همشهری آنلاین - حوادث: این روزها پلیس چهره تازه‌ای از خود به نمایش گذاشته است. دیگر کمتر می‌توان مأموری را دید که با قبض کاغذی راننده متخلفی را جریمه کند و شمار زیادی از مأموران مجهز به دوربین‌های هوشمند در البسه‌شان هستند. دیگر شهروندان مجبور نیستند برای انجام کارهای پیش پا افتاده به کلانتری‌ها یا مراکز پلیس +۱۰مراجعه کنند و اپلیکیشن «پلیس من» جای خیلی از این رفت‌وآمدها را گرفته و به شهروندان خدمت‌رسانی می‌کند. اما این پیشرفت‌های فناورانه چطور اتفاق افتاده و برنامه‌های بعدی پلیس برای استفاده از فناوری چیست؟ سردار احمد دولت‌خواه، فرمانده فاوای فراجا در هفته نیروی انتظامی مهمان روزنامه همشهری بود و از آخرین پیشرفت‌های فناورانه پلیس گفت؛ از جمله نصب ۵۰هزار دوربین روی لباس پلیس که نقش مهمی در جلوگیری از تحریف وقایع از سوی بدخواهان خواهد داشت.
شرایط پلیس در حوزه فناوری چطور است؟
شاید سال‌ها قبل استفاده از فناوری برای سازمان‌ها یک مزیت بود، اما حالا استفاده از فناوری ضامن بقای سازمان است. بدون استفاده از فناوری سازمان نمی‌تواند بقا داشته باشد؛ به این معنا که نمی‌تواند ماموریت‌های خودش را به‌درستی انجام دهد. درواقع بدون استفاده از ظرفیت‌های فناوری نمی‌توانیم جوابگوی ماموریت‌هایمان باشیم؛ به‌عنوان مثال در ماموریت اربعین، این حجم از خدمات فقط در حوزه گذرنامه به مردم ارائه شد. آیا بدون استفاده از فناوری می‌شود این حجم از مطالبات را پاسخگو بود؟ امروز دیگر استفاده از فناوری اختیاری نیست، بلکه یک الزام است. چاره‌ای جز استفاده از ظرفیت‌های فناورانه در ماموریت‌های سازمان وجود ندارد؛ ضمن اینکه در سازمان‌های پیشرو مثل پلیس، فناوری پیشران است و سازمان را توانمند می‌کند؛ مثلا به اندازه‌ای که به ماموریت‌های پلیس اضافه شده، نیروی انسانی اضافه نشده؛ بنابر این کمبودها باید با استفاده از ظرفیت‌های فناورانه جبران شود. فناوری با استفاده از ظرفیت پیشرانی خلأ‌ها و کمبودها را جبران می‌کند.
چه درصدی از امکانات و تجهیزاتی که شما از آنها استفاده می‌کنید، ساخت داخل و چه درصدی وارداتی است؟
ما همه حوزه نرم‌افزاری‌مان تولید داخل است؛ یعنی هیچ سامانه نرم‌افزاری را از خارج تهیه نمی‌کنیم که این ازجمله سیاست‌های ماست. همچنین در بخش امنیت سامانه‌ها، چه سخت‌افزاری و چه نرم‌افزاری همه‌چیز کاملا بومی است. در حوزه سخت‌افزاری ۲بحث وجود دارد. تجهیزاتی را که در داخل امکان تولیدشان وجود دارد و می‌توانند نیازمندی‌های ما را تامین کنند، حتما از داخل تامین می‌کنیم.
یکی از مباحث جدید پلیس مرتبط با حوزه فناوری نصب دوربین روی لباس‌های مأموران پلیس است. چطور شد که تصمیم به نصب دوربین روی لباس مأموران گرفتید؟
برای اینکه مأموران بتوانند ماموریت‌شان را به‌خوبی انجام دهند و استانداردسازی شود و مراجع قانونی به اتفاقاتی که در صحنه می‌افتد، رسیدگی کنند یا اینکه مجموعه نظارتی پلیس بتواند بر عملکرد مأموران نظارت داشته باشد، بحث نصب دوربین روی لباس‌های مأموران مطرح شد. تا هفته فراجا ۲۸هزار دوربین البته اعم از آفلاین و آنلاین در سازمان داشتیم. در هفته فراجا حدود ۱۸هزار دستگاه دوربین به این تعداد اضافه کردیم که حدود ۹هزار دستگاه از آنها در اختیار کلانتری‌ها قرار گرفت. همین تعداد به راهور و پلیس راه داده شد و تلاش این است که مامورانی را که در میدان هستند تجهیز کنیم. تدبیری که فرمانده کل فراجا دارند این است که دوربین برای کارکنان مثل ابزار و ادوات شخصی باشد و دست به‌دست نشود و همیشه همراه مأمور باشد. ان‌شاءالله به‌زودی به مرز ۵۰هزار دوربین البسه خواهیم رسید.
تصاویر ضبط شده توسط این دوربین‌ها چطور بررسی می‌شود؟
۲حالت دارد؛درحالت نخست ماموری که چندین ساعت در ماموریت بوده،تصاویر به‌صورت آفلاین در دوربین ذخیره می‌شود، اگر اتفاقی بیفتد و نیاز باشد تصاویر استخراج شود، وقتی مأمور به مرکز برگشت، اطلاعات دوربین تخلیه می‌شود. در حالت دوم دوربین‌های آنلاین به این شکل هستند که علاوه بر ذخیره‌سازی‌ای که انجام می‌شود، در آنها سیم‌کارت‌هایی وجود دارد که اطلاعات میدانی را به سلسله‌مراتب فرماندهی منتقل می‌کند؛ مثلا در ماموریت رهایی گروگان نیاز است که در لحظه، فرماندهان مربوطه این صحنه را رصد و هدایت کنند؛ بنابراین از این دوربین استفاده می‌شود و فرماندهان به‌صورت برخط از آنچه در میدان اتفاق می‌افتد، اطلاع پیدا می‌کنند.
قرار است همه مأموران مجهز به دوربین البسه شوند؟
برنامه پلیس این است که همه ضابطان قضایی، یعنی همه نیروهایی که در ماموریت‌های میدانی حضور دارند یا در تعامل با مردم هستند، تجهیز شوند. این موضوع در برنامه قرار گرفته و باید اجرا شود. اگر تعلل صورت گیرد ممکن است تجهیزات دچار فرسودگی شوند. در این صورت جایگزین کردن دچار مشکل می‌شود و توسعه آسیب می‌بیند. امیدواریم دولت از نظر مالی از این طرح حمایت کند تا تجهیزات یک‌جا تهیه شود و خودش را به‌صورت یک‌دفعه در طرح نشان دهد. اگر وقفه بیفتد، دچار چالش می‌شویم.
طرح دیگری که اخیرا توسط پلیس اجرا شده پایش مجرمان سابقه‌دار با پابندهای الکترونیک است. این طرح چطور اجرا شد و در چه مرحله‌ای است؟
براساس آمارهایی که وجود دارد بیشتر جرائم توسط افرادی اتفاق می‌افتاد که چندین مرتبه دستگیر شده‌اند. بعضی از آنها مجرمان سابقه‌دار حرفه‌ای هستند. لازم بود که این افراد پایش شوند. در هماهنگی با مرجع قضایی استفاده از پابند الکترونیک برای افراد سابقه‌دار در دستور کار قرار گرفت. مقرر شد افرادی که بیش از ۳مرتبه محکومیت سرقت داشته‌اند و دچار تکرار جرم شده‌اند، شامل این طرح و پایش شوند و اقدامات پیشگیرانه درباره آنها انجام شود. پابندهایی که درحال حاضر نصب می‌شود از طریق یک شرکت دانش‌بنیان تامین و نصب می‌شود و تجهیزات و سامانه داخلی است و این افراد از این طریق پایش می‌شوند. اگر جرمی اتفاق افتاد، بررسی می‌شود که اگر این افراد در آن حوالی حضور داشته‌اند، ازجمله مظنونان اولیه خواهند بود که این موضوع در کشف جرم مؤثر است.
پایش پابندهای الکترونیک به چه شکلی انجام می‌شود؟
در همه استان‌ها مراکزی پیش‌بینی شده و همه پابندهایی که در آن محدوده قرار دارند، پایش می‌شوند.
آیا اتفاق افتاده که فردی پابندش را باز کند؟
پایش این افراد به‌طور تخصصی در پلیس آگاهی انجام می‌شود. سامانه طوری است که اگر فرد بخواهد پابند را دستکاری کند، هشدار می‌دهد. اگر هشدار داده شد، فرد بیشتر مورد رصد قرار می‌گیرد و به او تذکر داده می‌شود. هر اقدامی از طرف فرد به‌صورت سیگنال‌هایی به مرکز ارسال می‌شود؛ حتی درصد باتری پابند دائم در حال رصد است و اگر در معرض خاموش شدن باشد با فرد تماس گرفته و اعلام می‌شود که پابند را شارژ کند.
ظاهرا در پابندها سیم‌کارت قرار دارد. اگر فرد به نقطه‌ای که کور است و آنتن‌دهی در آنجا اختلال دارد، برود، امکان فرار وجود ندارد؟
این موضوع ازجمله تنگناهای فناوری بوده و ممکن است اتفاق بیفتد، اما اینطور نیست که فرد یک مرتبه به نقطه کور برود و از آنجا هم خارج نشود. این مسائل چالش جدی نیست. بیشتر نگرانی در این خصوص در مراکز جمعیتی است که در این مراکز هم آنتن‌دهی کامل است.
همانطور که در ابتدای گفت‌وگو اشاره کردید یکی دیگر از ماموریت‌های فاوا کشف جرم است. در این حوزه چطور عمل می‌کنید؟
هرقدر سامانه‌ها و بانک‌های اطلاعاتی‌مان در حوزه‌های مختلف بیشتر و دقیق‌تر باشند، پلیس می‌تواند اشراف اطلاعاتی بیشتری داشته باشد؛ مثلا هرچه در حوزه خودرو داده‌های بیشتری داشته باشیم و هرقدر بتوانیم سازوکارهای بهره‌برداری از این بانک‌های اطلاعاتی را برای مامورانمان فراهم و تسهیل کنیم، پلیس راحت‌تر می‌تواند با جرم مقابله کند و اقدامات پیشگیرانه انجام دهد. نقطه قوت کار این است که پلیس را با سامانه‌های نرم‌افزاری آشنا کرده‌ایم و توانسته‌ایم ابزارهای مورد نیاز را در اختیارشان قرار دهیم. همین نکات باعث شد اشراف اطلاعاتی بیشتر شود و اقدامات پیشگیرانه و مقابله‌ای داشته باشند و همینطور به مقوله کشف علمی جرم کمک شود. تکنیک‌ها و تاکتیک‌های مختلفی وجود دارد که شاید امکان این وجود نداشته باشد که خیلی از آنها بیان شود، اما مهم این است که در حوزه افراد، خودرو و... بانک‌های اطلاعاتی شکل گرفته، سامانه‌های مربوطه ایجاد شده و در اختیار رده‌های مختلف پلیس قرار گرفته که این اقدامات پیشگیرانه صورت می‌گیرد.
یکی از مسائل پرتکرار در حوزه جرایم رانندگی، جریمه‌های اشتباه خودروهاست؛ مثلا شهروندی در خانه‌اش در حال استراحت است، اما برایش پیامک جریمه فرستاده می‌شود؛ آن هم مربوط به جایی صدها کیلومتر دورتر. چنین اشتباهاتی چطور اتفاق می‌افتد؟
اساس این اشتباه این است که پلاک جعل شده است؛ یعنی اینکه شما یک خودروی سمند سفیدرنگ دارید و یک رقم از شماره پلاک یک خودروی سفیدرنگ دیگر با رقم خودروی شما تطبیق داده شده است یا اینکه مأمور از دور شماره پلاک را می‌خواند و می‌خواهد جریمه کند و از بانک شماره‌گذاری به‌صورت برخط رنگ و مدل خودرو به او نشان داده می‌شود. اگر چیزی که مأمور مشاهده کرده با اطلاعاتی که دریافت کرده مطابقت داشت، جریمه انجام می‌شود و در غیر این صورت اگر مشکل داشت، حذف می‌شود یا اینکه دوربین کالیبره نیست، خطا دارد و یک رقم را اشتباه خوانده است. البته پلیس مجری است و دوربین‌ها از سوی نهادهای دیگر نصب می‌شوند. جعل پلاک اقدامی مجرمانه و مجازات آن زندان است. اگر این مجازات اعمال شود، کسی جرأت نمی‌کند که پلاک را جعل کند. اگر کسی به این موضوع اعتراض کرد، ما به داده‌ها استناد می‌کنیم؛ مثلا یکی از داده‌ها این است که فرد از عوارض آزادراهی عبور کرده که این موضوع نشان می‌دهد در آنجا بوده است. هرچه کلان‌داده‌های ما بیشتر شود با بررسی آنها می‌توانیم دقیق‌تر عمل کنیم. سازوکارهایی هم برای اعتراض در این‌باره وجود دارد که بتوانیم رسیدگی کنیم.
چند روز قبل فرماندهی فراجا به طرح استفاده از پلاک سوم برای امنیت بیشتر خودروها اشاره کرد. در این‌باره بیشتر توضیح دهید.
پلاک، ماهیت فیزیکی دارد که ما می‌بینیم، اما در بحث پلاک سوم در کنار ۲پلاک دیگر چیپی گذاشته می‌شود که اطلاعات خودرو داخل چیپ است و به راحتی قابل جعل نیست و با استفاده از زیرساخت‌ها این اطلاعات خوانده می‌شود. با این نوآوری جعل پلاک و حتی تغییر ارکان خودرو از بین می‌رود. این چیپ قابل نفوذ و دستکاری نیست و شما می‌توانید ارکان خودرو را پایش کنید. این پروژه زیرساخت‌های زیادی لازم دارد که باید شکل بگیرد. اگر این اتفاق بیفتد، تحول بزرگی رخ می‌دهد.