گروه دیپلماتیک - همشهری آنلاین: «جنگ اسرائیل علیه غزه ماهیت و هدف واقعی رسانه‌های غربی را آشکار کرده است.» این جمله آغازین یادداشت ویدیا کریشنان روزنامه‌نگار تحقیقی، در شبکه الجزیره است. کریشنان که اغلب در مورد عدالت اجتماعی می‌نویسد چنین ادامه می‌دهد: «اگر رسانه‌های غربی را دنبال کرده‌اید تا تصاویر و داستان‌های دلخراش جنگ غزه را ببینید و بشنوید مطمئناً ناامید شدهاید چون از آغاز حمله اسرائیل به فلسطین تحت محاصره که یکی از سریعترین پاکسازی‌های قومی در تاریخ است جریان رسانه‌ای غرب بارها ادعاهای غیرمستند اسرائیلی‌ها را منتشر کرده، یک طرفه ماجرا را روایت کرده، جنایت علیه فلسطینیان را انتخاب شده پنهان کرده و نقض قوانین بین‌المللی توسط اسرائیل را توجیه کرده است.»
البته این نخستین بار نیست که رسانه‌های غربی به سوگیری و استفاده از استانداردهای دوگانه در روایت‌های خبری متهم میشوند در چند دهه گذشته بارها این انتقادها مطرح شده است اما جنگ امروز غزه این رویکرد را بیش از پیش برجسته و آشکار کرده است.
گزارش مرکز نظارت بر رسانه‌ها از پوشش خبری جنگ غزه
- رسانه‌های غربی اسرائیلی‌ها را ۱۱ برابر بیشتر از فلسطینی‌ها قربانی حملات توصیف کرده‌اند
- اکثر شبکه‌های تلویزیونی غربی با نسبت 5 به 1 از حق مشروع اسرائیل برای دفاع از خود (در برابر حق فلسطینیان برای مبارزه با اشغالگران) گفته‌اند
- در پخش‌های تلویزیونی دیدگاه‌های رژیم صهیونیستی تقریباً 3برابر بیشتر از دیدگاه‌های فلسطینی مورد اشاره قرار گرفته است (این نسبت در اخبار آنلاین تقریباً 2برابر بوده است.)
- 76 درصد از مقالات آنلاین تحولات غزه را «جنگ اسرائیل و حماس» می‌خوانند در حالی که تنها 24 درصد از این مقالات از «فلسطین/فلسطینی» نام برده‌اند
- از هفتم اکتبر سال 2023 بسیاری از شخصیت‌های برجسته رسانه‌ای از جمله سردبیران ارشد و روزنامه‌نگاران با هدف تضعیف آرمان فلسطین و/یا حامیان فلسطینی به اسلام‌هراسی دامن زده‌اند
- برخی رسانه‌ها و مفسرانشان تلاش کرده‌اند تا جنگ غزه را جنگ میان مسلمانان و یهودیان جلوه دهند
منبع: The Centre for Media Monitoring(CfMM)
(مارس2024 / اسفند 1403)
نمونه‌هایی از سوگیری‌های رسانه‌ای
- محکوم کردن گسترده روسیه به‌دلیل حمله به اوکراین و استفاده از عباراتی چون «تجاوز» و «حمله غیرمنصفانه» در مقابل محکوم کردن عملیات ضداشغالگرایانه طوفان الاقصی حماس و تروریستی خواندن آن
- حمایت همه‌جانبه از آوارگان اوکراینی و برجسته کردن رنج آنان در مقابل انکار و کم‌اهمیت جلوه دادن رنج آوارگان
- برجسته کردن مشکلات آوارگان اوکراینی در مقابل بی‌توجهی به شرایط غیرقابل تحمل آوارگان فلسطینی از جمله ایجاد قحطی عمدی در غزه
- تمرکز بر روایت‌های فردی و تراژدیهای شخصی غیرنظامیان اوکراینی در جنگ با روسیه در مقابل انسانیت‌زدایی از فلسطینیان
- تقلیل دادن شمار قربانیان فلسطینی به مشتی آمار و ارقام
- شوکه‌کننده خواندن خشونت روسیه در اوکراین به‌عنوان جهانی متمدن در برابر عادی جلوه دادن جنایات اسرائیل در غزه (بخوانید خاورمیانه)
- اشاره نکردن به زمینه‌های تاریخی و چند دهه ظلم صهیونیست‌ها به‌عنوان زمینه‌های بروز جنگ غزه در مقابل تاکید بر تاریخ اوکراین و متهم کردن روسیه به تلاش برای احیای امپراتوری روسیه
- ارائه تصویر مهاجم و اهریمنی از فلسطینیان در مقابل مظلوم جلوه دادن اوکراینیها به‌عنوان کشوری که مورد تجاوز قرار گرفته است
دلایل استانداردهای دوگانه در جریان رسانه‌ای غرب
- منافع سیاسی و ژئوپلیتیک: رسانه‌های غربی اغلب به منافع و سیاست‌های کشورهای غربی متمایل هستند. در نتیجه، در مورد متحدان غرب مانند رژیم صهیونیستی نگاه مثبت‌تری دارند
- عوامل ایدئولوژیک و فرهنگی: نگرش‌های ایدئولوژیک و تعصبات فرهنگی می‌تواند بر نحوه پوشش خبری مسائل مربوط به جهان عرب و اسلام تأثیر بگذارد
- محدودیت‌های صنعت رسانه: فشارهای تجاری، مالکیت شرکت‌ها و محدودیت‌های سیاسی می‌تواند بر چگونگی پوشش خبری مسائل جنجالی تأثیر بگذارد
- قدرت لابی‌ها و گروه‌های ذی‌نفع: گروه‌های حامی صهیونیسم به‌ویژه در کشورهای غربی بر نحوه پوشش خبری مسائل مربوط به رژیمصهیونیستی به‌طور گسترده تأثیر می‌گذارند
- پیش‌داوری‌های ذهنی: پیش‌داوری‌های ذهنی از جمله نگاه استعمارگرایانه غالب در جریان رسانه‌ای غرب نقش به سزایی در نحوه پوشش خبری تحولات دارد.
سابقه سوگیری رسانه‌های غربی نسبت به فلسطینیان
در سال 2014، جنگی بین اسرائیل و گروه‌های نظامی فلسطینی در نوار غزه رخ داد که به آن «جنگ 51 روزه» گفته می‌شود. در این جنگ، بیش از2 هزار غیرنظامیان فلسطینی به شهادت رسید در حالی که تلفات نظامیان اسرائیلی حدود 70نفر بود. با این حال، رسانه‌های غربی به‌طور گستردهای از اقدامات نظامی اسرائیل در این جنگ دفاع کرده و کمتر به قربانیان غیرنظامی فلسطینی پرداختند، امری که خشم افکار عمومی جهان را برانگیخت.
حمایت آمریکا به نام آزادی از کسانی که از توقف جنگ در اوکراین و تحریم روسیه حمایت می‌کنند
برچسب ضدیهودی آمریکا برای کسانی که از توقف جنگ در غزه حمایت می‌کنند و خواستار تحریم اسرائیل هستند
گزارش گاردین 15 نوامبر 2023: ارتش اسرائیل اعلام کرده که برای عملیات علیه حماس وارد بیمارستان الشفا شده است
گزارش گاردین هشتم جولای 2024: هیچ کلامی نمی‌تواند وحشت ناشی از بمباران بیمارستان کودکان کی‌یف را توصیف کند
2 رویکرد متفاوت از بی بی سی
تیتر اول: روسیه 5 نفر را در مرکز اوکراین کشت
تیتر دوم: حمله هوایی به مدرسه ای در غزه 16 کشته برجای گذاشت (بدون اشاره به نام اسرائیل)