به گزارش همشهری در این نشست که با تلاش و همکاری مرکز پژوهش‌های استراتژیک حشدالشعبی، گروه بانوان ستاد فرهنگی اربعین، لواالخدمه الحسین و حوزه علمیه الزهرا عراق برگزار شد، اساتید دانشگاه و پژوهشگران درباره جایگاه زن در خانواده و اهمیت آن در انتقال مفاهیم عاشورایی به اعضای خانواده و جامعه گفت و گو کردند.
خانم فائزه عظیم‌زاده اردبیلی، عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ابتدای این نشست با اشاره به موضوع سخنرانی خود درباره بررسی تطبیقی تعهد به خانواده در فرهنگ عاشورای و اربعینی و گفتمان غربی اظهار داشت: در قسمت اول بحث خود به مفهوم تعهد به خانواده در گفتمان غربی و در اندیشه کسانی که تئوریسین و مغز متفکر جهان غرب حساب می‌شوند، اشاره می‌کنم. در این دسته بندی به عنوان نمونه می‌توان به افلاطون، بزرگ فیلسوف یونانی اشاره کرد که تئوری‌های فلسفه زیستی ارائه کرده و گفته است که زنان منشا خباثت هستند. در کتاب جمهور در کتاب رساله قوانین افلاطون این مورد را مطرح کرده و گفته است که زنان روح پلید دارند و در نتیجه خباثت‌ها و پلیدی‌ها را در جامعه ترویج می‌دهند و آنها نمی‌توانند به تعالی و رشد برسند. این مقدمات را همانند یک پازل کنار هم بچینید تا ببینید نهایتاً تعهد به خانواده در چنان جامعه‌ای چگونه شکل می‌گیرد؟
این استاد دانشگاه با اشاره به نظرات یکی دیگر از فیلسوفان معروف جهان درباره زنان تاکید کرد: ارسطو هم در کتاب سیاست می‌گوید: زنان در هرم مردم‌شناسی در کف قاعده هرم مردم‌شناسی قرار دارند و به هیچ عنوان به طبقات بالا نرسیده و رشد نمی‌کنند. همچنین ارسطو می‌گوید با توجه به ذاتی که زنان دارند در نتیجه تعالی‌پذیر، آموزش‌پذیر و نیز هدایت پذیر نیستند. در نتیجه نمی‌توان روی آنها به عنوان یک انسان مستحکم و متعالی حساب کرد. در کتاب قراردادهای اجتماعی به صراحت گفته شده که ازدواج یک قرارداد اجتماعی است و به راحتی قابل لغو است. قرآن که می‌گوید ازدواج یک میثاق ناگسستنی و مستحکم است اما امیل در کتاب خود اعلام کرده است که قراردادهای اجتماعی مهم است و مفهومی به نام تعهد، وفاداری و پایبندی به زن و بچه و خانواده معنا ندارد. هرگاه به سراغ زنان می‌روید با تازیانه بروید چراکه زنان باید بترسند.
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به فلسفه و نظرات کانت، گفت: فلسفه کانت صریحا می‌گوید زنان شهروند منفعلند و از حقوق شهروند فاعل و فعال برخوردار نیستند. پس اگر امروز در دنیای غرب مهر سکوت در زبان غربی‌ها زده شده و در برابر شهادت زنان و کودکان غزه سکوت کردند و اسرائیل را محکوم نمی‌کنند دلیلش این است که پیرو فلسفه کانتی هستند. عظیم‌زاده اردبیلی به نظرات دیگر فیلسوفان و چهره‌های غربی نیز اشاره داشت و گفت: فیلسوف فلسفه سیاسی انگلیسی که می‌گوید زنان باید از حق حیات خارج شوند به نکته مهم اشاره کرده است. امروز در حقوق کانتی نه تنها ازدواج یک امر منحوس است بلکه تعهد به خانواده اساساً مفهومی ندارد. آقای نیچه هم با تبار و خانواده‌ای که مذهبی بود به جایی می‌رسد که به صراحت اعلام می‌کند؛ زن حیوانی است با گیسوان بلند و عقلی ناقص و نمی‌توانید روی زنان به عنوان سرمایه اجتماعی حساب کنید.
الگوی تراز برای تربیت زنان
طاهره محسنی، عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق به عنوان یکی دیگر از چهره‌های سخنران در این نشست به سخنرانی با موضوع نقش تاریخ سازی زنان معاصر با الگوگیری از حضرت زینب(س) پرداخت. وی با بیان اینکه حضرت زینب(س) به عنوان یک انسان کامل الگوی تراز برای تربیت زنان در همه اعصار است، گفت: او یک اسطوره تاریخ‌ساز است و رویارویی با ستمگران، نکوهش مردم کوفه و افشاگری در شام از جمله جلوه‌های سخنان حضرت بعد از واقعه کربلا است. محسنی درباره نقش تاریخ‌سازی زنان معاصر با توجه به الگوگیری از حضرت زینب(س) گفت: در این خصوص چند رویکرد راهبردی مطرح است که شامل رویکرد تخریبی و تحقیری در قبال دستگاه بنی امیه، رویکرد تنبیهی در مواجهه با حکام و رویکرد تدافعی در قبال بازماندگان کاروان کربلا.
این استاد دانشگاه گفت: وقتی حضرت با مردم کوفه مواجه شد خطبه‌هایش جنبه شور و حماسه داشت و در مواجهه با اهل شام خطبه‌هایش جنبه حماسی داشت و یزیدیان را رسوا کرد. وی با اشاره به جهاد تبیین و روشنگری حضرت زینب(س) گفت: حضرت با مردم، حاکمان، دشمنان و حتی زنان و کودکان و همه به شیوه خود مسأله عاشورا را تبیین کردند و مانع تحریف در عاشورا شدند. زیبا دیدن نظام عالم هستی از دیگر جلوه‌های حضرت بود، گفتار معروف ایشان «ما رایت الا جمیلا» الگویی در تاریخ شد.
محسنی با بیان اینکه در دفاع مقدس بانوان ما با حضور در جبهه و پشت جبهه برای پیشبرد دفاع مقدس این مسأله را نشان دادند، گفت: با توجه به حکم کلی، شرکت زنان در جهاد واجب نیست و زن به دو صورت مطرح می‌شود و زن می‌تواند با شیوه رخصت و عظیمت به جهاد برود، اما اگر نرود عذرش قبول است اما شرع از جهاد زن ممانعت نمی‌کند و اگر دلش خواست می‌تواند به جهاد برود. وی در پایان گفت: حضرت زینب(س) با حضور در محور جهاد این را نشان داد که احساس تکلیف کرده و با وجود اینکه حضورش در میدان جهاد واجب نبود همپای امام حسین در جهاد شرکت کرد و بعد آن هم با جهاد تبیین عاشورا را در تاریخ زنده نگه داشت.
انتقاد از نظام آموزشی
خانم نصراوی، عضو موسسه تربیت سخنران امام خمینی کربلا به عنوان یکی دیگر از مهمانان این نشست در سخنان خود به تاثیر فرهنگ غرب در روابط خانواده‌های عرب زبان پرداخت. او در این باره گفت: کشورها و ملت‌های عرب عمدتا از آداب و رسوم و فرهنگ غربی متاثر شدند، آنان به دنبال آن هستند که به هر شکلی که شده است در همه حوزه‌ها خود را از زن رها کنند.
این پژوهشگر عرصه خانواده در ادامه افزود: در ۱۰ سال اخیر شاهد یک رویکرد همه جانبه به سمت رسانه‌ها و فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هستیم. البته در این خصوص باید تحولی ایجاد بشود و ما معتقد هستیم اگر زن شایسته و صالح باشد و در یک خانواده پیرو حضرت محمد(ص) زیست کند، تحول را در مسائل اخلاقی و فرهنگی و تربیتی در بر خواهد داشت. الگوی ما در این زمینه حضرت زهرا (س) هستند که تمامی ویژگی‌های ارزشی در وجود مبارک ایشان خلاصه شده است.
وی با انتقاد از برنامه‌های آموزشی در کشور عراق گفت: برنامه‌های آموزشی مدارس در عراق متاسفانه مبتنی بر حفظیات است و کمتر شاهد تولید فکر در این زمینه بودیم و ممکن است یک نوع نگاه انحصاری در این مطلب باشد که اگر فکر تولید بشود چه بسا نوعی رویارویی با دولت و دولت ها و حاکمیت در عراق باشد. خانم نصراوی همچنین تاکید کرد: زنان گرچه از سختی‌ها و محدودیت‌ها رنج می‌برند اما اگر مورد پشتیبانی از سوی جامعه و حکومت قرار بگیرند می‌توانند در پس این رویکرد پشتیبانانه تحولاتی را در سطح جامعه به وجود بیاورند.
خانم شروق، عضو موسسه تربیت سخنران امام خمینی کربلا از عراق دیگر مهمان و سخنران این نشست بود. وی در سخنان خود با اشاره به اعمیت اربعین حسینی اظهار داشت: اربعین سرشار از پیام‌های گوناگون و متنوع است اما خمیر مایه اصلی پیام امام حسین(ع) عمل به قرآن و سنت حضرت محمد(ص)، امر به معروف و نهی از منکر و نشر آموزه‌های دینی است. همانطور که خود امام حسین علیه السلام فرمودند که انقلاب من انقلاب اصلاح طلبانه است، نه مفسدم و نه تمامیت خواه و نه به دنبال سلطنت و پادشاهی. وی با اشاره به قیام عاشورا گفت: سید الشهدا(ع) کاملا می‌دانستند که چه در مکه یا در مدینه یا در بین راه ممکن است به شهادت برسد ولی ایشان شهادت را در این سرزمین اختیار کرد تا در این جغرافیا بتوانند تاریخی همیشه جاری و ساری در همه زمان‌ها برپا کنند، این حرکت ایشان نه حرکت سلیقه شخصی و فردی بلکه حرکتی الهی بوده است.
غرب درباره خانواده دعوا دارد
خانم فریبا علاسوند، عضو هیئت علمی پژوهشگاه زن و خانواده از ایران یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود که در سخنان خود به مساله عفت در خانواده اشاره کرده و گفت: مسئله عفت یک مسئله مهمِ ساخت ساز و بنا ساز مثل عدالت است. همانطور که عدالت یک ساخت بزرگ می‌سازد، عفت هم به نظر بنده یک ساخت بزرگ می‌سازد و قرار دادنش در کنار سایر ملکات اخلاقی غلط است. درواقع عفت بیش از اینکه یک امر اخلاقی و شخصی باشد یک امر اجتماعی ساخت ساز است. وی در ادامه تاکید کرد: در ۱۰۰ سال اخیر ما می‌بینیم که به شدت مسئله عفت، پایه و اساس تحولات پارادایمی در جهان شده است. وی افزود: جریان‌هایی مثل جریان‌های فمنیستی روی شعارهایی مثل فردگرایی افراطی، خویشتن مالکی، نفی حلال زادگی و ارتباط‌های آزاد و مسائلی از این قبیل تاکید می‌کنند اما اینها یک بخش کوچکی از پروسه ضدیت با عفت در یک پارادایم بزرگ‌تر هستند. این دعوا در غرب هم وجود دارد منتها آنها از حجاب و لباس گذشته و الان دعوایشان سر مسئله خانواده است. اینکه ما خانواده مشروع قانونی می‌خواهیم یا نمی‌خواهیم مهم‌ترین دعوای جریان راستگرا و چپ گرا در غرب است.
قدردانی از میزبانی عراقی‌ها
در ادامه مریم ورزدار، استاد و عضو هیات علمی دانشگاه امام حسین(ع) با موضوع «اربعین و مولفه‌های تمدنی خانواده» به ایراد سخن پرداخت و گفت: حضرت زینب(س) در خطبه‌های خود به مبنایی اشاره می‌کنند که تمدن اسلامی پیامبر(ص) بر اساس آن است، یعنی خانواده، پس تمدن اسلامی پیامبر هم بر اساس خانواده است. وی ادامه داد: در حقیقت حضرت محور تمدن را بر اساس خانواده چیدند، در واقعه عاشورا هم محور بر اساس تاکید بر تمدن بر اساس خانواده است و حتی مذاکرات بر اساس نسبت‌ها صورت می‌گیرد خواهر، برادر و... اینها نشانه تأثیر خانواده بر تمدن اسلامی است. این استاد دانشگاه با بیان اینکه امام حسین(ع) می‌دانست چه سرنوشتی در انتظار آنها بود، گفت: امام با اینکه عاقبت سفر را می‌دانست باز هم خانواده را با خود برد و اگر چنین نمی‌کرد کربلا در کربلا می‌ماند. صیانت از ولی در دل خانواده صورت گرفت و هماهنگی خانواده در عاشورا نشانه اهمیت آن است.
ورزدار با تقدیر از عراقی‌ها برای میزبانی از زائران اربعین گفت: این میزبانی عراقی‌ها همان سبک زندگی ظهور است، حضرت زینب(س) دور از هویت زنانه خود نبود، اما چنان نقشی ایفا کرد که سبب ماندگاری عاشورا در تاریخ شد. این استاد دانشگاه تاکید کرد: امنیتی که در راهپیمایی وجود دارد نشان می‌دهد که فرهنگ اربعین امنیت را از دل خانواده به جهان معرفی می‌کند.
تربیت انسان ولایی در پرتو اربعین
در ادامه موسی حقانی، رئیس مرکز مطالعات تاریخ معاصر با اشاره به اهمیت زیارت گفت: زیارت ابداع ائمه ما بود و هدفش تربیت انسان است. وی ادامه داد: امام سجاد(ع) دو گوهر گران‌بها را بعد از عاشورا به جامعه اسلامی هدیه کردند، یکی زیارت و دیگری بکا و اشک است.
حقانی با بیان اینکه نقش حضرت زینب(س) در زنده ماندن عاشورا کلیدی و اساسی است، گفت: او خطاب به یزید می‌گوید: تو نمی‌توانی یاد ما را از اذهان مردم پاک کنی و اینگونه هم شد و حتی حکومت‌های بعد مانند بنی امیه و بنی عباس هم نتوانستند عاشورا را از ذهن و دل مردم پاک کنند. رئیس مرکز مطالعات تاریخ معاصر ادامه داد: در طول تاریخ مرقد سیدالشهدا(ع) بارها مورد تخریب قرار گرفت به خصوص در دوران عباسیان تا این راه گم شود، اما پررنگ‌تر از قبل شد. وی زیارت را دعوت به سوی خدا عنوان کرد و گفت: زیارت دعوت به سوی خدا و یک حرکت توحیدی است، امام نقش ربوبی برای تربیت انسان‌ها را از طریق زیارت ایفا می‌کند، بنابر این اربعین حرکت تمدن ساز برپایه خانواده است و در خانواده نقش بانوان محوری است زیرا زن سبک زندگی را تعریف می‌کند و فرزندان را تربیت می‌کند.
وی با اشاره به تلاش غرب برای از بین بردن خانواده گفت: متأسفانه هر روز شاهد یک شکل جدید از تلاش‌های غرب برای از بین بردن نقش خانواده هستیم. به عنوان مثال فرزندان برخی خانواده‌ها توجهی به برخی احکام مانند اشکال در کاشت ناخن ندارند. حقانی اربعین را کلاس انسان سازی دانست و گفت: در آیه ۱۵ سوره احقاف درباره احسان به والدین صحبت می‌کند و بلافاصله به مادر اشاره می‌کند و اینکه تو را به سختی دنیا آورده، شیر داده است، حال می‌گوید: 40 سال طول می‌کشد که فرزند به جایی برسد که این نعمت را بفهمد و شکر کند، اما ما در اربعین این راه 40 ساله را 40 روزه طی می‌کنیم. حقانی گفت: در پرتو اربعین با محوریت بانوان می‌توانیم انسان ولایی و شجاع تربیت کنیم و کسی را تربیت کنیم که نسبت به تحولات بی‌تفاوت نباشد. زیرا خانواده متعهد به اسلام و جوامع اسلامی بی‌تفاوت نیست نسبت به فلسطین بی‌تفاوت نیست.
رئیس مرکز مطالعات تاریخ معاصر در پایان گفت: شهید امیر عبداللهیان به بن سلمان گفته بود مگر شما خادم الحرمین نیستید چرا نسبت فلسطین بی‌تفاوتید؟ او پاسخ داده بود ما خادم‌الحرمین هستیم خادم‌المسلمین نیستیم. اربعین انسان را خادم المسلمین بار می‌آورد.
اسلام، توصیه‌های متفاوت با تمام ادیان
خانم دکتر طاهره همیز، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر نیز در سخنانی به اهمیت خانواده در اسلام و نگاه منحط غرب به این نهاد مقدس اشاره کرد و گفت: آقای مایک کوک که دانش آموخته دانشگاه کمبریج انگلستان است، دو جلد کتاب درباره امر به معروف و نهی از منکر دارد. او در مقدمه این کتاب به حادثه زشت و ننگینی که در یکی از خیابان‌های آمریکا روی داد اشاره کرده است. در آن حادثه خانمی با تهدید سلاح مورد تعرض قرار می‌گیرد، اما مردی با حمله به متعرضان آن خانم را نجات می‌دهد که البته خود این فرد مجروح شده و در بیمارستان بستری می‌شود. خانم که از این اتفاق متاثر شده بود این امر را باورنکردنی می‌دانست و در گفت و گو با فرد ناجی متوجه می‌شود که او یک مسلمان است و برای دفاع از مظلوم از آن خانم حمایت کرده است.
در نتیجه آقای مایک کوک از شنیدن و روایت این ماجرا به قدری منقلب می‌شود که حدود 1700 جلد کتاب درباره موضوعات اسلامی و امر به معروف و نهی از منکر مطالعه می‌کند تا نتیجه آن تالیف کتاب جامعی در این باره می‌شود. او گفته است که در این کتاب بر اساس آرای فقیهان شیعه از کلینی تا عصر حاضر به ویژه احیا و ترویج امر به معروف به وسیله امام خمینی (رحمت الله) و شاگردان آن بزرگوار پرداخته است. او تاکید کرده است که با بررسی تمام ادیان توحیدی و آیین‌های غیر توحیدی و مقایسه آنها با اسلام هیچ همتایی برای تکلیف اسلامی امر به معروف و نهی از منکر پیدا نکرده است.
این استاد حوزه علمیه در ادامه سخنان خود به تفکر امام خمینی رحمت الله علیه درباره خانواده حضرت علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها اشاره کرد و گفت: ایشن می‌فرمایند بهترین خانواده‌ای که با کمترین وسایل رفاهی مواجه فرزندانی تربیت شده و نورشان به افلاک می‌رسد، همین زوج هستند. شما می‌بینید که دو نفر از بهترین فرزندان این خانواده در ماجرای روز عاشورا حضرت امام حسین (علیه السلام) و حضرت زینب کبری هستند که جهان از این بزرگواران متاثر شده و همه دوستدار آنها هستن.
همیز در بخش دیگری از سخنرانی خود گفت: مقام معظم رهبری خیلی حرف زیبا و بدیعی راجع به ازدواج می‌فرمایند. ایشان گفته‌اند: زن و شوهر همسفرند تا بهشت و به محض اینکه خطبه جاری می‌شود، زن و شوهر به هم متعهد شده و می‌فهمند که همسفرند، نه زن کنیز است و نه مرد غلام. هر کدام بار خود را در مسیر مشترک به دوش دارند و در حوادث پیش رو نیز به یکدیگر کمک می‌کنند.
حضرت زهرا(س) الگویی برای همه بشریت
در ادامه حجت‌الاسلام علیرضا فاطمی نژاد، استاد دانشگاه اهواز با اشاره به اهداف خلقت گفت: هدف از خلقت عبودیت و تربیت است که در قرآن هم آمده است در جهاد اکبر سلاح انسان آه و گریه است و در این جهاد زن‌ها مسلح‌تر هستند. اسلام گاهی نگاهی به زن دارد که دنیا ندارد. وی ادامه داد: خدا مغز انسان را از دو نیمکره تشکیل داده است، نیمکره راست برای امور زندگی و اجتماعی است نیم کره چپ برای موضوعات عاطفی است، حال در میان انسان‌ها، زنان هستند که با هر دو نیم کره می‌توانند هم فعالیت‌های شخصی و اجتماعی را مدیریت کنند و هم نقش مادری و عاطفی را. استاد دانشگاه اهواز گفت: بیست و چند سال پیش رابرت مرداک، (چهره معروف رسانه‌ای غرب) گفت: با جامعه ایران از لحاظ نظامی نمی‌توانیم مقابله کنیم بلکه باید از لحاظ فرهنگی با آنها مقابله کنیم که در این راستا محور زن است.
فاطمی نژاد با بیان اینکه خداوند به برکت حضرت زهرا(س) عالم از فرزندان پیامبر(ص) پر شده است و این خیر کثیر از زهرای اطهر است، تاکید کرد: حضرت زهرا الگوی زنان نیست بلکه الگوی همه مردان و زنان و همه بشریت است. وی در پایان با اشاره به توجه امام حسین(ع) به دخترانش گفت: وجود مبارک سیدالشهدا در شعری می‌فرمایند: خانه‌ای که در آن رقیه و رباب حضور ندارند برای حسین ارزشی ندارد، گاهی فعالیت تربیتی یک زن از عهده صدها مرد بر نمی‌آید.