به گزارش همشهری آنلاین زیره کرمان حالا در مسیر جهانی شدن قرار گرفته. محمدحسین تجلی، معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمان به همشهری می‌گوید که زیره کرمان به زودی به یک برند جهانی تبدیل خواهد شد و گردشگران را برای بازدید از جاده ادویه به کرمان می‌کشاند.
چرا کرمان مهد زیره است؟
زیره سیاه کوهی یکی از مهم‌ترین سوغات کرمان است و از دیرباز یکی از مطبوع‌ترین گیاهان دارویی کرمان بوده که به دلیل طعم و خواص دارویی مورد استفاده قرار می‌گرفته. محمدحسین تجلی، معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمان به همشهری می‌گوید: «زیره کرمان از کوهستان‌های کرمان به دست می‌آید و اصطلاحا ارگانیک است.»
دو نوع زیره با نام‌های زیره سیاه و زیره سبز وجود دارد که نوع سیاه آن با نام‌های زیره کرمانی و زیره کوهی معروف است. زیره سیاه، باریک‌تر است و عطر بیشتری دارد در حالی که زیره سبز حجیم‌تر است و عطر کمتری دارد.
پژوهشگر تاریخ کرمان معتقد است هر چند نقطه پیدایش زیره و چگونگی استفاده آن را در تاریخ ثبت نشده، اما در دامنه ارتفاعات کرمان هزاران نوع گیاه دارویی می‌روید که یکی از آنها زیره کرمان است. به گفته سید محمدعلی گلاب‌زاده، در کتاب معروفی درباره گیاهان دارویی در فرانسه آمده که بسیاری از گیاهانی که به فرانسه برده و در داروخانه‌ها برای درمان بیماری استفاده می‌شد از کرمان بوده است.
مهارت برداشت زیره کوهی
زیره کوهی گونه‌ای از زیره است که به صورت خودرو در مناطق کوهستانی و مرتفع کرمان به شکل خودرو رشد می‌کند و به‌خاطر عطر و طعم خاص و خواص درمانی‌اش از ارزش بالایی برخوردار است. معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمان کرمان می‌گوید: «روستاییان و عشایر با دانستن راه و رسم برداشت زیره کوهی راهی مناطق صعب‌العبور کوهستانی جبالبارز، جوپار، خبر و کوهبنان می‌شوند. نوع خاصی از زیره فقط از سوی آنان برداشت می‌شود که مهارت خاصی می‌خواهد. در کل برداشت زیره کار پر زحمتی است و برای همین هم محصول اولیه در بازار قیمت بالایی دارد.»
مهارتی که از آن صحبت می‌شود، نسل به نسل بین عشایر و روستاییان چرخیده و به امروز رسیده. تشخیص زیره کوهی از گیاهان مشابه با توجه به ظاهر و عطر گیاه زیره، برداشت گیاه در زمان طلایی که اواخر اواخر بهار و اوایل تابستان و قبل از ریزش بذرهاست، شناخت مناطق غنی از زیره، استفاده از ابزار ساده کشاورزی مثل داس و قیچی کوچک برای برداشت، حفظ ریشه گیاه برای رشد دوباره، برداشت در صبح زود یا غروب که رطوبت هوا بیشتر و عطر و کیفیت گیاه حفظ می‌شود از این مهارت‌ها و حاصل تجربه و زندگی در کنار طبیعت است. عشایر و کشاورزان کرمانی از این دانش نه‌تنها برای بهره‌برداری، بلکه برای حفظ طبیعت و منابع محلی نیز استفاده می‌کنند. برداشت و خشک کردن زیره یک کار گروهی است و با تقسیم وظایف انجام می‌شود.
تجلی در توضیح بیشتر می‌گوید: «دانه‌های زیره را در کیسه های نخی می‌ریزند و کیسه‌ها را در گونی‌های نایلونی می‌گذارند تا پس از ۳ روز در اثر فعالیت های شیمیایی رنگ دانه‌ها تیره و بوی آنها نافذتر شود.»
گذر جاده ادویه از کرمان
رونق بخشی از جاده ادویه که از کرمان می‌گذشته، سبب تجارت زیره و آشنایی مردم دیگر شهرها با این ادویه شده است. معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمان می‌گوید: «احیای جاده ادویه در کرمان با قدمتی شبیه جاده ابریشم در دو مسیر در دست انجام است. یک مسیر از چابهار به شهرهای جنوبی کرمان و مسیر دیگر از زاهدان به جیرفت و کرمان. وجود کاروانسرای هندوها در کرمان هم از حضور تاجران هندی از مسیر جاده دویه برای تجارت زیره نشان دارد.»
کرمان و گردشگری خوراک
مرغوبیت این ادویه سبب شده تا اقداماتی برای جهانی شدن آن شکل بگیرد. محمدحسین تجلی، معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمان در این باره می‌گوید: «مرغوبیت زیره کرمان ظرفیت برند جهانی شدن را دارد. ظرفیتی که گردشگری خوراک را هم در استان کرمان رونق می‌دهد. گردشگری خوراک فقط معرفی محصولات غذایی نیست و روش تولید و پخت هم مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرد. تلاش ما برای این است که کرمان پایتخت زیره جهان و زیره یک برند جهانی شود.»
به گفته تجلی، تهیه مستندات برای جهانی شدن زیره آغاز شده‌است. شناسایی و ثبت هویت محصول زیره شامل ویژگی‌های منحصر به فرد (عطر، طعم، شرایط کشت و اقلیم خاص منطقه) و ایجاد استانداردهای محلی و ملی نیز برای تولید زیره کرمان در مسیر مستندسازی است. پس از ایجاد برند نیز گواهینامه‌های بین‌المللی ارگانیک و ثبت نشان جغرافیایی کسب می‌شود. تجلی ادامه می‌دهد: «در نشست امروز (۲۹ آبان) با اساتید دانشگاه باهنر کرمان موضوع گردشگری کشاورزی زیره از لحاظ علمی و تبلیغاتی دنبال می‌شود. در نمایشگاه بین‌المللی خوراک که بهمن ماه برگزار می‌شود نیز نکات ویژه زیره کرمان در حوزه گردشگری شامل رونق اقتصاد بومی و حضور سرمایه‌گذاران برای توسعه صنایع تبدیلی ارائه می‌شود.»
در فرهنگی بومی کرمان، زیره در انواع خورشت‌ها و برنج‌ها استفاده می‌شود. برخی نان‌ها نیز مثل نان کپو خرمایی یا نان کرنو که در ایام مختلف سال در خانه کرمانی‌ها طبخ می‌شود، زیره دارد. تجلی تاکید می‌کند که برند شدن زیره سبب حضور سرمایه‌گذاران بیشتری برای جان گرفتن بومگردی‌ها و تنوع در اشتغال و فعالیت‌های گردشگری می‌شود و برای تولید پایدار و افزایش کیفیت و کمیت محصول کشاورزان منطقه آموزش می‌بینند.