همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: سال گذشته یک گروه از غواصان داوطلب به طور ناگهانی با یک دسته از کوسه نهنگ‌ها روبرو شدند و از تن و باله‌های برخی از آنها تورهای ماهیگیری جدا کردند. اما عده‌ای نادانسته پشت این کوسه عظیم‌الجثه سوار می‌شوند و از خود فیلم هم می‌گیرند و در فضای مجازی منتشر می‌کنند. این در حالی است که برنامه‌های حفاظتی این گونه در دنیا از توریستی بدست می‌آید که حاضر است هزاران کیلومتر سفر کند و در کنار یکی از عظیم‌الجثه‌ترین گونه‌های روی زمین شنا کند.
کوسه‌نهنگ نه تنها در سواحل ایران بلکه در دنیا به ندرت دیده می‌شود. اقدامات حفاظتی از این گونه در سواحل ایران بسیار محدود است. تنها چیزی که در مورد آنها مطمئنیم این است که جمعیتشان در حال کاهش است. کوسه نهنگ، آبزی خونسرد آبهای گرم است که در نوار باریک خط استوا تردد می‌کند. این گونه مسافت بی‌اندازه طولانی را برای پیدا کردن غذا شنا می‌کند و همین عامل انقراضش نیز شده است. چرا که در یک کشور تحت حمایت است و در کشوری دیگر، بی امان صید می‌شود. یک عدد باله کوسه نهنگ هزاران دلار ارزش اقتصادی دارد.
در فصلی که همه آبزیان در میان مرجان‌های دریایی تخم می‌گذارند، سر و کله کوسه نهنگ‌ها نیز پیدا می‌شود. در جنوب غرب استرالیا برنامه‌های حفاظتی از این گونه به نقطه‌ای رسیده که درآمدهای حاصل از گردشگران غواصی، به حفاظت از آن کمک می‌کند. در واقع ارزش اقتصادی این گونه در کشورهای توسعه‌یافته، از توریستی بدست می‌آید که برای دیدن کوسه‌نهنگ حاضر است هزاران کیلومتر مسافرت کند. این برنامه‌ها با بودجه‌های دولتی تامین نمی‌شوند.
از فروردین تا تیرماه، شهر باسلتون در جنوب غرب استرالیا میزبان جمعیت کوسه نهنگ‌ها و توریست‌هاست. در این کشور مطالعه بر روی رفتارها و مسیر مهاجرت کوسه نهنگ‌ها زمینه توسعه توریسم را فراهم آورده است. کاری که به گفته متخصصان محیطزیست در خلیج فارس نیز شدنی است.
اندازه و ظاهر: حداکثر طول کوسه نهنگ ۱۷ متر است اما به ندرت بزرگتر از ۱۲ متر بوده و بیشتر در اندازه ۱ متری دیده می‌شود. بیشترین وزن گزارش شده ۳۴ تن است. آنها دارای دهانی بزرگ و پهن، بدنی استوانه‌ای و پوستی خالدار با الگوهای منحصر به فرد هستند. تخم‌گذار بوده و هر کدام از تخم‌ها قطری به اندازه یک توپ فوتبال دارد.
طول عمر: ۷۰ سال
رفتار و تغذیه: کوسه نهنگ‌ها از پلانکتون، ماهی‌های کوچک و موجودات دریایی دیگر نظیر ساردین، آنچووی، ماکرل، نوزاد تون‌ماهیان، سخت‌پوستان و ماهیان مرکب کوچک تغذیه می‌کنند. احتمالا، مهاجرت غذایی بر اساس شکوفایی پلانکتونی رخ می‌دهد. آنها با فیلتر کردن آب دریا از طریق آبشش‌های خود تغذیه می‌کنند و به همین دلیل به "کوسه‌های فیلتر کننده" مشهورند. برای انسان بیخطرند و جذابیت توریستی زیادی دارند. ممکن است به تنهایی زندگی کند و یا در گله‌هایی تا صد عضو حضور داشته باشد. معمولا همراه با گله‌های ماهیانی نظیر تون‌ماهیان دیده می‌شود.
زیستگاه: این گونه در آبهای گرمسیری و نیمه‌گرمسیری یافت می‌شود و بیشتر در نواحی اقیانوسی و دریای آزاد دیده می‌شوند.
مخاطرات: کوسه نهنگ‌ها به دلیل صید بی‌رویه و تهدیدهای زیست‌محیطی، در معرض خطر هستند. آنها به طور رسمی توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان گونه‌های آسیب‌پذیر طبقه‌بندی شده‌اند. در برخی مناطق، شکار کوسه نهنگ‌ها برای گوشت، باله و سایر محصولات آنها به دلیل کاهش شدید جمعیت آن در دنیا ممنوع شده است. با این حال، در برخی از نقاط جهان هنوز گزارش‌هایی از شکار غیرقانونی این گونه وجود دارد.
شباهت های کوسه نهنگ به نهنگ
اسم "کوسه نهنگ" به این دلیل به این موجود داده شده است که ویژگی‌هایی از هر دو حیوان کوسه و نهنگ را دارد کوسه نهنگ بزرگ‌ترین گونه کوسه و ماهی جهان است. اندازه بزرگ آن شبیه به نهنگ‌ها است. یکی از ویژگی‌های بارز کوسه نهنگ روش تغذیه آن است. مانند بسیاری از نهنگ‌ها، کوسه نهنگ نیز از فیلتر کردن پلانکتون و موجودات کوچک دریایی از آب تغذیه می‌کند. این روش تغذیه که به "فیلتر کردن" معروف است، شباهت زیادی به روش تغذیه برخی از نهنگ‌ها دارد، مثل نهنگ‌های باله‌ای. بدن کوسه نهنگ شبیه به سایر کوسه‌ها است، با یک بدنه استوانه‌ای و دم قوی. این شباهت به کوسه‌ها در کنار ویژگی‌های ذکر شده در بالا، موجب شده تا این نام ترکیبی برای آن انتخاب شود.
۵۰ درصد کاهش جمعیت در ۷۵ سال اخیر
۱۶۰ کشور جهان این گونه مشاهده شده است
در فهرست قرمز IUCN (گونه‌های در حال انقراض)