به گزارش همشهری آنلاین به مناره‌هایی که قابلیت تکان خوردن دارند در اصطلاح منارجنبان می‌گویند که معروفترین آن را در اصفهان و بعد مسجد جامع نیشابور دیده‌ایم. اما بین ۳ منارجنبان ایران، منارجنبان مسجد روستای خرانق فقط از خشت درست شده و از این جهت یک نمونه خاص معماری است.
روستای خرانق کجاست؟
خرانق یکی از بخش‌های تاریخی یزد است که جاذبه‌های تاریخی‌اش بین گردشگران زبانزد شده. این روستا با قدمت بیش از ۴۵۰۰ سال در ۶۰ کیلومتری شهر اردکان و در بخش کوهستانی استان یزد قرار دارد. خرانق دو بخش قدیم و جدید دارد که بیشتر جمعیت روستا در بخش جدید ساکن هستند.
قلعه خرانق
قلعه خرانق یکی از بزرگترین قلعه‌های مسکونی روستایی یزد است و همانند نمایشگاهی است که غرفه‌های آن از خشت و گل ساخته شده. مساحت این قلعه در حدود ۱.۱ هکتار و اطراف آن قلعه حصارهایی است که موجب استحکام آن می‌شود. بافت قدیمی دارای ۸۰ خانه است. این قلعه دارای چهار دروازه به نام‌های دروازه بالا، پایین، رضا خان سرداری و خالو است و اطراف قلعه کوچه‌های باریکی قرار دارد که معروفترین آن کوچه گرگ است. در خصوص نامگذاری این کوچه به نام گرگ اهالی معتقدند در گذشته موقع ورود غارتگردان به قلعه، مردم این روستا آنها را به دنبال خود به این کوچه می‌کشاندند و بعد به آنها حمله می‌کردند.
منارجنبان قلعه خرانق
آجرهایی که در منارجنبان‌ها استفاده می‌شود از نوعی آجر است که نسبت به آجرهای دیگر ضریب ارتجاعی بالاتری دارد و همین امر باعث تکان خوردن یا به اصطلاح جنبش منارجنبان‌ها می‌شود. اگر ارتفاع منارجنبان کوتاه باشد، میزان لرزش و تکان کل بنا نیز بیشتر خواهد بود.
منارجنبان در درون قلعه و کنار مسجد قرار دارد. این منار جنبان کاربرد دفاعی نیز داشته‌است. مناره بلند مسجد در ضلع شمالی صحن برپا شده و قدمت آن از خود مسجد بیشتر است. از این مناره که مرتفع‌ترین بنای منطقه است و از چند کیلومتری دیده می‌شود در قدیم به عنوان فانوس خانه یا برج دیده‌بانی استفاده می‌شد. منارجنبان خرانق کاملا خشتی است و هیچ تزیینی بر روی آن دیده نمی‌شود. برای بالا و پایین رفتن دو راه پله وجود دارد و خود مناره نیز دارای راه‌پله حلزونی است. راه‌پله در قسمت‌های پایین دارای عرضی در حدود ۷۰ سانتی‌متر است و در قسمت‌های انتهایی مناره عرض پله به ۴۰ سانتی‌متر می‌رسد.
در گذشته قسمت‌های بالای منارجنبان با کلاف‌های چوبی پوشیده شده بود. علت وجود این کلاف‌ها محافظت از اجزا و دیواره‌های بنا بوده. به علت طوفان و زلزله‌های اخیر این کلاف‌ها برای احتیاط و حفظ سلامتی ساکنان از بدنه بنا جدا شد. قدمت منارجنبان خرانق طبق گفته باستان‌شناسان به دوره ساسانیان برمی‌گردد. پایه این بنا متعلق به دوره ساسانیان و اجزا و بدنه بنای که در حال حاضر شاهد آن هستیم، متعلق به دوره سلجوقیان است.
وجه تسمیه خرانق
نام قدیمی خرانق، خورانق یا خورنق بوده که به معنی محل برآمدن خورشید یا محل تولد خور و تغییر یافته هورنه است. در پارسی کهن هور به معنی خورشید است و با ورود اعراب به ایران هور به خور تغییر یافت. در استان یزد ۴۵ قلعه تاریخی و باستانی شناسایی و نقشه‌برداری شده و ۲۳ مورد آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
فیلم منارجنبان خرانق را اینجا تماشا کنید:
بیشتربخوانید:
هرمزگانی‌ها یک محله در دبی تاسیس کردند + جزئیات