مدیر طرح: سیامک کفایی
همکاران: فریده درفشی، زهره دیداری، میترا زاغی، سمیه گایگانی و احسان کاظمی شکوه
پیشگفتار
در فرهنگ‌های مختلف مجموعه‌ای از قراردادها و هنجارهای گفتاری و رفتاری به فــرد امکان می‌دهند تا خود را درموقعیت‌های مختلف اجتماعی، به نحو پذیرفته شده‌ای، معرفی‌کرده یا با دیگری ارتباط برقرار کند. تعارف از جمله مقوله‌هایی است که در بسیاری فرهنگ های ارتباطی و اجتماعی وجود ندارد ولی ایرانیان رعایت آن را یک فضیلت به شمار می‌آورند.
تعارف به عنوان یک پدیده فرهنگی چنان با زندگی روزمره ما درآمیخته است که ابعاد فریب، ریا و تملق نهفته در آن را به کلی فراموش کرده‌ایم. تعارف ادعایی واهی است که غیر قابل انجام و پیش بینی نشده است و انجام آن از عهده گوینده برنمی آید و شنونده نیز به این مسئله واقف است و توقع انجام آنرا ندارد.
کلمات و یا جملاتی مانند: مخلصم، چاکرم، ارادتمندم، ناقابل است، به روی چشم، با اجازه و از این قبیل، از جمله تعارف‌های کلامی بسیار رایج در بین ایرانیان هستند که در مناسبات روزانه خود، بجا و بیجا، به یکدیگرمی‌گویند.
معنای تعارف که یک واژه عربی است، در فرهنگ معین، پیشکش، خوشامدگویی و ا‌‌ظهار آشنایی معنا شده است. و در لغتنامه دهخدا با عنوان شناختن یکدیگر آمده است که یک معنای قدیمی است و امروزه دیگر بکار نمی‌رود. تعارف در زبان انگلیسی، آلمانی یا فرانسه وجود ندارد و شاید بتوان گفت نزدیکترین معادل آن در این زبان‌ها، پیشنهاد باشد.
تعارف در روابط اجتماعی ما ایرانیان، به عنوان ادای احترام یا قدردانی از یک ارزش است. مثلا سخاوتمند بودن، یک فضیلت اخلاقی‌است و ریشه بسیاری تعارف‌ها مانند متعلق به شماست، قابل ندارد یا ناقابل است، پیشکش و یا تقدیم احتمالا از همینجاست.
همچنین شاید بتوان بخش بزرگی از روحیات تعارف‌آمیز ایرانی را نیز در فرهنگ مذهبی (تقیه) جستجو کرد، به عنوان مثال هنگامی که فکری در سر داریم و به علت وجود برخی تعارفات بیان نمی کنیم، یا برعکس به صلاحمان است که بر خلاف میلمان با برخی افراد یا پدیده ها موافقت و یا نشست و برخاست کنیم. این امر شباهت زیادی به توصیه تقیه در دین مبین اسلام دارد.
هدف تحقیق:
بررسی وجود فرهنگ تعارف در بین مردم تهران.
روش جمع آوری اطلاعات:
نظر سنجی تلفنی بصورت پیمایشی و نمونه گیری تصادفی.
جامعه آماری: شهروندان مناطق 22 گانه تهران که دارای خط تلفن هستند.
زمان اجرای نظرسنجی:
این نظرسنجی از تاریخ 3 تا 6 مرداد ماه 1388 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.
گزیده‌ای از یافته‌های این تحقیق به قرار زیر است:
-81 درصد از پاسخگویان معتقدند که ایرانی‌ها تعارفی هستند.
- 41 درصد از پاسخگویان تعارف را نشانه ادب می دانند.
22 درصد از پاسخگویان با دوستان صمیمی خود، 16 درصد با پدر و مادر و 15 درصد با خواهر و برادر خود تعارف ندارند. 13 درصد از پاسخگویان گفته‌اند که با هیچ‌کس تعارف ندارند، این در حالی‌است که 9 درصد از پاسخگویان گفته‌اند که با همه تعارف دارند. 8 درصد از پاسخگویان با فامیل نزدیک خود و در مجموع 17 درصد نیز با همسر و فرزندان خود تعارف ندارند.
جدول زیر توزیع پاسخگویان بر اساس اعتقاد آن‌ها نسبت به تعارفی بودن خود را نشان می دهد
| اعتقاد پاسخگویان نسبت به تعارفی بودن خود |
تعداد |
درصد |
| تاحدی |
214 |
36 |
| بله |
213 |
35 |
| خیر |
173 |
29 |
| جمع |
600 |
100 |
همچنین بر اساس نتایج بدست آمده،41درصد از پاسخگویان ایجاد رودرواسی را از عیوب تعارف می‌دانند
نمودار شماره 7 بیانگرپراکندگی پاسخگویان بر اساس نظر آن‌ها در مورد عیب تعارف است
این نظرسنجی‌ها ادامه دارد. ممکن است در روزهای آینده، پژوهشگران مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای همشهری، با تلفن شما هم تماس بگیرند. متن کامل این خبر را در www.hccmr.com بخوانید.