همشهری آنلاین - گروه سیاسی: گزارش‌های متعدد رسانه‌ای داخلی و خارجی از موفقیت ایران در دور زدن تحریم‌های نفتی و افزایش کشورهای خریدار نفت ایران دارند. جواد اوجی وزیر نفت در روزهای منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در سخنانی گفته بود: به ۱۷ کشور دنیا نفت صادر می کنیم، می‌گویند تخفیف می‌دهند، میزان تخفیف‌ها از انگشتان دست من کمتر است. براساس آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی مقامات دولتی میزان تولید نفت در کشور به بیش از ۳.۵ میلیون بشکه در روز رسیده است و روزانه در حدود ۱.۵ بشکه صادر می‌شود.
منابع خارجی نیز افزایش تولید نفت ایران به بیش از ۳.۲ میلیون بشکه در روز را تایید کرده‌اند.
چرا عدد تولید متفاوت از صادرات است؟
در بسیاری از کشورهای تولید کننده نفت، میزان صادرات آنها معمولا کمتر از ۷۰-۸۰ درصد کل تولید نفت آن کشور است.
در ایران، میزان تولید نفت در سال ۲۰۲۲ حدود ۲.۵ میلیون بشکه در روز بود، در حالی که میزان صادرات نفت ایران در همین سال به طور متوسط حدود ۱.۵ تا ۲ میلیون بشکه در روز گزارش شده بود.
اما این اعداد و ارقام می‌توانند از سال به سال و کشور به کشور متفاوت باشند.
این تفاوت بین تولید نفت ایران و صادرات آن بستگی به عوامل زیر دارد:
۱- مصرف داخلی: بخش قابل توجهی از نفت تولیدی ایران برای تامین نیازهای انرژی صنایع، حمل‌ونقل و بخش‌های مسکونی - تجاری داخلی مصرف می‌شود. این مصرف داخلی، تفاوت بین کل تولید و صادرات را توجیه می‌کند.
۲- ذخیره‌سازی و مدیریت موجودی: بخشی از نفت تولیدی در ذخایر راهبردی ذخیره یا برای صادرات در آینده نگهداری می‌شوند.
۳- پالایش و فرآوری: بخشی از نفت تولیدی برای پالایش و فرآوری در داخل مورد استفاده قرار می‌گیرد تا فرآورده‌های نفتی مانند بنزین، گازوئیل و پتروشیمی تولید شود که سپس صادر می‌شوند.
۴- چالش‌های تولید: مشکلات عملیاتی یا محدودیت‌ها مانع از صادرات کل ۳.۲ بشکه در روز تولید شده توسط ایران می‌شود، مانند محدودیت‌های زیرساختی، نیازهای نگهداری یا عوامل ژئوپلیتیکی محدودکننده صادرات.
۵- تفاوت‌های گزارش‌دهی: تفاوت بین آمار تولید و صادرات گزارش‌شده ممکن است ناشی از تفاوت‌های موجود در روش‌های جمع‌آوری داده، گزارش‌دهی یا حسابداری باشد که توسط نهادهای مختلف ارائه می‌شود.
بزرگترین و کوچکترین خریداران
بررسی گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی و منابع پراکنده داخلی حکایت از فهرست ۱۷ کشوری خریداران نفت ایران دارد.
۱- چین
۲- هند
۳- کره جنوبی
۴- ژاپن
۵- ترکیه
۶- ایتالیا
۷- یونان
۸- اسپانیا
۹- تایوان
۱۰- سوریه
۱۱- افغانستان
۱۲- پاکستان
۱۳- عراق
۱۴- امارات متحده عربی
۱۵- عمان
۱۶- آفریقای جنوبی
۱۷- مالزی
سهم چین از نفت ایران
روابط عمومی وزارت نفت تیرماه امسال در اطلاعیه‌ای در پاسخ به ادعاهای مطرح شده از سوی نامزدهای انتخابات درباره تخفیف‌های نفتی زیاد ایران به چین و سهم بالای این کشور از نفت صادراتی ایران اعلام کرده بود: خلاف تبلیغات و ادعای این رسانه‌ها، چین هرگز تنها مقصد صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی ایران نبوده و بازارسازی‌ها درباره فروش نفت ایران در نقاط مختلف دنیا صورت می‌گیرد.
برخی رسانه‌های غربی طی یک سال اخیر گزارش‌های زیادی درباره صادرات نفت ایران به چین از منشا کشورهای مالزی و حاشیه خلیج فارس برای دور زدن تحریم‌ها منتشر کرده‌اند. در عین حال بررسی گزارش‌های متعدد دیگری حکایت از غیرواقعی بودن این اطلاعات و فضاسازی مبالغه‌آمیز آن دارند. در منابع پژوهشی انرژی دنیا چین سهم حدود ۴۰ درصدی از نفت صادراتی ایران و البته با منشا برخی کشورهای ثالث دارد و ۱۶ کشور دیگر ۶۰ درصد نفت ایران را می‌خرند.
گزارش‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا، موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی و مجله مطالعات خاورمیانه مستقر در ایالات متحده در یک سال اخیر روایت‌کننده اعداد زیر در بخش صادرات نفت ایران و خریداران آن است:
چین: بزرگترین خریدار نفت ایران است و حدود ۴۰ درصد از کل صادرات نفت ایران را دریافت می‌کند.
هند: دومین خریدار بزرگ نفت ایران و حدود ۲۰ درصد از صادرات نفت ایران را واردات می‌کند.
کره جنوبی: حدود ۱۰ درصد از نفت صادراتی ایران را وارد می‌کند.
ژاپن: حدود ۵ درصد از صادرات نفت ایران را دریافت می‌کند.
ترکیه: حدود ۵ درصد از صادرات نفت ایران را وارد می‌کند.
ایتالیا، یونان، اسپانیا و تایوان هر کدام حدود ۲ تا ۳ درصد از صادرات نفت ایران را بر عهده دارند.
سایر کشورها مانند سوریه، افغانستان، پاکستان، عراق، امارات، عمان، آفریقای جنوبی و مالزی هر کدام کمتر از ۲ درصد از صادرات نفت ایران را به خود اختصاص می‌دهند.
در اوج صادرات نفتی ایران در سال ۲۰۱۸، سهم چین از خرید نفت ایران به بیش از ۱ میلیون بشکه در روز افزایش یافت و این در حالی است که صادرات نفت ایران ۲.۵ بشکه در روز بود. بر همین اساس در دوره برجام و قبل از اعمال مجدد تحریم‌ها در دوره ترامپ نیز سهم چین از بازار نفت ایران حدود ۴۰ درصد بود.