همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: همه چیز در آشوراده تا اوایل دهه ۷۰ عادی بود تا اینکه دریای خزر در یک نوسان کاملا طبیعی و تکرار شونده، شروع به پیش‌روی کرد. آب آنقدر بالا آمد که اهالی مجبور شدند خانه و زندگیشان را بار قایق‌ها کنند و به شهر بندری ترکمن‌ها بروند که در تقسیم بندی سیاسی متعلق به استان گلستان است. بنیاد مسکن در عوض خانه‌های روستایی زیر آب رفته، به اهالی در بندرترکمن زمین معوض داد. به جز ۴۰ خانوار بقیه اهالی زمین معوض اما با متراژهای بسیار کمتر از آنچه در آشوراده داشتند را گرفتند. سال‌ها اوضاع به همین منوال رفت تا اینکه دریا دوباره در همان نوسان کاملا طبیعی و تکرار شونده، این‌بار شروع به پسروی کرد.
دریا که به جای قبلی بازگشت، مجموعه‌ای از اتفاقات مانند «دعواهای حقوقی بر سر مالکیت جزیره، تفاهمنامه‌هایی برای تغییر کاربری آشوراده، تمایل اهالی برای بازگشت به جزیره و ...» باعث شد این روستا که روزگاری مستثنایات درون «پناهگاه حیات وحش، تالاب بین‌المللی و ذخیره‌گاه زیست‌کره» میانکاله و محل سکونت کارکنان شیلات بود، همچنان بر سر زبان‌ها باقی بماند.
یکی از اصلی‌ترین راه‌های دسترسی به شبه جزیره میانکاله و روستای آشوراده، عبور با قایق از تنگه چپق‌اوغلی است(کمتر از یک کیلومتر). این مسیر به دلیل پسروی آب و همچنین شن و ماسه‌ای که از بالادست شسته شده و به تنگه آمده، معمولا برای تداوم معاش اهالی، درگیر پروژه‌های لایروبی است. از روستای آشوراده تا انتهای غربی این شبه جزیره، محل تخم‌ریزی ماهیان خاویاری خزر و صید ماهیان خاویاری، شن‌زارهای ساحلی، اراضی باتلاقی و مناطق جنگلی با پوشش درختچه‌های گز، جنگل انارستان، و بیشه زارهای تمشک و سازیل و مهمترین و امن‌ترین زیستگاه صدها هزار پرنده مهاجر است. شبه جزیره میانکاله، تنها باقیمانده جنگل‌ها و بیشه زارهای جلگه‌یی ایران در ساحل خزر است که هنوز پای بتون و سیمان و آهن به آن باز نشده است. اما از وقتی دریا کمی پا پس کشید، انواع طرح‌های ساخت و ساز به اسم توسعه گردشگری به این سرازیر شد.
ذخیره‌گاه میانکاله در محدوده تقسیمات سیاسی استان گلستان است، ولی مدیریت زیست‌محیطی آن بر عهده اداره کل محیط‌زیست استان مازندران قرار دارد. آنچه ما امروز به عنوان مسئله گردشگری در آشوراده می‌شناسیم، خوابی است که هر از چندگاهی از با عنوان «طرح‌های توسعه گردشگری به اصرار مردم محلی» از کشوی مدیران بخصوص مدیران استان گلستان بیرون می‌آید و هربار محتویات طرح‌ها مورد مخالفت فعالان محیط‌زیست، متخصصان و قانونگذاران قرار می‌گیرد. اختلاف اصلی بر سر شب‌مانی در آشوراده است. موافقان توسعه گردشگری در آشوراده که در استان گلستان حضور دارند می‌خواهند به اسم گردشگر درون جزیره اقامتگاه بسازند، مخالفان که عمدتا از بین متخصصان محیط زیست هستند اما می‌گویند آن هزار متر بندر ترکمن به شبه جزیره را برگردید و بگذارید میانکاله برای پرندگان بکر و دست نخورده باقی بماند.
در ادامه به صورت خط سیر تاریخی، داستان توسعه گردشگری در آشوراده را دنبال می‌کنیم. بخش‌هایی از این تایم‌لاین از گزارش سازمان بازرسی کل کشور در سال ۱۳۸۴ بدست آمده است:
۱۳۴۸: ثبت به عنوان منطقه حفاظت شده رد سازمان حفاظت میحط زیست وقت.
۱۳۵۳: به عنوان پناهگاه حیات وحش ارتقاء یافت
۱۳۵۴: در کنوانسیون رامسر ثبت شد.
۱۳۵۵: به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره در یونسکو ثبت شد
۱۳۷۹: نقشه «زون تفرج متمرکز» و «زون تفرج گسترده» برای ۱۱۳ منطقه تحت حفاظت سازمان تهیه شد (از جمله منطقه حفاظت شده میانکاله)
۱۳۷۲: بالا آمدن آب دریا و خالی از سکنه شدن روستای آشوراده (همزمان واگذاری زمین معوض به اهالی)
۱۳۷۶: دور دوم دولت محمد خاتمی + ریاست سازمان حفاظت محیط زیست: معصومه ابتکار
شهریور ۱۳۸۱: ادعای بنیاد علوی بر مالکیت ۱۹۶۰ هکتار از اراضی پناهگاه حیات وحش میانکاله و جزیره آشوراده (بر اساس گزارش سازمان بازرسی کل کشور که چند سال بعد منتشر می‌شود اداره کل ثبت اسناد و املاک استان بدون اخذ مجوز از سازمان محیط زیست اسناد مالکیت این اراضی را به نام بنیاد علوی صادر می‌کند. بر اساس توافق معاونت وقت عمرانی استانداری گلستان و مدیرعامل بنیاد علوی و بر مبنای نظر دو تن از کارشناسان رسمی دادگستری که توسط بنیاد علوی دعوت شده بودند ۳۸۰ هکتار از اراضی جزیره آشوراده به مبلغ ۱۹۰ میلیون تومان (هر مترمربع ۵۰ تومان) به سازمان همیاری شهرداری های استان فروخته می‌شود و این سازمان نیز ۴۰ روز بعد آن را به مبلغ ۲۵۰ میلیون تومان (هر متر مربع ۶۶ تومان) به موسسه‌ای خصوصی موسوم به سازمان مناطق گردشگری جهان (با مدیریت عاملی محمدرضا یزدان پناه) متعلق به شرکت خودروسازی کرمان، شرکت عمران ارگ، شرکت مهندسین مشاور مناطق آزاد و محمدرضا یزدان پناه به فروش می رساند.)
۱۳۸۲: اختصاص بودجه برای خرید مستثنیات درون منطقه حفاظت شده میانکاله (انجام نشد)
۱۳۸۳: بنیاد علوی با هماهنگی معاون عمرانی استانداری گلستان و سازمان همیاری شهرداری‌های استان گلستان ۳۸۰هکتار از آشوراده را به یک شرکت خصوصی به نام سازمان مناطق گردشگری جهان متعلق به شرکت خودروسازی کرمان، شرکت عمران ارگ، شرکت مهندسین مشاور مناطق آزاد و محمدرضا یزدانپناه به فروش می‌رساند
آذر و بهمن ۱۳۸۳- سازمان مناطق گردشگری جهان با ارسال نامه‌یی به رییس‌جمهور وقت خواستار حمایت دولت از این شرکت برای تبدیل جزیره آشوراده به دهکده توریستی شد. رییس‌جمهور هم در نامه‌ایی به رییس وقت سازمان میراث فرهنگی، خواستار بررسی موضوع گردشگری در آشوراده با رعایت ضوابط محیط زیستی شد. از اینجا به بعد فعالان محیط زیست از ماجرا واگذاری بخش‌هایی از میانکاله مطلع شدند و در حمایت از اداره محیط زیست مازندران پای کار آمدند.
تیر ۱۳۸۴- مدیرکل حقوقی سازمان محیط‌زیست گفت: تغییر کاربری اراضی در آشوراده ممنوع است و سازمان محیط زیست هیچ توافقی با سازمان میراث فرهنگی برای اجرای طرح‌های گردشگری نداشته و طبق مصوبه شماره ۲۳۷ و ۲۴۹ شورای عالی محیط زیست اجرای طرح‌های گردشگری و عمرانی در سواحل نیازمند انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی است.
اول مرداد ۱۳۸۴: امضای توافقنامه بین رییس سازمان حفاظت محیط زیست (معصومه ابتکار) با حسین مرعشی، رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری (در آخرین روزهای دولت هشتم) برای توسعه گردشگری در آشوراده توسط «شرکت میانکاله» (متشکل از صندوق محیط زیست وابسته به سازمان محیط‌زیست، شرکت توسعه گردشگری وابسته به سازمان میراث فرهنگی، و سازمان مناطق گردشگری جهان مربوط به بخش خصوصی. و شروع مخالفت بدنه کارشناسی سازمان به همراه فعالان محیط زیست.
۱۲ مرداد ۱۳۸۴: شروع دولت نهم + ریاست سازمان حفاظت محیط زیست: فاطمه جوادی
۱۸ مرداد ۱۳۸۴: ورود سازمان بازرسی کل کشور به پرونده واگذاری آشوراده.
مهر ۱۳۸۴: انتشار گزارش سازمان بازرسی کل کشور با این محتوا: (عملکرد غیرقابل توجیه و غیرمسوولانه دستگاه‌های ذی‌ربط (استانداری گلستان – اداره‌ی ثبت اسناد و املاک - قاضی هیات تعیین تکلیف اراضی – سازمان حفاظت محیط زیست – سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بنیاد علوی – دادگستری بندر ترکمن) که در مجموع به عنوان عوامل کاملا هماهنگ!! در این ارتباط سهم داشته‌اند که ضمن مغایر بودن اقدامات و تصمیمات متخذه با اهداف حفاظتی زیست محیطی زمینه‌ساز تخریب اراضی بی‌بدیل ارزشمندی شده‌اند که ضایعات آن فراملی است نه در یک منطقه‌ی محدود. ) منتشر شده در ۲ مهر ۱۳۸۴ .
آبان ۱۳۸۴: محمد هاشم مهیمنی، استاندار سابق گلستان در نامه‌ای به وزارت کشور عنوان کرد: جزیره آشوراده هیچگاه پناهگاه حفاظت شده حیات وحش نبوده است!
دی ماه ۱۳۸۴: ابطال تفاهمنامه سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از سوی سازمان حفاظت محیط زیست و شکایت در محاکم قضایی.
۱۳۸۶: به نتیجه رسیدن شکایت سازمان حفاظت محیط زیست در دادگاه و دستور مستقیم رییس وقت قوه قضاییه (آیت‌الله شاهرودی) مبنی بر ابطال سند واگذاری شبه جزیره آشوراده به بخش خصوصی و همچنین بنیاد علوی و صدور سند جدید به نام سازمان جنگل‌ها و مراتع و تفویض اختیار آن به سازمان حفاظت محیط زیست.
۱۳۸۸: شروع دولت دهم و دور دوم ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد + ریاست سازمان حفاظت محیط زیست: محمدجواد محمدی‌زاده
تابستان ۱۳۹۰: تلاش سازمان حفاظت محیط زیست برای واگذاری آشوراده، این‌بار با سرمایه‌گذار شرکت فرآورده‌های لبنی صباح
اسفند ۱۳۹۰: تدوین و تصویب طرح کارشناسی شده «مدیریت تفصیلی پناهگاه حیات وحش میانکاله» بر اساس این طرح ۱۶ جلدی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری مکلف به توسعه زیر ساخت‌ها در «بیرون جزیره» یعنی در بندر ترکن، بندر گز، بهشهر، نکا و... شد.
آبان ۱۳۹۱: تدوین و ابلاغ ضوابط فنی و نحوه اجرای فعالیت طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده متناسب با استانداردهای مناطق حفاظت ده در دنیا از سوی کارشناسان سازمان
مرداد ۱۳۹۲: تلاش سازمان حفاظت محیط زیست برای امضای تفاهمنامه سه‌جانبه بین سازمان محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع و استاندار گلستان مبنی بر تغییر کاربری آشوراده به منطقه گردشگری متمرکز که با مخالفت سازمان منابع طبیعی مواجه شد. مخالفت معصومه ابتکار با توسعه گردشگری در آشوراده.
۱۲ مرداد ۱۳۹۲: شروع دولت یازدهم به ریاست حسن روحانی + ریاست سازمان حفاظت محیط زیست: معصومه ابتکار
شهریور ۱۳۹۲: بازگشت معصومه ابتکار به سازمان حفاظت محیط زیست
آبان ۱۳۹۲: درخواست اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور برای تغییر کاربری آشوراده به منطقه گردشگری و واگذاری این مسئولیت به سازمان میراث فرهنگی
۹ آذر ۱۳۹۳: امضای تواقفنامه‌یی بین سازمان محیط زیست و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای تبدیل ۳۸۰ هکتار از آشوراده به گردشگری که بر اساس آن در فاز نخست ۲۸۰ هکتار و در فاز دوم ۱۰۰ هکتار از اراضی آشوراده به گردشگری اختصاص یابد. (براساس آنچه مسوولان سازمان میراث فرهنگی به محیط‌زیست ارائه کردند قرار بود در آشوراده تحت عنوان طرح گردشگری هتل، مرکز تجاری، بازارهای سنتی، بازار صنایع‌دستی، باغ پرندگان، موزه آبزیان، زمین تنیس، گلف، پارک بازی، میدان تیراندازی، پیست دوچرخه‌سواری، اسب‌سواری، انواع بازی‌های آبی همچون قایقرانی و جت اسکی اجرایی شود)
آذرماه ۱۳۹۳: سفر حسن روحانی به آشوراده و وعده توسعه گردشگری در آشوراده
۱۳۹۴: مخالفت شورایعالی معماری و شهرسازی با هرگونه ساخت و ساز در مناطق چهارگانه
۱۲ مرداد ۱۳۹۶: شروع دولت دوازدهم حسن روحانی + ریاست سازمان حفاظت محیط زیست: عیسی کلانتری
۱۳۹۷: تصویب طرح گردشگری در کمیته ملی طبیعت گردی در ۲۲ هکتار از آشوراده شامل ساخت اسکله، مسیر دسترسی، آلاچیق، رستوران و دیگر زیرساخت های مورد نیاز حضور روزانه ۵۰۰ گردشگر (با تلاش تشکل‌های زیست محیطی از جمله کمیته مردمی نجات آشوراده طرح از ۳۸۰ هکتار به ۳۸ هکتار و سپس به ۲۲ هکتار، محدود به زمین‌های روستایی کاهش یافت)
اسفند ۱۳۹۷: دستور توقف طرح گردشگری در آشوراده از سوی دادستان بندر ترکمن
پاییز ۱۳۹۸: تلف شدن بیش از ۵۰ هزار پرنده مهاجر به دلیل بوتولیسم در تالاب میانکاله
۱۳۹۹: دستور توقف طرح گردشگری توسط معاونت قضایی دادستان کل کشور
مرداد ۱۴۰۰: تصویب برنامه ۵ ساله برای تالاب میانکاله (توسعه گردشگری بدون اقامت شبانه) بر اساس ضوابط کنوانسیون رامسر، اقامت شبانه در تالاب رخ نخواهد داد در نتیجه سرمایه‌گذار فقط در شهرهای اطراف امکان ساخت هتل خواهد داشت و گردشگران را برای دوچرخه سواری و پیاده روی در مسیرهای مشخص چوبی و پرنده‌نگری در دکل‌های از پیش طراحی شده با قایق به منطقه خواهد برد. تنها سازه‌های موجود دستشویی و سایه‌بان چوبی برای استراحت است.
شهریور۱۳۹۹: اعلام نظر مرکز پژوهش‌های مجلس مبنی بر اینکه این منطقه امکان بهره‌برداری گسترده و متمرکز نظیر استفاده‌های تفرجگاهی و گردشگری ندارد و اجرای طرح گردشگری مذکور مخالف قوانین و ضوابط مربوطه ارزیابی می‌شود.
فروردین ۱۴۰۰: مخالفت شورایعالی شهرسازی با هرگونه ساخت و ساز در آشوراده
مرداد ۱۴۰۰: شروع دولت سیزدهم به ریاست ابراهیم رئیسی + ریاست سازمان حفاظت محیط زیست: علی سلاجقه
اسفند ۱۴۰۰:سفر رئیس جمهوری به آشوراده و وعده توسعه گردشگری در آشوراده به همراه شب‌مانی در جزیره.
۱۴۰۱: لایروبی مسیر دسترسی به جزیره آشوراده
۷ مهر ۱۴۰۱: علیمحمد زنگانه، استاندار گلستان: قرارگاه خاتم‌الانبیا در جزیره «آشوراده» سرمایه‌گذاری می‌کند
۲۶ مرداد ۱۴۰۲: سفر غیر رسمی محسنی اژه‌ایی، رییس قوه قضاییه به گلستان و صدور دستور ویژه از ناحیه ریاست دستگاه قضا برای رفع جنبه‌های حقوقی و قضایی «طرح گردشگری جزیره آشوراده»
۱۱ شهریور ۱۴۰۲: صدور آرای بدوی و تجدیدنظر در استان مبنی بر بازگرداندن سند زمین‌ها آشوراده از منابع طبیعی به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی. حیدر آسیابی، رییس کل دادگستری گلستان در مورد نحوه حل مسئله حقوقی گفت: تنها مسیری که امکان اقامت شبانه و بیتوته گردشگران در طرح گردشگری آشوراده را فراهم می‌کرد، بازگرداندن سند ملی ۱۹ هکتار روستای آشوراده به بنیاد مسکن و انقلاب اسلامی بود و چنانچه این مانع حقوقی مرتفع نمی‌شد، اجرای طرح گردشگری آشوراده ابتر باقی می‌ماند.
آذر ۱۴۰۲: آغاز اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده با دستور ایراهیم رئیسی
آذر ۱۴۰۲: درگیری لفظی مدیرکل گردشگری استان گلستان با محیطبان جزیره آشوراده
۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳: شهادت ابراهیم رئیسی در حادثه سقوط هلیکوپتر در آذربایجان شرقی
۷ مرداد ۱۴۰۳: شروع دولت چهاردهم به ریاست‌جمهوری مسعود پزشکیان + ریاست سازمان حفاظت محیط زیست: شینا انصاری
آبان ۱۴۰۳: صدور دستور توقف پروژه‌های عمرانی در آشوراده توسط سازمان حفاظت محیط زیست. شینا انصاری، ریاست سازمان با قاطعیت اعلام کرد: موازین و ضوابط در مورد نحوه اجرای طرح‌های طبیعت‌گردی در مناطق تحت حفاظت روشن است و در مورد طرح طبیعت‌گردی در آشوراده هم پیش از این، دامنه کار مشخص و ابلاغ شده است بنابراین اگر اقدامات انجام شده یا آنچه قرار است پس از این در جزیره انجام شود مطابق با موازین و مقررات و در چارچوب «طرح مدیریت منطقه» باشد، جای نگرانی برای هیچ‌کس وجود ندارد.