به گزارش همشهری آنلاین، مصرف دخانیات به گروه‌های سنی نوجوان و حتی دانش‌آموزان دبستانی هم رسیده است. همین چند روز پیش بود که حمیدرضا شاهسون، دبیر شورای طرح «پاد» جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران با اشاره به افزایش مصرف سیگار در کشور، اعلام کرد سن مصرف سیگار اکنون در کشور به کودکان دبستانی هم رسیده و در میان نوجوانان و جوانان سنین ۱۴ تا ۱۸ سال شاهد افزایش مصرف سیگار هستیم.
این روند افزایشی مصرف نه تنها در ایران که معضلی جهانی به شمار می‌رود، به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت هم امسال شعار روز جهانی بدون دخانیات را «حفاظت از کودکان در برابر مداخلات صنعت دخانیات» اعلام کرده است. ۱۱ خرداد (۳۱می) روز جهانی بدون دخانیات است و هفته ملی آن در کشور از اول هفته جاری (۵ خرداد) با شعار «حفاظت از کودکان در برابر دخانیات؛ حق و مسئولیت همگانی» آغاز شده است.
یک میلیارد نفر، قربانی دخانیات خواهند شد
آمار مصرف سیگار و بیماری و مرگ ناشی از در جهان قابل توجه است. همین حالا هم حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر از جمعیت تقریبا ۸ میلیاردی جهان دخانیات مصرف می‌کنند؛ ۳۶.۷ درصد از مردان و ۷.۸ درصد از زنان. اما آمار عجیب‌تر این که ۸۰ درصد از این جمعیت مصرف‌کننده در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند. آمار مرگ ناشی از مصرف دخانیات در جهان سالانه ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر است، هر ۴ ثانیه یک نفر. یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از این افراد هم کسانی هستند که خودشان مصرف‌کننده اصلی نیستند و در معرض مواجهه با دود حاصل از مصرف دیگران قرار دارند. سازمان جهانی بهداشت در این باره اعلام کرده که اگر اقدام عاجلی برای کنترل اپیدمی جهانی مصرف سیگار صورت نگیرد، تا پایان قرن ۲۱، حدود یک میلیارد نفر از مردم جهان قربانی دخانیات خواهند شد.
آمارهای رسمی سازمان جهانی بهداشت درباره منطقه مدیترانه شرقی که ایران هم جزو کشورهای این منطقه قرار دارد، نشان می‌دهد که مصرف سیگار در میان جوانان روند نگران‌کننده‌ای دارد و این روند افزایشی در میان زنان و دختران هم آغاز شده است. این در حالی است که حتی گروه‌های سنی ۱۳ تا ۱۵ سال هم جزو مصرف‌کنندگان دخانیات شده‌اند. سازمان هشدار داده که عدم کنترل این روند قطعا به بروز یک آمار هولناک از مبتلایان به بیماری‌های ریوی منجر خواهد شد.
آمارها افزایشی مصرف در گروه‌های مختلف
آمارهای رسمی وزارت بهداشت حاکی از مرگ سالانه ۵۰ هزار نفر به دلیل مصرف دخانیات است و خسارت آن هم بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان برآورده شده است. آخرین مطالعه انجام شده در کشوردر سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال ۹۵ نشان می‌دهد که ۹.۳۳ درصد از مردم ایران مصرف‌کننده سیگار هستند که جمیعت مردان فاصله قابل توجهی با زنان دارد (۱۹.۹۵ درصد مردان، ۰.۷۷ درصد زنان). ۴.۵ درصد هم کننده قلیان هستند اما فاصله کمی میان مصرف‌کنندگان زن و مرد وجود ندارد، (۵.۵۶ درصد مردان و ۳.۶۴ درصد زنان).
روند افزایشی مصرف دخانیات هم در گروه‌های سنی ۱۳ تا ۳۶ سال هم از دیگر نکات قابل تامل در این مطالعه است. به طوری که در گروه سنی بالای ۱۸ سال مصرف دخانیات ۷ درصد و مصرف قلیان ۵۴ درصد رشد داشته است. در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال هم مصرف دخانیات حدود ۹۰ درصد در زنان و حدود ۳۴ درصد در مردان افزایش پیدا کرده و در گروه‌های سنی ۲۵ تا ۳۴ سال هم رشد ۱۹.۶درصدی در مردان و ۹۰.۸۸ درصدی در زنان ثبت شده است.
این در حالی است که از جمعیت مورد مطالعه در زمان انجام طرح در گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ سال هم ۱۰.۲درصد مصرف‌کننده دخانیات بودند (۳.۴درصد مصرف‌کننده سیگار، ۵.۷ درصد مصرف‌کننده قلیان و ۱.۹درصد مصرف‌کننده مواد دخانی بدون دود). ۲۴.۲ درصد از این گروه سنی هم در معرض مواجه با دود دخانیات در منزل و ۳۸.۴ درصد هم در معرض مواجهه با دود دخانیات در اماکن عمومی مسقف بودند.
قانون برای زیر ۱۸ ساله‌ها رعایت نمی‌شود
با وجودی که فروش سیگار و مواد دخانی به افراد زیر ۱۸ سال غیرقانونی است اما نتایج این مطالعه درباره میزان دسترسی نوجوانان به محصولات دخانی نشان می‌دهد که ۶۵ درصد مصرف‌کنندگان دخانیات، سیگار را به راحتی از مغازه‌ها، سوپرمارکت، دستفروشان یا دکه‌های مطبوعاتی تهیه می‌کنند.
همچنین ۶۸.۵ درصد از نوجوانان هم برای خرید سیگار از سوی فروشنده با سوالی درباره سن‌شان مواجه نمی‌شوند و به آنها سیگار فروخته می‌شود. مساله‌ای که به عنوان یکی از عوامل مهم در افزایش مصرف دخانیات مورد انتقاد جدی وزارت بهداشت است.
در این باره بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت به همشهری آنلاین گفته بود که فروش سیگار براساس قانون به زیر ۱۸ سال ممنوع است اما شاهد اجرا نشدن آن هستیم و جرائم هم آنقدر بازدارنده نیست که منجر به تکرار تخلف نشود. بیس این جرائم برای فروش دخانیات بین ۸۷ هزار تا ۴۳۰ هزار تومان است و در صورت تکرار به ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان می‌رسد.
البته متولیان نظام سلامت تاکید می‌کنند که علاوه بر فروش غیرقانونی سیگار به نوجوانان، عوامل دیگری هم در این افزایش مصرف نقش داشته و دارد؛ از جمله پایین بودن میزان مالیات و قیمت محصولات دخانی، وجود عطر و طعم در این محصولات برای جذب جوانان و توسعه بازار، تنوع بسته‌بندی محصولات دخانی و عدم اجرای ضوابط این حوزه، بازدارنده نبودن جرائم، عدم تخصیص منابع درآمد مالیات دخانیات به حوزه‌های ذی‌نفع شامل وزارتخانه‌های بهداشت، آموزش و پرورش و ورزش و جوانان و...، ضعف آموزش عمومی و اطلاع‌رسانی در خصوص مضرات مصرف سیگار و قلیان و مواجهه با دود حاصل آن، نمایش مصرف دخانیات در فیلم‌ها و سریال‌های تولیدی و...
البته چندی پیش وزیر بهداشت نامه‌ای برای ممنوعیت مصرف مواد دخانی در شبکه‌های نمایش خانگی به شورایعالی انقلاب فرهنگی تهیه و ارسال و دادستانی هم به این ورود کرده است تا از استعمال این مواد در فیلم‌ها جلوگیری شود.
علاوه بر این عوامل، تولیدکنندگان صنعت دخانیات هم ترفندهایی برای توسعه بازار مصرف دارند، از جمله معرفی محصولات دخانی جدید مانند سیگارهای الکترونیک و ویپ‌ها به عنوان محصولات بی‌خطر. صنایع دخانی همچنین از طرق مختلف از جمله تولید محصولات جدید با طعم‌های متفاوت و متنوع و تبلیغ آنها در فیلم‌های نمایش خانگی باعث فریب جوانان و نوجوانان می‌شوند. همچنین استفاده از طعم‌دهنده جذاب و اسانس‌های خاص هم باعث ترغیب جوانان به شروع مصرف این محصولات است. تبلیغ محصولات جایگزین با عناوینی از جمله «کم‌خطر و کم‌آسیب» به جای سیگارهای معمولی هم ترفند دیگری است که از سوی صنایع دخانی صورت می‌گیرد.
فضایی که منجر به رشد تولید سیگار در کشور شده و بر اساس اعلام دبیر شورای طرح پاد، در حال حاضر سالانه 70 میلیارد نخ سیگار در ایران تولید، توزیع و مصرف می‌شود و رشد روزافزون مصرف سیگار در کنار سود کلان فروشندگان آن هم باعث شده در 10 سال اخیر شرکت‌های تولید دخانیات از 8 کارخانه به 28 کارخانه برسند.
مشاوره رایگان بگیرید
این در حالی است که به تاکید متولیان نظام سلامت، هیچ نوع تنباکوی بدون دودی، جایگزین ایمنی برای سیگار نیست و محصولات دخانی نوپدیده مانند سیگار و قلیان الکترونیکی، ویپ و محصولات دخانی بدون دود خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی و ریوی را افزایش می‌دهد. همچنین منجر به سرطان دهان، زبان، گونه، لثه، مری و لوزالمعده است.
عطر و طعم موجود در سیگارهای الکترونیک هم فقط از بوی بد محصولات دخانی جلوگیری می‌کند اما مضرات بیشتری دارد. به همین دلیل ساده‌ترین، عملی‌ترین و کم‌هزینه‌تری روش برای پیشگیری از این بیماری‌ها قطع مصرف دخانیات است. به طوری که درباره بیماری‌های قلبی، فرد پس از دو سال ترک مصرف، با کاهش قابل توجه عوارض قلبی مواجه خواهد شد. مسئولان وزارت بهداشت در این باره توصیه می‌کنند که اگر مردم به بهانه نبود زمان کافی از مراجعه حضوری به مراکز ترک دخانیات پرهیز می‌کنند، سامانه تلفنی ۴۰۳۰ در این باره در نظر گرفته شده و مشاوره تلفنی رایگان درباره روش‌های مؤثر ترک سیگار ارائه می‌کند.