«سیاست اجرای روابط عادلانه و متعادل بر 3 پایه استوار است: نرمش همراه با وراندیشی، پیگیری کامل در اجرای عدالت و میانه‌روی در بخشش و عطا».
(1) جوهره این کلام علی(ع) مجهز بودن به ظاهری نرم و باطنی دوراندیش و مصمم و پیگیر است به‌گونه‌ای که گذشت‌ها به تعطیلی قوانین و اصول در پیشروی به‌سوی اهداف نینجامد.
تأسی به این شیوه و مرام علوی می‌تواند راهگشای ما در جهت تحقق جامعه نمونه اسلامی باشد. باید توجه داشت مراد از عدالت، برابری عددی و ریاضی و مطلق‌گرایی نیست.
به تعبیر شهید بزرگوار انقلاب مطهری(ره) «مقصود این نیست که مردم همه در برابر مزایا و حقوق اجتماعی برابر هستند، مقصود رعایت تعادل و تناسب است تا هرکس به‌اندازه شایستگی خود یا خدماتی که به جامعه می‌دهد ارزشی معادل را بگیرد به این معنی که در شرایط یکسان، برابر با دیگران باشد.»(2)در کلام، مرام و مشی علی(ع) حساسیت عجیبی نسبت به عدالت و مهربانی به مردم و محترم شمردن شخصیت و حقوق ایشان مشاهده می‌شود که تاکنون بدیلی برای آن دیده نشده است.
آن حضرت در مقام زمامدار جامعه اسلامی به مأموران و زیردستانش درباره نحوه تعامل با مردم اینگونه توصیه می‌کند: «همانا زمامدار امین خدا در روی زمین و برپا دارنده عدالت در جامعه و عامل جلوگیری از فساد و گناه در میان مردم است.»(3)با عنایت به سیره عدالت‌طلبانه مولای متقیان(ع) نکته اساسی که در موضوع آسیب‌شناسی هر نظام سیاسی مورد توجه قرار می‌گیرد این است که اگر دست‌اندرکاران اصلی قضا، اجرا و تقنین، مفهوم و جوهره عدالت سیاسی را در ارتباط با شهروندان، احزاب و گروه‌های مختلف جامعه قرار ندهند گسترش بیشتر معضلات، ناهنجاری‌ها و ناآرامی‌های اجتماعی و درپی آن اضمحلال نظام اخلاقی حتمی است که ماحصل اجماع همگی این فرایندها چیزی جز تضییع سرمایه‌های اجتماعی و اعتماد اجتماعی نخواهد بود.
نحوه تعامل آن حضرت با امت اسلامی الگوی کاملی از مدیریت توأم با رأفت و مغفرت اسلامی است؛ مدیریتی که در آن وحدت و مودت جامعه بر هر مصلحت و منفعت دیگری مقدم است. برای تعالی جوامع بشری هیچ سرمایه‌ای بزرگ‌تر از صفا و همبستگی عاطفی و اجتماعی وجود ندارد و تحقق پیشرفت و عدالت در هر جامعه‌ای که بین اعضای آن همدلی و مهربانی حکمفرما نباشد رؤیا و سرابی بیش نخواهد بود.
مخلص کلام اینکه، نزد صاحب دین و عقلی چون امام علی(ع)، عدالت رکن زندگی اجتماعی و بزرگ‌ترین فضیلت و کرامت برای یک سیستم سیاسی و متولیان آن به حساب می‌آید و تحقق آن مهم‌ترین وظیفه مردم و مسئولان به‌شمار می‌رود و علی(ع) «گنجینه جان انسان‌ها» در «ویرانه جهان خاکی» است.
بی‌گمان اتصال به حضرت باری تعالی است که علی را علی می‌کند. عظمت اندیشه علی(ع) حاصل عمل به تعالیم الهی و آسمانی اسلام است و بیانگر تأثیر شگرف تعالیم دین مبین و هدایت برآمده از آن است.
اگر علی گنجینه الهی باشد طبعا باید در هر زمان و هر مکانی مورد بهره‌برداری قرار گیرد و امروزه نیز بهترین و شایسته‌ترین شیوه در مراجعه به سیره علوی آن است که از این میراث برای حل مشکلات امروزین خود درس آموزیم و نکته برگیریم.
1 – غررالحکم حدیث 161
2 – برگرفته از کتاب عدل الهی
3 – غررالحکم، ج 6 ص 236