به گزارش همشهری آنلاین علم گردانی به عنوان آیینی سنتی مذهبی و یکی از نمادهای فرهنگ سوگواری است که همه ساله توسط عزاداران و ارادتمندان به امام سوم شیعیان حسین علی(ع) در روستاهای نیشابور و با «علم نیشابوری» به عنوان یک سمبل و نشان مذهبی برگزار می‌شود. آیین مذهبی علم گردانی در روستاهای شهرستان نیشابور در ردیف میراث ناملموس و معنوی کشور شناخته شده‌است.
برای اجرای این آیین، مردم روستاهای مختلف نیشابور با علم‌های مخصوص همان روستا به یک روستای شاخص و هدف مانند فدیشه، عبدل آباد، سلیمانی، یا دیگر مناطق رفته و در آنجا مراسم علم گردانی را برگزار می‌کنند که گاهی تعداد روستای تجمیع شده در روستای هدف به ۴۰ تا ۵۰ روستا می‌رسد تا علم گردانی با شکوه خاصی انجام شود.
در روز علم گردانی، علم‌های هر علمدسته آنگاه که به هم می‌رسند در اصطلاح علم‌ها به یکدیگر سلام می‌دهند که چرخش موزون همراه با اشعار و صلوات مردم در مسیر حرکت علمدسته بسیار دیدنی و باشکوه است. از دیگر اجراهای این مراسم آیینی باید به «علم خبری» اشاره کرد که در روز عاشورا هیات‌های روستا برای استقبال از عزاداران در ورودی روستا با علم مخصوص آن منطقه به هیات‌های سینه زنی و زنجیرزنی خوش آمد می‌گویند و برادران هر دو هیات علم‌های خود را بر هم وصل می‌کنند که نشان از اتحاد و وحدت هیات‌ها دارد.
ویژگی علم نیشابوری
علم نیشابوری به عنوان یک نماد مذهبی منحصر بفرد که در شهر نیشابور و توسط استادکاران این فن ساخته می‌شود در میان دسته های مذهبی سراسر استان از اهمیت خاصی برخوردار است و تقریبا اکثر مردم خراسان با شکل آن آشنا هستند.
علم نیشابور به طور معمول تا چهار متر ارتفاع دارد و شکل ظاهری آن کاملا برگرفته از سرو است و محور اصلی این نوع علم ها از یک چوب صاف و به نسبت محکم و قطور تشکیل شده که علمبه نام دارد و شکل اصلی علم با استفاده از باریکه های نازک چوبی و به صورت منظم پوشیده شده که با چسب و سریشم و میخ آن را محکم کرده اند. در قسمت پائینی علم تخته ها را بصورت شعاعی (گلدانی) در کالبد چوب قرار می دهند. استاد سازنده به نام علمدار پس از این مراحل، تمام سطوح بیرونی علم را با استفاده از پارچه کرباس پوشانده، با سریشم می چسباند سپس روی پارچه را با گچ اندود کرده تا آماده رنگ آمیزی و نقاشی شود.
پس از آماده سازی علم، روی آنرا توسط کتیبه‌های دوار با رنگ‌های سنتی لاجورد، سبز، قرمز، زرد و خطوط ثلث و نستعلیق تزیین می‌کنند.
مضمون اکثر اشعار مورد استفاده در این علم از محتشم کاشانی است که البته در نوع هر یک از علم‌ها به صورت معنادار و متفاوت اجرا می شود و از روایات واحادیث وعبارات مقدسه نیز استفاده می شود.
قدمت علم نیشابوری
اولین علم ساز رسمی نیشابور شخصی به نام «ملامحمد نقاش» بود. بنابر گفته ها؛ بعدها ملامحمد نقاش نابینا و در بازار سرپوش به قرآن خوانی مشغول می‌شود و پس از آن کارگاه پدر بزرگ «سید محمد علمدار» افتتاح می شود. پدربزرگ سید محمد علمدار در سال ۱۳۱۴ شمسی دار فانی را وداع گفت.
فیلمی از مراسم عزاداری در ماه محرم و علم نیشابوری را اینجا ببینید: