مسئله هیجان بیشتری پیدا کرده است؛ خبری که البته ممکن است صحت نداشته باشد و تنها یک بازاریابی جدید یا یک شایعه مجازی باشد.
در این مقاله قصد نداریم بازی همستر کامبت و ارزهای دیجیتالی را بررسی کنیم. بلکه می خواهیم به این بهانه، بررسی دقیقی بر روی مسائل جانبی این بازی داشته باشیم. مسائلی که گاه از جنس مالی است، گاه تربیتی و گاه فرهنگی. و در بازه های زمانی مختلف با ظهور اتفاقات جدید در فضای مجازی، تکرار می شود. مسائلی که بیشتر گریبان گیر قشر نوجوان و جوان و گاه کودک جامعه ماست. در این جا قصد داریم مطالبی نو و جدید را در این حوزه بررسی کرده و مربیان تربیتی، تصمیم گیرندگان و خانواده ها را به تفکر درباره حوزه های نوظهور اقتصاد دیجیتال، اقتصاد فضای مجازی، و اثرات تربیتی آن فرابخوانیم.
بازی همستر چیست؟
بازی همستر یک بازی تلگرامی است که افراد با ضربه زدن به همستر ظاهر شده بر روی صفحه، سکه‌های مجازی جمع آوری می کنند. البته جمع آوری سکه ها تنها به این مسئله محدود نمی شود و اقدامات و بازی های دیگری نیز در این بین معرفی می شود که فرد با انجام آن ها می تواند سکه های بیشتری جمع آوری کند. موفقیت برخی بازی‌های تلگرامی مرتبط با رمزارزها (پول مجازی) ازجمله نات کوین، تپ سواپ و پیکسل ورس باعث شده است که افراد زیادی وارد این بازی تلگرامی شوند. به این امید که بعد از مدتی این بازی نیز اصطلاحاً لیست شده، وارد صرافی ها شود و افراد بتوانند سکه-های مجازی را به صورت حقیقی نقد کرده و سود بالایی کسب کنند. تب این بازی تا جایی در ایران و حتی جهان فراگیر شد که بسیاری از افرادی که تلگرام نداشتند، این اپلیکیشن را نصب کرده و وارد بازی همستر شدند.
در بازی همستر و بازی های مانند آن چند نکته وجود دارد که نه تنها در این بازی بلکه تا زمانی که تجارت و کسب درآمد در دنیای مجازی وجود دارد، باید به آن توجه کرد.
ماجرای پول‌های یک شبه
یکی از مهمترین مسائل در این نوع بازی ها، موضوع پول های بدون زحمت و ثروت های یک شبه است. اگرچه این موضوع در شبکه های اجتماعی جدید نیست و بلاگرهای روزمره به نوعی بنیانگذار این نوع از درآمدها هستند. این افراد بدون داشتن تخصص و تنها با بیان زندگی روزمره خود و گرفتن تبلیغات، موفق به کسب درآمدهای زیادی شدند و افراد زیادی را به این فضا سوق دادند. در حقیقت ظهور پول های یک شبه و درآمدهای کلان در شبکه های اجتماعی، توقع افراد را از این نوع درآمد ها در فضای مجازی را بالا برده است و هر راهی که در این فضا برای کسب درآمد زیاد در مدتی کم معرفی شود، افراد زیادی به سمت آن می روند (مانند سایت های قمار و شرط بندی). البته این درآمدها در دنیای حقیقی هم اتفاق می افتد. ولی هرگز همگانی، برنامه‌ریزی شده و در دسترس نیست.
درآمدهای بی زحمت، یک شبه و بدون تخصص بعد از مدتی باعث می شود که افراد به خصوص نوجوانان و کودکان، به جای پرداختن به درس و موضوعات درسی، کسب مهارت های مختلف، ورزش و آینده نگری و تلاش برای کسب علم و دانش و ترسیم برنامه آینده خود، به دنبال بحث هایی مانند همستر بروند و به پول های یک شبه دلخوش کنند. می توان گفت که آن ها با درگیر کردن خود با این بازی ها آینده خود را به خطر می اندازند. تعداد زیاد دانش آموزان و جوانانی که قصد دارند از طریق بلاگری یا ساخت کلیپ کسب درآمد کنند و هم اکنون به این کار مشغولند، نشان دهنده این موضوع است.
غیر از کلاهبرداری هایی که در این مواقع افزایش پیدا می کند، گرایش افراد به درآوردن پول های بدون زحمت و وقت گذاری بر روی این نوع بازی ها که آینده مشخصی ندارند، یکی از مهم ترین مشکلات بازی همستر است.
بازی با اعصاب و روان جوانان
یکی دیگر از مشکلات این بازی ها مخصوصاً برای کودکان و نوجوانان، درگیر کردن آن هاست. بازی همستر تنها وقت افراد را نمی گیرد، بلکه هوش و حواس، اعصاب و روان و مهم تر از همه تمرکز آن ها را می گیرد. در گذشته بازی موبایلی پو نیز این نقش را ایفا می کرد. گرچه افراد تنها به خاطر سرگرمی این کار را می کردند اما این بازی تمرکز زیادی را از آن ها می گرفت. گرچه کاربران بازی شاید حس کنند که وقت زیادی بر روی این بازی ها نمی گذارند، ولی ذهن فرد بیش از آن وقت مشخص، درگیر این بازی‌ها شده و نمی تواند بر روی موضوعات دیگر مخصوصا موضوعات جدی و مفید به حد کافی تمرکز کند. بازی کلش آو کلنز نیز از همین نوع است و شاید این بازی ها را باید نوعی بازی تمرکز محور دانست که فرد را به شدت درگیر خود کرده و گاهی زندگی ذهنی و واقعی او را تحت تاثیر قرار می دهد.
شاید کسب درآمد از طریق بازی جذاب و بی هزینه به نظر برسد، ولی در حقیقت این طور نیست.
سود سرشار تلگرام
باید دقت کرد که این بازی ها برای تلگرام دارای سود و منفعت بسیاری است. اولاً تلگرام به وسیله این بازی توانست در مدت بسیار کوتاهی، بیش از 100 میلیون کاربر جدید به کاربران قبلی خود اضافه کند. جذب این تعداد کاربر جدید برای بعضی از شبکه های اجتماعی گاه تا چند سال طول می کشد. از طرفی این بازی، کاربران تلگرام را در این فضا نگه می دارد و باعث می شود که آن ها هر چه بیشتر از تلگرام استفاده کنند و ترافیک روی تلگرام را افزایش دهند. جذب کاربر جدید و تشویق آن ها به استفاده از یک پیام رسان مهمترین مسئله برای شبکه های اجتماعی است. چون در نهایت منجر به درآمد بالاتر این شبکه و مصرف بیشتر ترافیک روی این شبکه می شود.
نکته مهم و مخفی این جاست که بعد از مدتی، تلگرام ممکن است نوع این بازی ها را تغییر داده و کاربران را تشویق به انجام کارهایی کند که برای خود سود زیادی دارد ولی کاربر اثرات آن کارها را نداند. خطرات این موضوع برای کودکان و نوجوانان خیلی بیشتر است.
راه‌حل چیست؟
بهترین راهکار برای جلوگیری از ایجاد مشکلات تربیتی و فرهنگی برای افراد به خصوص کودکان و نوجوانان، آگاهی و کسب سواد های مختلف است. امروزه سواد فقط خواندن و نوشتن نیست و سواد رسانه، سواد مالی و سواد ارتباطی نیز در زمره ی سواد محسوب می شود . سواد مالی به افراد کمک می کند که بدانند چقدر از وقت و سرمایه خود را در بازارهای دیجیتال هزینه کنند و چقدر از وقت و انرژی خود را به کسب مهارت برای یک شغل ثابت بپردازند. در حقیقت افراد با داشتن سواد رسانه می توانند از خطرات این نوع بازی ها برای خود کم کنند و با داشتن سواد مالی، می توانند برنامه ریزی کنند که چقدر زمان گذاشتن برای این بازی در نهایت برای هر شخص آورده ی مالی مطلوبی دارد.
از طرفی خانواده ها با مطرح کردن درست مسائل مالی و تربیتی در خانه می توانند در این موضوعات تاثیرگذار باشد. وقتی پدر و مادر، مرتب مسائل مالی را در خانه مطرح کنند، و درس خواندن را بی نتیجه بدانند، این موضوع بر روی فرزندان نیز اثر گذاشته و آن ها را نسبت به درس و تلاش های درست بی‌انگیزه کرده و به سمت پول های بادآورده و کسب درآمدهای بدون زحمت سوق می دهد. در صورتی که در اسلام نیز، کسب درآمد بدون زحمت مضموم شمرده شده است. باید دقت کرد که مطرح شدن ادبیات سبک زندگی در خانواده و جامعه، بر روی افراد و انگیزه مالی و زیستی آن ها اثرگذار است. هر چه انگیزه افراد به سمت کارهای مفید و درست تر پیش رود، احتمال خطای آن ها در فضای مجازی و به تبع در مسائل مالی کمتر خواهد بود.
عقیله شهرستانی