همشهری آنلاین- رابعه تیموری: و در برنامه پیشنهادی خود راهکارها و طرح‌هایی گنجانده بود که با برطرف کردن این نقیصه‌ها سیستم آموزش عالی کشور را به ابزاری کارآمد برای تولید علم کاربردی و تربیت دانش آموختگانی کاربلد تبدیل می‌کرد. امروز که با آغاز به‌کار زودهنگام دولت چهاردهم در نقطه‌ای ایستاده‌ایم که باید به راه رفته و کارهای بر زمین مانده در این وزارتخانه موثر و کلیدی نظری بیندازیم، محمدعلی زلفی گل معتقد است برای رسیدن به اهداف تعیین شده ریل‌گذاری مناسبی انجام و بخش مهمی از انتقادات وارد بر وزارت عتف مرتفع شده است. زلفی گل در گفتگو با همشهری، ایجاد زمینه جذب و نگهداشت نخبگان را یکی از مهمترین ماموریت‌های موردتوجه این وزارتخانه در دولت سیزدهم می‌داند:
بسیاری از صاحب‌نظران بارها این انتقاد را مطرح کرده‌اند که سیستم آموزش عالی کشور به مرکز نخبه پروری برای سایر کشورها تبدیل شده و جلوگیری از مهاجرت نخبگان را از مهمترین تکالیف وزیر دولت سیزدهم و دولت‌های بعد دانسته‌اند. برای ادای این تکلیف چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
جذب و نگهداشت نخبگان از مهمترین برنامه‌های تحولی دولت سیزدهم بوده که در راستای تحقق آن آیین‌نامه‌ای را طراحی و اجرا کردیم. بر اساس این آیین‌نامه چند مسیر برای جذب نخبگان به‌عنوان اعضای هیئت علمی موسسات آموزشی و پژوهشی طراحی شده است. تدوین و عملیاتی کردن بورس صنعت اقدام دیگری بوده که از طریق رایزنی با صنایع خصوصی و دولتی و اتاق بازرگانی انجام داده‌ایم و از طریق این بورس سال گذشته ٣٦٨رتبه برتر کنکور بورس صنعت شدند. با توجه به اهمیت جذب نخبگان رشته‌های اولویت‌دار و پایه مانند ریاضی و فلسفه با همکاری بنیاد علمی و فن‌آوری ریاست‌جمهوری موافقت نامه‌ای امضا کردیم که برگزیدگان المپیادی این رشته‌ها در رشته‌های تخصصی خود جذب شوند که بر اساس آن بورسیه شدن هزار و ٣٨٠ نخبه اتفاق افتاد. دریافت مجوز جایگزینی خدمت سربازی به‌صورت امریه پسادکتری هم از نقاط قوت عملکرد دولت سیزدهم بوده است، اما اقداماتی فراتر از اقدامات انجام شده به عزمی فرابخشی نیاز دارد و برای پیشگیری از مهاجرت نخبگان باید همه دستگاه‌های کشور امکانات خود را بسیج کنند. به موازات تحقق این عزم ملی هم باید اصل ٣٠ قانون اساسی را اجرا کنیم که بر اساس آن باید دانشجو به تعداد نیاز تربیت کنیم.
توسعه کمی دانشگاه‌ها را که در سال‌های اخیر اتفاق افتاده، می‌توانیم حرکتی برای فراگیر شدن آموزش عالی در قشرهای مختلف بدانیم که امری مثبت تلقی می‌شود، اما این توسعه کمی از طرفی به افت کیفیت دانشجوپذیری در سیستم آموزش عالی انجامیده که یک آسیب به شمار می‌آید و عملکردی مخالف اصل ٣٠ قانون اساسی داشته است. در جایگاه وزیر عتف چقدر به این معضل توجه کرده‌اید؟
یکی از برنامه‌هایی که وزارت عتف در دولت سیزدهم به آن توجه ویژه داشته، عملیاتی کردن طرح آمایش آموزش عالی بوده که برای ساماندهی بعضی از دانشگاه‌ها که خارج از اساسنامه توسعه پیدا کرده‌اند پیش‌بینی شده است. ما این طرح را مرحله به مرحله پیش بردیم و سعی کردیم توسعه بر اساس نیاز باشد، به گونه‌ای که هر رسته‌ای که تاسیس می‌شود، پیوست اشتغال داشته باشد. درعین‌حال تلاش کردیم رشته‌هایی که دانشجو کم‌دارد یا ظرفیت آنها کاهش پیدا کرده، تغییر رویکرد داشته باشند یا با برخی از دانشگاه‌ها ادغام شوند. این جدیت ما بر اجرای طرح آمایش با هدف جلوگیری از کاهش کیفیت دانشجوپذیری اتفاق افتاده، اما در جریان این توسعه کمی اتفاق‌های مثبتی هم اتفاق افتاده که نشان می‌دهد ارتقای کیفیت دانشگاه‌ها مغفول واقع نشده است. توسعه دانشگاه کردستان که به یک دانشگاه بین‌المللی تبدیل شده و در بسیاری از شاخص‌ها، دانشگاهی تراز اول محسوب می‌شود، ازجمله این اتفاقات ارزشمند است.
شما رفع انتقادات و نقایص آموزش عالی را مهمترین هدف و رسالت خود عنوان کردید. در تحقق این هدف چقدر موفق بوده‌اید؟
همسو کردن منافع ملی با منافع فردی در قوانین یکی از مطالبات عمومی از وزارت علوم بوده که ما به آن توجه ویژه‌ای داشته‌ایم. به طوری که در هر قانونی که برای انتفاع گروهی از واجدین شرایط وضع می‌شود، آثار مثبت انگیزشی آن را در سطح جامعه شاهد باشیم. ایجاد شفافیت اداری و برنامه محوری دانشگاه‌ها از دیگر نیازهای جامعه دانشگاهی بود که شرایط تحقق آن فراهم شده است. جایگزینی سیاست‌های کارمزدی به‌جای روز مزدی اقدامی بوده که در راستای افزایش انگیزه و بهره‌وری اساتید و کارکنان دانشگاهی پیش‌بینی شده است. استفاده از هوش مصنوعی و نهادینه کردن الزامات حرفه‌ای و اداری هم از مهمترین رویکردهایی بود که توانستیم در این بازه ٣ساله اجرایی کنیم. همچنین مقاله محور بودن از دیگر انتقادات وارد شده به وزارت علوم بود که در تدوین آئین نامه ارتقاء اعضای هیات علمی که قبلا به مقالات تکیه داشت ۹ مورد جدید اعم از گرنت اختراع، تالیف کتاب، آثار بدیع هنری، طرح تحقیقاتی محصول دانش‌بنیان و... را نیزبه عنوان ملاک‌های ارتقای اساتید اضافه کردیم. مورد دیگری که به‌عنوان انتقاد مطرح می‌شد این بود که وزارت علوم برای تبدیل علم به تکنولوژی، ثروت و خدمت برنامه ندارد که خوشبختانه امروزه پارک‌های علم و فناوری فعالیتی چشمگیر دارند و تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان رشد کرده‌اند. به موازات فعالیت این پارک‌ها صندوق عالی علوم و فناوری را هم ایجاد کردیم تا ۶۰۰ درصد از اعتبارات پژوهشی دستگاه‌ها به این صندوق واریز شود که در صورت تحقق این اعتبارات جامعه دانشگاهی کشور در زمینه پژوهشی به شرایط و رشد ایده‌آلی دست پیدا می‌کند. این موضوع را هم نباید فراموش کنیم که وزارت علوم در دولت سیزدهم با چالش‌های مهم و اساسی مانند بازگشایی دانشگاه‌ها بعد از پایان دوره شیوع کرونا و التهابات سال ١٤٠١ روبرو بوده که توان و زمانی قابل توجه معطوف به گذر از آنها شده است.
کاهش تعداد دانشجویان پسر نسبت به دانشجویان دختر پدیده‌ای است که در سال‌های اخیر سیری صعودی پیدا کرده که توازن تحصیلات نسل بعد را بر هم می‌زند و در ساختار فرهنگی کشور آسیب‌هایی را به وجود می‌آورد. در دولت سیزدهم به نزولی کردن این پدیده چقدر توجه شده است؟
الزام پسران به گذراندن خدمت مقدس سربازی و لزوم تامین معیشت خانواده محدودیت‌هایی را برای آنها به وجود می‌آورد که سبب می‌شود در تعیین اولویت‌های زندگی آنها تحصیلات عالیه از اهمیت کم‌تری برخوردار شود و اشتغال را بر ادامه تحصیل مقدم بدانند. ما برای رفع این مشکل تلاش کردیم با توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، مسیرهایی را برای اشتغال دانشجویان طراحی کنیم که آنها در کنار تحصیل به کسب درآمد بپردازند. البته برای توسعه این شرکت‌ها ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های قابل توجهی وجود دارد که باید در دولت‌های بعدی به‌صورت ویژه موردتوجه قرار گیرد.
سنتی نیکو در دولت سیزدهم
استفاده از تجارب گذشتگان سنت نیکویی است که محمدعلی زلفی گل در اوایل حضورش در کابینه دولت سیزدهم آن را بنیان گذاشت. او پیش از آن که برای مدیریت وزارتخانه عریض‌وطویل و حساس عتف طرح‌ها و برنامه‌هایی کوچک و بزرگ طراحی و اجرا کند، از وزرای علوم سابق خواست ایده‌ها و نقطه نظرات خود برای پیشبرد امور آموزش عالی را که از تجربیات چندین‌ساله آنها نشات می‌گیرد، در اختیار او قرار دهند تا به خطای دوباره آزمودن آزموده‌ها دچار نشود. حاصل این همفکری جمعی هم تعریف ٢٢ طرح کاربردی بود که در دوره مسئولیت ٣ساله او موردتوجه قرار گرفت. آقای وزیر به تبع طبع معلمی خویش به سکاندار وزارت عتف در دولت چهاردهم نیز پیشنهاد می‌کند تجارب پیشنیان را ارزان به‌دست آورد تا در مسیر اعتلای آموزش عالی کشور کشف میانبرها آسانتر و کم‌هزینه‌تر شود. او از تدوین ٣٣ پیشنهاد به وزیر آینده خبر می‌دهد و می‌گوید: «این پیشنهادات در زمینه رویکرد تحولی وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری تدوین شده و اهدافی مانند افزایش بهره‌وری در آموزش عالی، تسهیل تعاملات ملی و بین‌المللی، تحقق نظام سنجش و انگیزش را در برمی گیرد.» زلفی گل معتقد است تحقق اصل سی‌ام قانون اساسی افق و چشم‌انداز مسیر حرکت وزیران آینده را نیز روشن می‌کند و آموزش، پژوهش و برونداد هدفمند، نوآوری فرهنگی و ایجاد فرهنگ نوآوری، پرورش دانشجویانی فن‌آور و نوآور، تولید خدمت، ثروت و سرمایه از مسیر دانش و ایجاد مرجعیت و دیپلماسی علمی برای دانشگاه‌های کشور را از اولویت‌های عملکرد خود در مدیریت وزارت عتف عنوان می‌کند.
اقدامات عمرانی دولت سیزدهم در حوزه آموزش عالی
٣٤٢ پروژه عمرانی
با زیربنای تقریبی ٦٦٤ هزار مترمربع و اعتبار هزینه شده ٣٢٨٠ میلیارد تومان ٣٤٢ پروژه اجرا شده است.
٢٠٠ هزار واحد خوابگاه متاهلین
تفاهم‌نامه احداث ٢٠٠ هزار واحد خوابگاه متاهلین بین وزارت عتف و وزارت شهرسازی منعقد شده است.
٣٠١٢٠ مترمربع خوابگاه نوساز
بهره‌برداری از خوابگاه متاهلین با زیربنای ٣٠١٢٠ مترمربع در سال ١٤٠٢ اتفاق افتاده و اختصاص مبلغ ٨۵٠ میلیارد تومان از سوی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی برای کمک به احداث خوابگاه متاهلین اختصاص پیدا کرده است.
٩ هزار و ٩٦١ میلیارد تومان اعتبار
در سفرهای استانی دور اول و دوم هیئت دولت مبلغ ٩ هزار و ٩٦١ میلیارد تومان اعتبار به حوزه آموزش عالی اختصاص پیدا کرد و به تصویب رسید.
١٠٠٠ هکتار برای مسکن دانشگاهیان و استاد سرا
حدود ١٠٠٠ هکتار اطلاعات اراضی مازاد خارج از پردیس اصلی ٧١ دانشگاه برای ساخت مسکن دانشگاهیان و استادسراها احصاء و معرفی شد.
بیشتر بخوانید:آشنایی با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری