نظرسنجی تلفنی از مردم تهران درباره پرخاشگری کودکان و نوجوانان

مدیر طرح: سیامک کفایی
همکاران:  فریده درفشی،‌ زهره دیداری، میترا زاغی، سمیه گایگانی و احسان کاظمی شکوه

پیشگفتار
پرخاشگری واکنشی است که ممکن است کودک و نوجوان در مواجهه با ناکامی‌ها از خود بروز ‌دهد. هرچند از پرخاشگری تعریف‌های متفاوتی ارائه شده است، اما این مفهوم برای همه شناخته شده و ملموس است و معمولا به رفتاری گفته می‌شود که به نوعی به دیگران آسیب می‌رساند یا به صورت بالقوه می‌تواند موجب آسیب رسیدن به کسی شود، پرخاشگری ممکن است فیزیکی باشد و با رفتارهایی چون کتک‌زدن، لگد پراندن و... بروز کند یا لفظی باشد و با فریاد زدن، رنجاندن و... خود را نشان دهد. گاه هم می‌تواند به صورت رفتارهایی مانند زورگیری و دزدی بروز کند.

در تعربفی دیگر می‌توان گفت‌؛ پرخاشگری یک رفتار دفاعی آموختنی است که در کودک برای مقابله با خطر یا تهدید بروز می کند. این رفتار دفاعی برای کودک امکان مقابله با خطر یا فرار از خطر را به وجود می آورد. پرخاشگری زاییده دنیای مدرن و صنعتی امروز نیست ودر تمام اعصار وجود داشته است ولی ممکن است تظاهرات آن در بین کودکان از دوره‌ای به دوره دیگرویا از جامعه‌ای به جامعه دیگر متفاوت باشد.

پرخاشگری رفتاری است که در همه حیوانات و از جمله انسان وجود دارد. در این زمینه"گروهی از صاحب نظران علوم رفتاری نظیر فروید و لورنز معتقدند که پرخاشگری رفتاری است که ریشه در ذات و فطرت انسان دارد. این دو معتقدند که پرخاشگری به عنوان یک نیروی نهفته در انسان دارای حالت هیدرولیکی است که به تدریج در شخص متراکم و فشرده می‌شود و سرانجام نیاز به تخلیه پیدا می‌کند.

به نظر لورنز اگر چنین انرژی به شکل مطلوب و صحیح مثلاً در طرق ورزش‌ها و بازیها تخلیه شود جنبه سازندگی خواهد داشت. از نظر فروید پرخاشگری در انسان نماینده غریزه مرگ است که در مقابل غریزه زندگی در فعالیت است، یعنی همچنان که غریزه زندگی مارا در جهت ارضای نیازها و حفظ هدایت می‌کند غریزه مرگ به صورت پرخاشگری می‌کوشد به نابود کردن بپردازد این غریزه چنانچه بتواند دیگران را هدف پرخاشگری قرار می‌دهد و اگر نتواند دیگران را هدف پرخاشگری قرار دهد به جانب خود متوجه شده و به صورت خودآزاری و خودکشی جلوه گر می‌شود، بنابراین از نظر وی پرخاشگری در کودک و نوجوان حالتی مخرب و منفی دارد"

اما به نظر می‌رسد که  تایید ذاتی بودن پرخاشگری برای کودک و نوجوان خطرناک و مخرب باشد زیرا داشتن چنین فکری سبب می‌شود که پرخاشگری یک  واکنش اجتناب ناپذیر تلقی شود و در این صورت باید گفت  که انسان در کنترل یا کاهش آن نمی‌تواند نقش داشته باشد و این در حالی‌است که پرخاشگری از نظر اجتماعی هم قابل آموزش است هم قابل پیشگیری.

پرخاشگری کودکان وسیله‌ای، رفتاری است در جهت رسیدن به هدفی؛ پرخاشگری خصمانه رفتاری است در جهت آسیب رساندن به کودک دیگر، بیشتر پرخاشگری های بین کودکان کوچک از نوع(وسیله‌ای) است. این نوع پرخاشگری به خاطر متعلقات است. کودکان از یکدیگر اسباب بازی می‌قاپند، یکدیگر را هل می‌دهند تا به اسباب بازی که می‌خواهند بازی کنند، دست یابند. به ندرت اتفاق می‌افتد که کودکان بخواهند به کسی آسیب برسانند یا از روی عصبانیت دست به پرخاشگری بزنند. البته  تذکر این نکته لازم است  که پرخاشگری را باید از جرات ورزی متمایز دانست.

پسرها پرخاشگرتر از دخترها هستند. پسرها معمولا بیش از دخترها پرخاشگری بدنی و لفظی دارند، به خصوص وقتی که به آنان حمله می‌شود یا کسی مزاحم کارهایشان می‌شود، تلافی می‌کنند. والدین کودکان پرخاشگر نیز غالباً خشونت دارند و پرخاشگرند. برای پیشگیری از پرخاشگری کودکان، والدین باید بر روی رفتار خود کنترل داشته باشند. همچنین باید در پاداش دادن و تنبیه کردن فرزندانشان رفتار با ثباتی داشته باشند و با استفاده از راههای مؤثر بدون این که با تنبیه شدید همراه باشد پرخاشگری کودکان را کنترل کنند. تلویزیون نیز منبع دیگری است که کودکان به خصوص پسرها از طریق آن رفتار پرخاشگرانه را می‌آموزند،  کودکانی که مستعد پرخاشگری هستند با دیدن خشونت از تلویزیون بر میزان پرخاشگریشان افزوده می‌شود.

هدف تحقیق:
دست یابی به میزان وجود پرخاشگری در بین کودکان و نوجوانان تهرانی.

روش جمع آوری اطلاعات:
نظر سنجی تلفنی بصورت پیمایشی و نمونه گیری تصادفی.

جامعه آماری: شهروندان مناطق 22 گانه تهران که دارای خط تلفن هستند.

زمان اجرای نظرسنجی:
این نظرسنجی از تاریخ 24 تا 27 مرداد ماه 1388 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.

گزیده‌ای از یافته‌های این تحقیق به قرار زیر است:

- 84 درصد از پاسخگویان رفتار والدین را تا حد زیادی علت پرخاشگری کودکان و نوجوانان می‌دانند.

 - 47 درصد از پاسخگویان خود را پرخاشگر نمی دانند.

از میان 600 نفر  پاسخگو، 45درصد رفتار والدین را مهمترین عامل پرخاشگری در بین کودکان و نوجوانان می‌دانند. 

جدول زیر توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آن ها در مورد مهمترین عامل پرخاشگری در بین کودکان و نوجوانان را نشان می‌دهد:

همچنین بر اساس نتایج بدست آمده،68درصد از پاسخگویان تاثیر رسانه‌ها را بر رفتار پرخاشگرانه کودکان و نوجوانان زیاد می دانند.

نمودار شماره زیر بیانگر پراکندگی پاسخگویان بر اساس نظر آن‌ها در مورد میزان تاثیر رسانه‌ها بر پرخاشگری کودکان و نوجوانان است:
 

این نظرسنجی‌ها ادامه دارد. ممکن است در روزهای آینده، پژوهشگران مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای همشهری، با تلفن شما هم تماس بگیرند. متن کامل این خبر را در www.hccmr.com بخوانید.