به گزارش همشهری آنلاین «نایبند» اما روستایی پلکانی در دل نخلستان است، در جنوب استان خراسان جنوبی. روستایی که به کویر ماسوله شهرت دارد.
اهالی به کشاورزی و باغداری مشغول‌اند و با وجود جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی، هنوز به گوش بسیاری از گردشگران نا آشناست. رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری طبس به همشهری می‌گوید نایبند یک روستای هدف گردشگری است که توجه سرمایه‌گذاران را می‌طلبد.
شاهراه شمال شرق به کویر مرکزی
نایبند فقط به معماری با شکوهش افتخار نمی‌کند. تاریخ هزار ساله دارد؛ روستایی در مسیر جاده ابریشم با فاصله کمی از کاروانسراها. مثل کاروانسرای چهل پایه که درفهرست میراث یونسکو هم ثبت شده. نایبند در مسیر شهرهای جنوبی را به خراسان وصل می‌کرد و مسافرانی که قصد زیارت امام رضا (ع) را داشتند از جاده نایبند می‌گذشتند.
بر اساس پژوهش‌های تاریخی، سابقه سکونت در نایبند به دوران پیش از اسلام برمی‌گردد، زمانی که اولین ساکنان روستا برای سکونت، در حاشیه جنوبی صخره فضاهای دستکند ایجاد کردند. وجود حفره‌هایی مانند غار در برخی نقاط این روستا، نشان می‌دهد که در دوران غارنشینی هم زندگی در این محل جریان داشته. این حفره‌ها و دالان‌ها اکنون به‌عنوان محلی برای نگهداری دام و انبار استفاده می‌شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری طبس به همشهری می‌گوید: «نایبند یکی از شاهراه‌های اصلی بوده که کرمان و هرمزگان را به شمال شرق و خراسان وصل می‌کرده. قدمت روستا به هزار سال پیش‌می‌رسد. وجه تسمیه نایبند هم همین است. نای به معنای مسیر عبور باریک و گذرگاه تنگ است و بند به معنای وصل کننده دو منطقه. نایبند هم جاده‌های شرقی کویر را به جاده‌های غربی کویر وصل می‌کرده.»
محمد عرب تاکید می‌کند که بیشتر گردشگران برای دیدن معماری روستا به این منطقه می‌آیند و ادامه می‌دهد: «خانه‌های خشت و گلی روستا درست شبیه ماسوله هستند؛ حیاط یک خانه پشت‌بام خانه دیگری است. کوچه‌های سرپوشیده روستا یا همان ساباط هم که ویژگی خاص معماری کویر است، در روستا دیده می‌شود. ساباط، گذرگاهی خنک و سایه را برای رهگذران ایجاد می‌کند.» برخی از قسمت‌های خانه‌ها مثل حیاط و تنور در این روستا مشترک است دو خانواده از آن استفاده می‌کنند. کوچه‌ها معمولا شیب دارد و وسط کوچه سکویی برای نشستن و نفسی تازه کردن درست شده. عصرها هم این سکوها جایی برای دورهمی و گپ زدن اهالی روستاست.
در معماری روستا از کنگره‌های مثلثی شکل در نماها و دیوارهای ساختمان‌ها در قسمت‌های شرقی و جنوبی در جهت بادهای موافق روستا استفاده شده که فرم خاصی از بادگیر است.
نخل‌داری در کویر
دیدن یک روستا شبیه ماسوله در میان درختان نخل آن را دیدنی‌تر می‌کند. اهالی بیشتر به کشاورزی و باغداری و نخل‌داری مشغول‌اند. انواع مرکبات در روستا کشت می‌شود. آبیاری محصولات هم از قنات‌های متعدد روستا تامین می‌شود و برای همین روستا به بهشتی در کویر تبدیل شده. برداشت گیاهان دارویی از جمله آنقوزه هم حرفه برخی دیگر از روستاییان شده‌است. صنایع دستی این روستا سبد بافی (بوریا بافی) است. عرب ادامه می‌دهد: «نایبند به دلیل اینکه زیستگاه یوزپلنگ ایرانی است، از سوی سازمان حفظ محیط زیست هم یک منطقه حفاظت شده به شمار می‌رود.»
دیدنی‌های نایبند
سون هدین، کاوشگر سوئدی قرن بیستم در کتاب کویرهای ایران آورده: « «حتی یک دیدار سرپائی از نایبند، انسان را به مسافرت در تمام ایران تحریک می‌کند» با وجودی که معماری و اقلیم نایبند برای سفر به این روستای هدف گردشگری کافی است، اما جاذبه‌های تاریخی و طبیعی زیادی هم برای بازدید در نایبند وجود دارد. یکی از دیدنی‌های این روستا وجود ۴ برجک نگهبانی در آن است که به نظر می‌رسد در سالیان خیلی دور به منظور محافظت از خانواده‌ها در این روستا ساخته شده. کوه‌های علی‌آباد، آب شلمه و کوه نایبند ۲۵۰۰ متر نسبت به کویر لوت اختلاف ارتفاع دارند. عرب می‌گوید: «چشمه‌های آب گرم دیگ‌رستم و زردگاه در فاصله حدود ۱۰ کیلومتری روستاست. علاوه بر آن ۹ چشمه آب گرم دیگر در فاصله دور و نزدیک روستا هست. کویرنوردی و دیدن آسمان شب هم از دیگر جاذبه‌های سفر به این روستاست.» او به فعالیت یک اقامتگاه بومگردی در روستا اشاره می‌کند و می‌گوید: «زیرساخت حضور گردشگران برای استفاده از آب گرم روستا در دست انجام است. احیا و مرمت بافت خانه‌های روستا هم با همکاری بنیاد مسکن انجام می‌شود. به تازگی روستا به شبکه سراسری برق وصل شده و در آینده نه چندان دور، با رونق گردشگری در روستا شاهد مهاجرت معکوس خواهیم بود.»
آروزی کامیون‌داری
موضوع جالب دیگر برای اهالی روستا علاقه و آرزوی پسر بچه‌ها به رانندگی کامیون است و کامیون‌داری هم به یکی از مشاغل روستا تبدیل شده. عرب در این باره می‌گوید: «این شغل که همه پسربچه‌های روستا به آن علاقه دارند، سبب شده تولید و توجه به دیگر مشاغل روستا کمرنگ شود.» روستای نایبند که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، جمعیتی بالغ بر ۴۲۷ نفر (۱۲۶ خانوار) دارد.