همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: ایران در تعداد قابل توجهی از پیمان‌نامه‌ها و کنوانسیون‌های جهانی حوزه محیط زیست حضور فعال دارد وآنچنان که مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست می‌گویند، بر تعهدات خود پایبند بوده‌اند. پیمان پاریس در شرایطی به تصویب کشورهای جهان رسید (به جز ۶ کشور) که تحریم‌ها علیه ایران شدیدتر از پیش شده است. به همین دلیل ایران از سال ۲۰۱۵ که توافق پاریس تصویب شد، تمرکز خود را بر لغو تحریم‌ها به عنوان پیش‌شرط پیوستن به معاهده پاریس و ارائه برنامه‌های بلندپروازانه کند. موفقیت در اهداف بین‌المللی کاهش انتشار، نیازمند به اشتراک گذاشتن ایده‌ها، برنامه‌ها، بودجه‌ها و فناوری و دانش است؛ این در حالی است که دسترسی ایران به این موارد کمتر از پیش شده است.
تحریم‌های آمریکا حقوق مردم ایران برای محیط زیست پاکیزه، سلامت و زندگی را نقض می‌کند
به اعتقاد شینا انصاری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست، یکی از گام‌های مهم برای مقابله با تغییر اقلیم، لغو تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی علیه کشورها است و این تحریم‌ها، نه تنها مانع از تحقق توسعه پایدار می‌شوند، بلکه همکاری‌های بین‌المللی در زمینه محیط‌زیست را نیز تضعیف می‌کنند.» این همان نقطه نظری است که کارشناسان حقوق بشر و کارشناسان مستقل سازمان ملل در اجلاس دو سال پیش به صراحت اعلام کردند. به اعتقاد آنها تحریم‌ها نه تنها مانع از رسیدگی مؤثر دولت ایران به مشکلات زیست‌محیطی می‌شود، بلکه این چالش‌ها را تشدید می‌کنند. این کارشناسان ویژه سازمان ملل که به صورت داوطلبانه و بدون دریافت حقوق یا مزایا از سازمان ملل و مستقل از دولت‌ها و سازمان‌ها فعالیت می‌کنند معتقدند:
- تحریم‌ها موجب افزایش استفاده از خودروهای قدیمی و ناکارآمدی شده که سوخت بیشتری مصرف می‌کنند و آلودگی هوا را افزایش می‌دهند.
- سالانه حدود ۴هزار مرگ زودرس در تهران و ۴۰ هزار مرگ زودرس در کل ایران به دلیل آلودگی هوا رخ می‌دهد.
- تحریم‌ها مانع دسترسی ایران به تجهیزات و فناوری‌های به‌روز برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌ها می‌شود.
- به دلیل تهدید به تحریم، شرکت‌های خودروسازی و انرژی خارجی از بازار ایران خارج شده‌اند.
- شرکت‌های خارجی به دلیل تحریم‌ها پروژه‌های بزرگ انرژی خورشیدی در ایران را ترک کرده‌اند، که این پروژه‌ها می‌توانستند جایگزین سوخت‌های فسیلی شوند.
- تحریم‌ها مانع مشارکت دانشمندان ایرانی در پروژه‌های مشترک زیست‌محیطی و دسترسی به منابع علمی و آموزشی آنلاین شده است.
- این محدودیت‌ها حق تحصیل و حق پیشرفت علمی ایرانیان را نقض می‌کند و بر پیشرفت بهبود محیط زیست تأثیر منفی دارد.
- مجمع عمومی سازمان ملل حق برخورداری از محیط زیستی پاک و سالم را به رسمیت شناخته است، و ایالات متحده نیز به این قطعنامه رأی مثبت داده است.
- کارشناسان بر این باورند که تحریم‌ها با این تعهدات در تضاد است و پیشنهاد می‌دهند که این تحریم‌ها کاهش یا برداشته شوند تا مردم ایران به حق خود برای محیط زیستی پاک، سلامت و زندگی دسترسی یابند.
- ایالات متحده اهمیت محیط زیست را به‌عنوان حق مرتبط با سایر حقوق انسانی به رسمیت می‌شناسد. با این حال، تحریم‌های علیه ایران با این موضع متناقض است و باید کاهش یابد یا کاملاً لغو شود تا ایران بتواند به حقوقی مانند محیط زیست پاک، سلامت و زندگی دسترسی یابد.
چرا پیمان پاریس را امضا نمی‌کنیم؟
موافقتنامه اقلیمی پاریس هنوز در ایران به‌صورت رسمی تصویب نشده است. این توافقنامه پس از امضای ایران در سال ۲۰۱۵، برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارسال شد، اما هنوز به تأیید شورای نگهبان نرسیده است. دلیل اصلی عدم تصویب، نگرانی‌ها درباره محدودیت‌های اقتصادی و تأثیر آن بر صنایع و توسعه کشور، به‌ویژه با توجه به تحریم‌های بین‌المللی است. ازاین‌رو، تعهدات ایران در موافقتنامه پاریس به‌طور کامل اجرایی نشده‌اند. البته تعهدات ایران در این توافق، مشروط به لغو تحریم‌های اقتصادی بود و همچنان است. ایران اعلام کرده که در صورت رفع تحریم‌ها، اقداماتی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام خواهد داد، اما در شرایط فعلی، محدودیت‌های مالی و تکنولوژیکی ناشی از تحریم‌ها، اجرای این تعهدات را دشوار کرده است. سهم ایران در این موافقتنامه از کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تا ۴ درصد یعنی بدون نیاز به کمک خارجی بود ایران در آن زمان اعلام کرد که اگر تحریم‌های اقتصادی لغو شود و حمایت‌های بین‌المللی مالی و تکنولوژیکی دریافت کند، این مقدار را می‌تواند تا ۱۲ درصد افزایش دهد.
مزیت‌های نسبی ایران برای سرمایه‌گذاری در تجدیدپذیرها
جعفر محمد نژاد، مدیرکل دفتر سامانه‌های مقیاس کوچک ساتبا (سازمان انرژیهای تجدیدپذیر) : برنامه‌های توسعه انرژیهای تجدیدپذیر ایران نسبت به کشورهای منطقه جامع‌تری است. در برنامه هفتم تولید حدود ۱۵ هزار مگاوات برقی از نیروگاه‌های تجدید پذیرتکلیف شده است. در برنامه وزارت نیرو حرف از برنامه‌های تولید ۳۰هزار مگاوات زده می‌شود. در نتیجه ایران بدون توجه به برنامه‌های جهانی به دنبال کاهش انتظار کربن از طریق توسعه انرژی های تجدیدپذیر است. اما واقعیت این است که علی‌رقم همه تلاش‌های ایران، وعده‌هایی که برای کمک مالی و علمی به جمهوری اسلامی داده شده بود، محقق نشد. نه تنها منابع مالی، بلکه تکنولوژی‌های تولید انرژیهای تجدیدپذیرها که در اختیار کشورهای توسعه یافته است محقق نشد. این در حالی است که ایران به چند دلیل مزیت نسبی بالایی برای تولید انرژیهای تجدیدپذیر دارد. ۳۰۰ روز آفتابی با میزان تابش بسیار خوب، مناطقی که باد در آن به شکل بی‌نظیری می‌وزد، زیرساخت‌های انتقال برق برای همه همسایه‌ها (۱۱ کشور) و ... برای هر سرمایه‌گذاری بسیار مطلوب و سودمند است. انتظاری که در توافقنامه پاریس از ایران وجود دارد بدون همکاری و همراهی کشورها و همچنین برچیده شدن تحریم‌ها، شدنی نیست.