همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: در یک تقسیم بندی عمده گیاهان به دو بخش تقسیم می‌شوند گیاهانی که هر سال گل و بذر می‌دهند و سالها زندگی می‌کنند (پلی‌کارپیک) و گیاهانی که با رسیدن به مرحله گل و بذر دهی اندام‌های برگ و ساقه و ریشه‌شان از بین می‌رود و به اصطلاح می‌میرند(مونوکارپیک). گیاهان مونوکارپیک یا تک‌زاد می‌توانند یکساله و یا چند ساله باشند. برخی از آنها بیش از ۱۰۰ سال نیازدارند که به مرحله گل و دانه‌دهی برسند.
۱۰۰ سال انتظار برای گل
دو بوته گیاه آگاوه‌ی در پژوهشکده ملی گل و گیاهان زینتی محلات کاشته شده‌اند با ورود به سومین دهه عمر خود به گل نشستند. این گونه مونوکارپیک بوده و در ایران جزو گیاهان تزئینی است که به عنوان گیاه دائمی فروخته می‌شود چرا که معمولا کمتر کسی می تواند در طول عمر خود گل دادن این گیاه و سپس مردنش را ببیند آگاوه در زیستگاه خود می‌تواند صد سال عمر کند.
خاستگاه اصلی آن مکزیک و آمریکای جنوبی است و بیش از ۴۰۰ گونه شناخته شده در دنیا از آن وجود دارد. برگ‌های برگ‌های ضخیم و گوشتی این گیاه را شبیه به آلوئه‌ورا می‌کند ولی این دو از تیره‌های متفاوت هستند.
گیاه آگاوه تنها گیاهی نیست که برای دیدن گلدهی‌اش این همه سال باید به انتظار نشست. گیاهانی مانند گونه‌های بامبو مثل بامبوزا توئیدا معمولاً پس از ۵۰ تا ۱۰۰ سال، گل می‌دهد و با تعداد زیادی میوه در روزهای آخر زندگی‌اش همه را شگفت زده می‌کند. گیاه دیگری به نام ویلکزیا ۱۰ تا ۵۰ سال طول می‌کشد گل دهد و نیلاکورانجی گیاهی است که با هر ۱۲ سال یکبار گلدهی گردشگران زیادی را به ایالت تامیل نادو هند می‌کشاند.
برخی از گیاهان تک‌بارده را می‌توان زنده نگه داشت، اگر گل‌ها هنگام پایان شکوفه‌دهی پیش از آغاز تشکیل بذر حذف شوند، یا اگر جوانه‌های گل پیش از آغاز گلدهی برداشته شوند می‌توان در برخی گونه‌ها گیاه را زنده نگه داشت.
چند گیاه مونوکارپیک ایرانی
۱- وشا: وشا در نیمه دوم اسفند شروع به رشد می‌کند و اواخر اردیبهشت گلدهی آن شروع می‌شود. وشا یک گیاه سه تا چهار ساله و مونوکارپیک (تک زاد) است که بومی مرکز ایران است. صمغ آن به عنوان یک ضد باکتری، ضد التهاب و حساسیت و ضد درد استفاده می‌شود.
۲- آنقوزه تلخ: گیاهی از خانواده چتریان، چند ساله و مونوکارپیک است. آنقوزه در زمین‌های خشک و آهکی آسیا می‌روید. بومی استپ‌های ایران و افغانستان، پاکستان است. انواع گونه‌های آنقوزه در نقاط مختلف ایران از خراسان رضوی، بلوچستان، کرمان، البرز، آذربایجان غربی و ... رشد می‌کند. صمغ این گیاه ضدنفخ و خلط‌آور است.
۳- باریجه: بوته باریجه در سن ۶ تا ۷ سالگی گل می‌دهد این گیاه در چند سال اول رویش، برگهایی طوقه‌ای تولید می‌کند. این گیاه در مناطق کوهستانی مرکزی و شمال شرق ایران می‌روید. عصاره این گیاه دارای خواص ضد باکتری، ضد قارچ، ضدالتهاب دارد.
۴- جعفری کوهی طلایی: این گونه یکی از گیاهان دارویی با ارزش و بومی ایران است و به‌دلیل خاصیت ضدالتهابی در صنایع دارویی و فرآورده‌های آرایشی، بهداشتی استفاده می‌شود. این گیاه مونوکارپیک است و برای حفظ و توسعه کشت لازم است هر سال بازکشت انجام شود.
۶- چوچاق: چوچاق یا شش شاخ گیاهی علفی و مونوکارپیک است و از آن به عنوان سبزی محلی استفاده می‌کنند. این گیاه از راسته کرفس سانان است که در شمال ایران می‌روید و سرشار از آنتی اکسیدان است.