آموزش استفاده از «توالت» یکی از همین نکات است که اغلب والدین با مشکلات متعددی برای آموزش آن روبه‌رو هستند؛ تا حدی که باعث کلافگی خود و فرزندشان می‌شود. آنچه در پی می‌آید؛ نگاهی است به زمان و شیوه مناسب آموزش این مهارت به کودکان.
***
به‌طور معمول بهترین زمان برای آموزش استفاده از توالت به کودکان، سن 2 سالگی است؛ اما این قانون کلی برای همه کودکان نیست.
بسیاری از کودکان زودتر و یا دیرتر از دو سالگی، استفاده از توالت برای اجابت مزاج را می‌پذیرند. بنابراین می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که کودکان از جهت ویژگی‌های فردی متفاوت بوده و همین تفاوت، عامل اصلی پذیرش این تحول است.
تا بیست ماهگی مثانه کودکان به آن اندازه که باید پر نمی‌شود تا اضطراری برای تخلیه آن احساس کنند، از طرفی عادت کرده‌اند که بدون اراده و تفکر در هر زمان، نیاز خود را برطرف کنند. بنابراین تا این سن، آموزش استفاده از توالت کمی مشکل است.
اما پس از این سن، از آن‌جایی که وضعیت کودک به‌ویژه تغذیه او تقریباً شبیه به افراد بزرگسال می‌شود، بنابراین دفع ادرار و مدفوع او نیز از الگویی جدید پیروی می‌کند و کم‌کم کودکان اضطرار در اجابت مزاج را احساس می‌کنند.
این زمان، شاخص‌ترین زمان برای شروع آموزش است. در نخستین گام باید برای کودک الگوسازی کرد و با صبر و حوصله آموزش را پیش برد. برای جلب توجه کودک، باید از شیوه‌های گوناگون استفاده کرد. مثلاً هنگامی که تصمیم دارید، دستشویی بروید او را به نحوی متوجه حرکت خود بکنید.
یکی دیگر از نکات مورد توجه، انتخاب فصل مناسب برای آموزش است. به عقیده روانشناسان بهترین فصل، فصل تابستان است، چرا که والدین بدون دغدغه سرما خوردن کودک، می‌توانند کمی آزادانه‌تر عمل کنند.
یکی دیگر از نکات قابل ذکر، تفاوت سرعت فراگیری در پسرها و دخترها است. پسرها دیرتر از دخترها استفاده از توالت را فرامی‌گیرند که این علاوه بر تفاوت در ضریب هوشی دخترها نسبت به پسرها، به ساختار فیزیکی بدن پسرها نیز مرتبط است؛ چرا که اولاً پسرها در این سن از نظر فیزیکی ضعیف‌تر از دخترها هستند و درثانی نشستن را دیرتر از دخترها فرا می‌گیرند.
این عوامل اصلی‌ترین دلایل کند بودن فراگیری استفاده از توالت در پسرها است. بنابراین نباید روند فراگیری دخترها و پسرها را مقایسه کرده و بی‌دلیل نگران شد.
آمادگی پذیرش
کودک برای آموزش باید از جهت روحی- روانی و سلامت جسمی در شرایط مناسبی قرار داشته باشد تا بتواند به‌خوبی این تغییر را پذیرا شود. این علایم نشان‌دهنده آمادگی کودک برای پذیرش تحول است:
- تر نکردن پوشک حداقل برای دو تا سه ساعت در روز و افزایش تدریجی این زمان.
- توجه نشان دادن به دستشویی رفتن دیگران و راه افتادن به دنبال آنها برای تقلید از آنها.
- تنظیم زمان دفع مدفوع مثلاً پس از صبحانه به مدت حداقل یک هفته تا ده روز.
- نشان دادن نیاز به دفع مدفوع یا ادرار به شیوه‌های مختلف مثل رفتن در آغوش مادر و نشان دادن ناراحتی خود.
- احساس ناراحتی پس از تر شدن و گریه برای تعویض پوشک.
- به تعویق انداختن آموزش
در مواردی به دلیل بروز شرایطی خاص، باید زمان شروع این آموزش را به تعویق انداخت. در غیر این صورت کودک دلزده شده و بیش از پیش از فراگیری امتناع می‌کند. - هنگامی که در انتظار تولد نوزاد جدید هستید (از ماه هشتم بارداری تا زمان وضع حمل).
- زمانی که در حال آموزش به فرزند دیگرتان هستید؛ مثلاً فرزند بزرگتر شما وارد مدرسه شده است.
- بروز هرگونه تحول در روند عادی زندگی مثل تولد نوزاد جدید، بیماری خود کودک و...
- جابه‌جایی منزل.
- تغییر مکان خواب کودک مثل انتقال او از اتاق خواب والدین به اتاق خواب شخصی.
- بروز مشکلات خانوادگی مانند مرگ عزیزان، بیماری یکی از والدین یا خویشان نزدیک.
- طلاق و یا دعواها و مشاجره‌های دائمی والدین.
- ترس کودک از چیزی خاص.
یادآوری چند نکته
برای آموزش بهتر و نتیجه‌گیری سریع‌تر، این چند نکته را به‌خاطر بسپاریم:
- با شادی و نشاط با موضوع برخورد کنید و آموزش را به نوعی تفریح تبدیل کنید.
- طوری رفتار کنید که کودک از این تحول شاد و هیجان‌زده شده و آن را به عنوان مهارتی ویژه که تنها او توانایی انجامش را دارد، بپذیرد.
- از ایجاد هرگونه استرس، زمانی که کودک در حال اجابت مزاج است، بپرهیزید.
- برای آموزش اصلاً عجله نکنید. کودک در آرامش زودتر فرا می‌گیرد.
- نگران به تعویق افتادن فراگیری این رفتار نباشید. کودک این مهارت را نیز مانند دیگر رفتارها می‌آموزد.
- در طول آموزش، از لباس‌هایی استفاده کنید که خود کودک بتواند آنها را از تنش درآورد. این آزادی به او اطمینان می‌بخشد.
- بسیاری از کودکان از صدای سیفون می‌ترسند، بنابراین در طول آموزش و هنگامی که او در دستشویی است، از سیفون استفاده نکنید. آموزش این نکته را به زمانی دیگر موکول کنید.
- اگرچه در حال آموزش به کودک هستید، اما شب‌ها از پوشک استفاده کنید تا کودک بدون احساس ترس، استرس و ناامنی بخوابد.
- او را با همسالانش مقایسه نکنید. کودکان این سن هم مقایسه را می‌فهمند و برای مبارزه با این مسأله به‌طور ناخودآگاه لجبازی می‌کنند.
و در پایان یادآوری می‌شود که حفظ آرامش و آموزش قدم به قدم بهترین روش برای فراگیری بهتر و سریع‌تر کودکان است.
منبع: بی‌بی‌سی
مترجم: سها دادمند