اولین نظام جمهوریت، در افغانستان توسط محمد داوود‌خان در سال 1973 میلادی پایه‌گذاری شد و شکل اداره دولت از شاهنشاهی به جمهوری، تحول پیدا کرد. در سال 1978 با وقوع کودتا نظام سیاسی این کشور به جمهوری دمکراتیک مبدل شد و در سال 1992 بعد از فروپاشی دولت حزب دمکراتیک خلق و تبدیل‌شدن آن به دولت اسلامی افغانستان، دوره مجاهدان و دوره حاکمیت طالبان (2001 - 1997) تاکنون شکل نظام، با تغییر پسوند «اسلامی» به نام «جمهوری اسلامی افغانستان» در قانون اساسی 2003 باقی مانده و حاکمیت جمهوری اسلامی ادامه دارد.
کشور افغانستان، پیوسته در جریان تحولات منطقه، کشوری سرنوشت‌ساز بوده است که هرچند ناامنی و توسعه‌نیافتگی 2بحران با اضلاع متعدد در این کشور محسوب می‌شود، اما همواره دولت و مردم به بهبود اوضاع امیدوارند. یکی از این تحولات، دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری است. این دومین بار بعد از سقوط طالبان است که افغانستان شهروندان خود را به پای صندوق‌های رأی فرامی‌خواند.
روز پنجشنبه 29مردادماه جاری مشخص خواهد شد که چه کسی برای 5سال آینده باید به کاخ ریاست جمهوری کابل وارد شود. اکنون کاندیداهای انتخابات افغانستان مشخص شده‌اند. 41 زن و مرد خود را کاندیدای احراز پست ریاست جمهوری در افغانستان کرده‌اند.
افغانستان، نخستین انتخابات ریاست جمهوری خود را در اکتبر سال2004 برگزار کرد که در آن، 18 نفر برای احراز پست ریاست جمهوری، به رقابت پرداختند و در مجموع، 6/12میلیون نفر برای شرکت در این انتخابات ثبت‌نام کردند.
مشارکت زنان در انتخابات ریاست جمهوری سال 2004، در داخل افغانستان بیش از 40درصد کل رأی‌دهندگان و در کشورهای ایران و پاکستان، 30درصد بود.
اتحادیه اروپا و OSCE (سازمان امنیت و همکاری اروپا)، 249 مهمان ویژه عمدتا از سازمان ملل متحد و دیپلمات‌های خارجی مستقر در کابل، بر روند برگزاری انتخابات و رأی‌دهی نظارت داشتند.
بودجه برگزاری این انتخابات 359میلیون دلار برآورد شد که جامعه جهانی و کشورهای تمویل‌کننده افغانستان آن را پرداخت کردند. در آن انتخابات حامد کرزی، با به‌دست‌آوردن 4/55درصد کل آرا، به‌عنوان رئیس جمهوری افغانستان معرفی شد.
دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری افغانستان با 223میلیون دلار کمک‌های جهانی و با حضور ناظران بین‌المللی از سوی کمیسیون انتخابات این کشور برگزار می‌شود. تمام نامزدها مجاز به استفاده یکسان از فضاهای عمومی هستند و تبلیغات رادیو و تلویزیونی هم مطابق برنامه خواهد بود. مدت دوره ریاست جمهوری در افغانستان 5سال است و طبق قانون، انتخابات باید 30 تا 60 روز قبل از اتمام دوره قبل برگزار شود. در این دوره قرار بود انتخابات در اوایل فصل بهار یعنی 2ماه مانده به اول خرداد، زمان پایان دوره ریاست جمهوری حامد کرزی برگزار شود اما به‌علت شرایط نامساعد جوی و نیز عدم تأمین مالی انتخابات این امر تحقق نیافت. دادگاه عالی افغانستان با توجه به این مشکل با تمدید دوره ریاست جمهوری حامد کرزی به مدت 3ماه موافقت کرد.
داوود علی نجفی، رئیس دبیرخانه کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان همزمان با شروع تبلیغات نامزدها اعلام کرده است: مطابق قانون انتخابات، هیچ نامزدی مجاز به دریافت کمک مالی از منابع خارجی برای مبارزات انتخاباتی نیست اما داوطلبان برای دریافت کمک مالی از سوی مردم افغانستان با هیچ محدودیتی از لحاظ سقف کمک‌ها روبه‌رو نیستند. البته دریافت و هزینه هر نوع مساعدت مالی از مردم باید در دفاتر مشخص ثبت شود و در صورت مشاهده تخلف، از سوی کمیسیون بررسی شکایات پیگیری می‌شود.
از جمعیت 8/32میلیون نفری افغانستان، حدود 5/16 میلیون نفر دارای کارت رأی‌دهی هستند و در روز انتخابات در بیش از 7هزار حوزه رأی‌گیری حضور خواهند داشت. از سوی دیگر شهروندان افغان در انتخابات شوراهای استانی 420 نفر را که 124 تن آنها زن هستند از میان 3300 داوطلب برای مدت 4سال انتخاب خواهند کرد. نفر اول هر استان به مدت 4سال به عضویت مجلس سنا (مشرانو جرگه) در خواهد آمد.
نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، نباید کمتر از 40 سال داشته باشند. همچنین نباید متهم به نقض قوانین بشری یا جنایات جنگی باشند و باید از پدر و مادر افغان متولد شده باشند.
طبق قانون، نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری باید ارزش مقدار اموال منقول و غیرمنقول خود را ثبت کنند و مدارک را به کمیسیون انتخابات تحویل دهند اما تاکنون فقط 30 نفر از 41 نامزد، اطلاعات دارایی خود را گزارش داده‌اند.
کمیسیون انتخابات افغانستان می‌گوید 17میلیون نفر در افغانستان برگه‌های رأی‌دهی دریافت کرده‌اند، اما توزیع کارت‌های رأی‌دهی در برخی شهرستان‌های جنوب و شرق افغانستان به‌دلیل شدت ناامنی و نفوذ گروه‌های مسلح مخالف دولت صورت نگرفته است.
چالش‌های انتخابات دوم ریاست جمهوری افغانستان
1- برگه‌های رأی‌دهی: 41 نفر، برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری افغانستان نامزد شده‌اند و فهرست بلند و بالا از این نامزدها، همواره از مسائل مورد انتقاد بوده است.
بیشتر این نامزدها، از پیشینه سیاسی فعالی در افغانستان برخوردار نیستند و جدا از این، برنامه‌های آنان در مورد مسائل مختلف مربوط به افغانستان نیز تفاوت‌های قابل‌توجهی از هم ندارد.
بسیاری از تحلیل‌گران در افغانستان پیش از این نیز احتمال کناررفتن شماری از این نامزدها به نفع نامزد دیگری را پیش‌بینی کرده بودند.
اما مشکلی که در این زمینه می‌تواند ایجاد شود، این است که کمیسیون انتخابات افغانستان برگه‌های رأی‌دهی را با نام‌های 41 نامزد انتخابات چاپ کرده است و انصراف هر یک از نامزدها، می‌تواند برای رأی‌دهندگان مشکل ایجاد کند.
2- تهدیدهای امنیتی: 10 روز پس از آغاز مبارزات انتخاباتی در افغانستان، شماری از نامزدهای انتخابات درباره تهدیدهای امنیتی ابراز نگرانی کرده‌اند. اما شماری از این نامزدها درباره چالش‌های امنیتی در تأمین ارتباط مستقیم با رأی‌دهندگان در برخی از مناطق ناامن کشور ابراز نگرانی کرده‌اند.
اشرف غنی احمدزی، یکی از نامزدهای ریاست جمهوری در این‌باره می‌گوید: «من خود مورد تهدید قرار نگرفته‌ام، اما هوادارانم بلی. یکی از جوانانی که برای من تبلیغ می‌کرد در روز روشن در قندهار از سوی کارمندان دولتی مورد ضرب‌وشتم قرار گرفت و تاکنون مقامات این مسئله را پیگیری نکرده‌اند.»
از جمله شناخته‌شده‌ترین نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری افغانستان رمضان بشردوست، حامد کرزی، اشرف غنی احمدزی، عبدالله عبدالله و شهلا عطا هستند. شهلا عطا اولین زنی بود که از حضور خود در رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری افغانستان خبر داد. او 2 مرد را به‌عنوان معاونان خود درصورت پیروزی در این انتخابات اعلام کرده است.
شعارها و برنامه‌های نامزدهای انتخابات دوم
در میان شعارهای 41 نامزد انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، وجه اشتراک‌های زیادی دیده می‌شود.مقوله‌هایی مانند صلح، امنیت، فقرزدایی، جلوگیری از کشتار غیرنظامیان به دست نیروهای خارجی، نابودی فساد اداری، نابودی کشت و قاچاق مواد مخدر و تأمین عدالت و دمکراسی، در محور شعارهای انتخاباتی قرار گرفته‌اند.
این را هم باید اضافه کرد که بیشتر نامزدها تا روز آغاز مبارزات انتخاباتی، نمی‌دانستند که با چه شعاری وارد میدان شوند.
برخی نامزدها هنوز هم به دیگران مراجعه می‌کنند که برایشان شعار انتخاب کنند تا چهارطرف عکس‌شان در تبلیغات خالی نماند. با این وضع، شعارهای انتخاباتی افغانستان با ضعف‌ها و کاستی‌های فراوانی روبه‌روست.
بیشتر شعارهای انتخاباتی در قالب واژه‌ها و ترکیب‌های تکراری بیان شده است؛ واژه‌هایی که مردم روزانه ده‌ها و صدها بار از راه‌های گوناگون آن را شنیده‌اند. از سوی دیگر بیشتر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، برنامه‌های سیاسی خود را از ضعف‌هایی گرفته‌اند که به حکومت رئیس‌جمهوری کرزی نسبت داده می‌شود.
دکتر عبدالله عبدالله، وزیر خارجه پیشین افغانستان و نامزد انتخابات ریاست جمهوری، بحث تغییر نظام سیاسی را از ریاستی به پارلمانی به‌عنوان مهم‌ترین اولویت کاری خود مطرح کرده است.
تلاش برای ایجاد ارتش نیرومند از مهم‌ترین اهداف سیاسی بیشتر نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری است که به باور آنها می‌تواند در تأمین امنیت نقش اساسی داشته باشد.
اشرف غنی احمدزی، وزیر مالیه پیشین و نامزد انتخابات ریاست جمهوری نیز از یک برنامه گسترده امنیتی خبر می‌دهد.