همشهری آنلاین - الهام مصدقی راد : پرندگانی که در شهرها حضور دارند تعدادشان کم نیست. آمار گونه های شناسایی شده در برخی شهرها که پرنده شناسان و پرنده نگرها در آنها فعالیت دارند، این موضوع را تایید مِی‌کند. برخی از این پرندگان به راحتی قابل مشاهده و در دسترس هستند و برخی دیگر کمتر دیده می‌شوند و شاید گاهی اوقات فقط صدای آوازشان به گوش برسد. حفظ اکو سیستم شهری، محافظت از گونه های گیاهان بومی شهرها و کنترل جمعیت حشرات، از جمله مزایای حضور پرندگان در شهرهاست اما در سالهای اخیر به دلایل مختلف از جمعیت برخی پرندگان کاسته شده است. هرچند مطالعه و بررسی دقیقی از سرشماری پرندگان انجام نشده اما کمتر دیده شدن برخی از گونه های پرندگان توسط متخصصان پرنده شناس، گواه کاهش جمعیت آنهاست؛ اتفاقی که سبک زندگی و رفتار ما رقم زده است.
تنوع بالای پرندگان شهری در جهان
ایمان ابراهیمی، کارشناس پرندگان : در تمام دنیا، تنوع پرنده در شهرها بسیار بالاست. تاکنون در ایران ۵۶۶ گونه پرنده شناسایی شده است اما با این وجود، مردم از آن بی اطلاعند چرا که پرندگان را نمی‌شناسند و چشم شان تقریبا همه آنها را کلاغ و گنجشک و کبوتر می‌بیند. از دیگر سو، به دلیل وضعیت نامطلوب اکوسیستم شهری، برخی پرندگان مخصوصا پرندگان همه چیز خوار، بیشتر دیده می‌شوند. بدین معنی که عدم مدیریت مطلوب پسماندهای شهری، غذای بیشتری برای همه چیزخوارها مانند کلاغ، فراهم کرده به همین خاطر این پرندگان بیشتر حضور دارند اما ویژه خوارها یا پرندگانی که از منابع خاصی تغذیه می‌کنند، کمتر به چشم می‌آیند. یکی از این پرندگان که تقریبا در همه شهرهای ایران حضور دارد، بلبلِ هزاردستان است. این پرنده مهاجر است و در بهار و تابستان برای زادآوری به ایران سفر می‌کند و کاملا حشره خوار است اما سم پاشی بیش از نیاز توسط شهرداری ها، حشرات سالم را نیز از بین می‌برد و نیاز غذایی این نوع پرندگان در شهرها، به خوبی تامین نمی‌شود. در چنین شرایطی، تناسب جمعیتی پرندگان به هم خورده و همه چیزخوارها بیشتر دیده می‌شوند. همه چیزخوارها همچنین از جوجه دیگر پرندگان هم تغذیه می‌کنند و این هم دلیل دیگری برای کاهش جمعیت دیگر گونه هاست. کاشت گیاهان غیر بومی درشهرها نیز از عوامل تاثیر گذار در کاهش حضور و زاد و ولد برخی پرندگان است. آنها از گیاهان غیر بومی تغذیه نکرده یا روی درختان غیر بومی لانه نمی‌سازند، درخت کاج، نمونه بارز گیاه غیر بومی است که جز چند مورد استثنا، مانند همه چیزخواران که وفق پذیری بالایی با تغییر شرایط دارند، بر روی آن لانه بنا نمی‌کنند. نورپردازی های شهری نیز در کاهش جمعیت پرندگان تاثیر گذاراست. در تهران خیابان ولی عصر(عج) حد فاصل میدان تجریش تا پارک وی، نمونه بارزی از نورپردازی درختان است که منجر به عدم حضور پرندگان بر درختان می‌شود. آنها به دلیل روشن شدن درختان در شب، حتی اگر شکارگری نیز حضور نداشته باشد، احساس امنیت نکرده و لانه سازی نمی‌کنند. این عدم حضور به مرور زمان، هم برای جمعیت پرندگان و هم برای درختان آسیب زا خواهد بود. به عنوان نمونه دارکوب روزانه حدود ۲۰۰ حشره مضر برای درختان کهنسال را میخورد اما رفتن این پرنده وکاهش جمعیت آن، درختان کهنسال را با افزایش آفت ها روبرو می‌کند.
«منطقه لانه گزینی» عامل تعیین کننده در زادآوری پرندگان شهری
اسماعیل کهرم، بوم شناس : یکی از عوامل اصلی در زاد و ولد پرندگان، «منطقه لانه گزینی» است. پرندگان وقتی لانه می‌سازند که قصد زادآوری داشته باشند، اما اگر منطقه مناسبی برای ساخت لانه نیابند، نه لانه ای می‌سازند و نه زاد و ولدی انجام می‌دهند. پیش از این در شهرها مکان های مناسب تری برای ساختن لانه پرندگان وجود داشت. در گذشته پرندگان از حفره های دیوارهای کاهگلی برای لانه گزینی استفاده می‌کردند یا معمارها از روی عمد حفره هایی را در داخل دیواره های بیرونی خانه ها تعبیه می‌کردند تا پرندگان بتوانند از آنجا به عنوان لانه استفاده کرده و آن را با شاخ و برگ درختان و پرها تجهیز کنند. اما خانه های امرزی چنین مکانی را برایشان فراهم نمی‌کند به همین دلیل زاد و ولدی انجام نشده و جمعیت برخی پرندگان کاهش یافته است. هر چند مطالعه دقیقی در خصوص کاهش جمعیت انجام نشده اما برخی پرندگان در سال های اخیر، کمتر دیده می‌شوند. یکی از این گونه ها گنجشک سانان هستند. از ابتدای عمرم تاکنون ۵ خانه عوض کرده ام. همگی در حیاط‌شان درخت خرمالو داشتند. هر سال وقتی خرمالو ها مِی‌رسیدند درخت پر بود از گنجشک هایی که به خرمالوها نوک می‌زدند. اما چند سالی است درخت خرمالوی حیاط خانه ام، گنجشکی ندیده و همه خرمالوها سالم و دست نخورده اند. شاید همین تجربه چند ساله به بتواند بگوید گنجشک ها در شهر کم شده اند.
بیشتر بدانید :
پرندگان چگونه و چرا با خود و انسان ها سخن می گویند؟