به گزارش همشهری آنلاین بندر سیراف و بندر ماهشهر از بنادر کهن ایران با قدمت چند هزار ساله هستند و به بنادر تجاری تاریخی دنیا معروف‌اند. سیراف قدیمی‌تر است و جریان صادرات و تبادل کالا بندر سیراف به نقاط دیگر دنیا از زمان ساسانیان جریان داشته؛ بندری که حالا علاوه بر تجارت در جاذبه‌های گردشگری و تاریخی هم بی‌همتاست. معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بوشهر به همشهری می‌گوید که با راه‌اندازی موزه تاریخی سیراف تا پایان سال آینده، بندر تاریخی سیراف میزبان تعداد بیشتری گردشگر نیز می‌شود.
سیراف روح آدمی است
سفر به بندر تجاری سیراف، راهی شدن به چند هزار سال پیش است؛ به گواهی تاریخ سفری ۲ تا ۴ هزار سال به اولین و بزرگترین بندرگاه تجاری ایران که در روزگار ساسانی دوران اوج خودش را گذراند و ۳۰۰هزار نفر جمعیت داشت از پیروان مذاهب گوناگونی همچون زرتشتیان، مسیحیان، مانویان، یهودیان، بوداییان و اقوامی همچون رومیان، یونانیان و چینی‌ها. به قول منوچهر آتشی، شاعر معاصر، در شعر جاده بازرگان: «سیراف در بن آب/ در باغ‌های سرگردان مرجانی/ تاریخ بی‌قرار است/ در عمق خاطره» سیراف روزگار پر خاطره‌ای را از سر گذرانده؛ دو نوبت زلزله شهر بندری را با خاک و آب یکسان کرد. یک بار ۳۶۷ هجری قمری که تلفات زیادی داد و بار دوم سال ۳۹۸ هجری قمری که هفت شبانه روز زلزله و سونامی شهر را با آب یکسان و سیرافی‌های تاجر را راهی شهرهای دیگر کرد. اما سیراف دوباره سرپا شد؛ همان‌طور که منوچهر آتشی گفت: «سیراف روح آدمی است/ زنده است همانجا/ و زنده است همان گونه/ در شکل سنگوارگی خود/ و جان سنگواره‌ای خود»
سرآغاز راه دریایی ابریشم
بندر سیراف در بخش سیراف شهرستان کنگان استان بوشهر از قدیمی‌ترین بنادر ایران معماری خاصی هم دارد؛ در یک نوار طولی با عرض بسیار کم قرار گرفته که یک سمت آن دریا و سوی دیگر آن کوه است و بسیار شبیه به روستای پلکانی ماسوله در شمال کشور. این بندر به اسامی سیراب، شیلات، شیلا، بندر طاهری شهرت داشته و به دلیل روابط تجاری پر رونق با روم و یونان در اروپا، ماداگاسکار در آفریقا، کانتون در چین به آن بمبی ایران لقب داده‌اند. بازرگانان سیرافی با کشتی‌های خود سراسر خلیج فارس، دریای عمان، اقیانوس هند، دریای سرخ و دریای چین را طی می‌کردند و در تمدن کهن این بندر همین بس که سیراف سرآغاز راه دریایی ابریشم بوده.
«یاقوت حموی»، جغرافیدان قرن ششم آورده که: «صادرات سیراف شامل عود، عنبر، جواهر، مروارید، صندل و همچنین مواد خوشبوی دیگر است و سیراف زمینه مصرف این کالاها را در فارس و تمام دنیا تامین می‌کند و بندری است که این اجناس در آنجا بارگیری می‌شود. اهالی سیراف ثروتمندترین مردم فارس شمرده می‌شوند، بعضی از آن‌ها دارای سرمایه‌های شصت میلیون درهمی هستند که همه از راه تجارت دریایی کسب کرده‌اند. در شهرهای ساحلی و در سراسر دریا مردم سیراف شان خاصی دارند.»
«سید حسن موسوی» عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز درباره این بندر می‌گوید: «سیراف در حدود ۳ قرن بزرگترین بندر بازرگانی خلیج فارس و بلکه بزرگترین بندر بازرگانی شرق به حساب می‌آمد. سیراف در حقیقت یک بندر بین‌المللی و مرکز ثروتمندترین بازرگانان چه مسلمان و چه غیر مسلمان بوده است. تمام کالاهای تجارتی کشورهای اسلامی که به چین و هند صادر میشد و نیز تمام کالاهای تجارتی وارده از هند و چین در سیراف گرد می‌آمد. مشهورترین کالاهایی که از چین و هند به سیراف وارد می‌کردند پارچه و دست بافت‌های ابریشمی، ادویه، عطر، دارو، چوب‌های پربهای صندل، عود کافور و چوب‌های صنعتی خیزران و ساج بود و در مقابل از سیراف انواع پارچه‌های کتانی، پنبه‌ای، مروارید، ساخته‌های فلزی (ترازو)، طلا و نقره، عطر، گلاب و سفره‌های بسیار خوش نقش و نگار صادر میشد.»
بندر سیراف تا حـدود سال ۳۹۰ هجری قمری عمده‌ترین بندر خلیج فارس بود و بنادر جنابه، کیش و هرمز نیز در درجه‌های بعدی اهمیت قرار داشتند. کالاهای شهرهای ایران از این بنادر به بصره و بنادر عربستان، مصر، هندوستان و چین صادر می‌شدند.
راه‌اندازی موزه باستان‌شناسی تا پایان ۱۴۰۴
بندر سیراف دردانه‌ای است در کرانه خلیج فارس و بندری کهن در همسایگی کوه و دریا. از زمان ساسانیان تا ۴سده پس از اسلام، سیراف رقیب نداشت. هم تاجران ممتازی داشت و هم عالمان بی‌نظیر. سفال‌های بازمانده از این تمدن کهن سیراف در کنار پارچه و زیورآلات، معماری‌های گچی، ساختمان‌های ۲ یا۳ طبقه، بخشی از میراث به جای مانده از سیراف هستند. آثار تاریخی از دوره‌های اشکانی، ساسانی و اسلامی تا دوره قاجاریه و سیر تحولات تاریخی از روزگار باستان تا امروز در این بندر کهن تجاری دیده می‌شود. قلعه نصوری و آثار باستانی بنای مسجد جامع (که بر روی پی یک عمارت ساسانی ساخته شده) بازار، آتشکده باستانی سیراف، گور دخمه‌ها و سیستم آبرسانی دوره ساسانی از جاذبه‌های تاریخی این بندر است.
معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر به همشهری می‌گوید که طراحی موزه باستان‌شناسی بندر تاریخی سیراف انجام شده و به زودی عملیات اجرایی ساخت موزه در این کهن بندر شروع می‌شود و تاپایان سال ۱۴۰۴ شاهد راه‌اندای این موزه خواهیم بود. «نصرالله ابراهیمی» ادامه می‌دهد: «در موزه باستان‌شناسی معرفی گوشه‌ای از فرهنگ، تمدن و تجارت سیرافیان در ادوار مختلف تاریخی نمایش داده و چیدمان موزه با آثاری که حاصل کاوش‌های دهه ۶۰ میلادی در سیراف است، به‌روز می‌شود.» ۲۲ آثار تاریخی سیراف ثبت ملی شده است.
رونق بندر سیراف
سیراف با جمعیت حدود ۷ هزار نفری، مردمانی ماهیگیر دارد که قایق‌ها را به امید صید ماهی راهی خلیج می‌کنند. در این بندر تاریخی هنوز هم تجارت به قوت خود باقی است. بندر سیراف در حال حاضر یکی از بنادر کلیدی ایران برای صادرات گاز مایع (LPG) به بازارهای آسیایی به ویژه چین است. در اسفند ۱۴۰۲، ۷ کشتی از این بندر با محموله‌های ترکیبی LPG به مقصد چین و جنوب آسیا حرکت کردند. وجود آثار باستانی منحصر به فرد در این بندر و همچنین وجود پروژه‌های عظیم نفت، گاز و پتروشیمی در مسافتی کوتاه از این بندر رونق سیراف را حفظ و این منطقه را به یکی از قطب‌های مهم گردشگری و صنعتی ایران و خاورمیانه تبدیل کرده‌است.
ماهشهر، دروازه صادراتی ایران
روز ملی صادرات، فرصتی است تا به یکی از قدیمی‌ترین بنادر صادراتی ایران هم نگاهی بیندازیم؛ بندر ماهشهر، واقع در خوزستان که تاریخچه‌اش به دوران ساسانیان بازمی‌گردد، از زمان‌های قدیم مرکز صادرات و واردات کالاهای مختلف بوده است. از ماهشهر به عنوان اولین بندر صادراتی ایران یاد می‌شود.
در سفرنامه‌ها از ماهشهر با نام‌هایی همچون مه رویان، ماچول و معشور سخن به میان آمده و با تصویب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال ۱۳۴۴ این نام به ماهشهر تغییر پیدا کرد.
در سفرنامه ناصر خسرو قبادیانی در قرن پنجم هجری قمری آمده که : «از آنجا (عبادیان یا آبادان) پس از طی ده فرسنگ به شهر مه رویان(ماهشهر) رسیدیم... خواربار یعنی ماکول این شهر از شهرها و ولایت‌ها بردند که آن جا جز ماهی چیزی نباشد و این شهر باجگاهی است و کشتی بندان، چون از آنجا به جانب جنوب بر کنار دریا بروند ناحیت توه و کازرون باشد.»
در دوره معاصر، ماهشهر به دلیل نزدیکی به منابع نفتی خوزستان و ایجاد مجتمع‌های پتروشیمی به یکی از مهم‌ترین مراکز صادرات محصولات نفتی و پتروشیمی پس از عسلویه تبدیل شده‌است. بندر ماهشهر همچنین به واسطه موقعیت استراتژیک خود در خلیج فارس، نقش مهمی در ارتباطات تجاری و حمل و نقل کالا در سطح بین‌المللی ایفا می‌کند. توسعه صنایع پتروشیمی در این منطقه، به اهمیت اقتصادی آن افزوده و باعث رونق چشمگیر این بندر شده است. ماهشهر به عنوان دروازه صادراتی ایران به خلیج فارس و بازارهای جهانی شناخته می‌شود و به بندر اسکله‌ها معروف است.
بندر ماهشهر
- قدمت: ۱۸۰۰ سال
- مرز آبی با خلیج فارس: ۳۰ کیلومتر
- جمعیت: ۱۵۳۷۷۸ نفر
- تعداد اسکله: ۳۸
- صادرات در سال ۱۴۰۲: ۲۲,۳۱۶,۰۷۴ تن
- واردات در سال ۱۴۰۲ : ۱۷,۶۳۰,۹۲۷ تن
بندر سیراف
- قدمت: ۴۰۰۰ سال
- مرز آبی با خلیج فارس: ۱۲ کیلومتر
- جمعیت: ۷۰۰۰ نفر