به گزارش همشهری آنلاین قنات‌ها که جان نداشتند، کشاورزی و دامپروری هم از رونق افتاد و تولید روستا زمین‌گیر شد. جهادگران اما آستین همت را بالا زدند و با همکاری مردم روستا جان رفته را به قنات‌ها بازگرداندند. احیای قنات در بسیاری از روستاها سبب شد تا زندگی به روستا بازگردد؛ مثل روستای «ملاحسن» در شهرستان مانه و سملقان استان خراسان شمالی که صدای پای آب قنات جمعیت رفته از روستا را بازگرداند و بیش از ۴۰۰ هکتار زمین کشاورزی را جانی دوباره بخشید.
وقتی زمین کشاورزی بایر شد
قنوات روستاهای خراسان شمالی با بحران کم آبی، کاهش ۳۰ درصدی حجم آب را تجربه کردند. بی‌توجهی به لایروبی قنات‌ها و کاهش بارندگی‌ها را هم که به این آمار اضافه کنیم، خاموشی بسیاری از قنات‌ها را نتیجه می‌گیریم و به دنبال آن چالش در کشاورزی و زندگی روستاییان. بسیج سازندگی جهاد کشاورزی برای کمک به روستاییان احیای قنوات را در دستور کار قرار داده است. روایت احیای قنات روستای ملاحسن در خراسان شمالی از زبان «حجت باکشت» یکی از اهالی روستا که مقنی هم هست، شنیدنی است. او به همشهری می‌گوید: «روستای ملاحسن در دشت ممنوعه قرار دارد یعنی جایی که اجازه حفر چاه عمیق نداریم. قنات روستا هم که بیش از ۵ سال بود که خشک شده بود. قنات یک بار سیل را به خود دید و چاه داخل قنات هم کور شد. اهالی از قنات ناامید شدند.» نا امیدی از قنات یعنی دست از زندگی در روستا کشیدن. باکشت ادامه می‌دهد: «حدود ۴۰۰ هکتار زمین کشاورزی در پایین‌دست روستا از همین قنات سیراب می‌شد. همه کشاورزان این زمین‌ها با خشک شدن قنات روستا ورشکسته شدند.»
زمین‌های گندم، جو، پنبه، گوجه‌فرنگی، پیاز، سیب‌زمینی و ذرت علوفه‌ای بایر شد و روستاییان مجبور به مهاجرت اجباری شدند. باکشت می‌گوید که نزدیک بودن روستا به شهر آشخانه سبب شد تا روستاییان برای امرار معاش روزها به آشخانه بروند و با کارگری و دستفروشی نانی دربیاورند. تعدادی از خانواده‌ها هم از روستا مهاجرت کردند.
اهالی پای کار آمدند
طرح بسیج جهادکشاورزی برای احیای قنات در روستای ملاحسن با استقبال اهالی روبه‌رو شد. باکشت ادامه می‌دهد: «در این طرح حدود ۸۰ درصد اعتبار از سوی جهاد است و مابقی را اهالی روستا تقبل کردند. آنان از هیچ کمک مالی دریغ نکردند و روزها کنار قنات می‌نشستند و به عملیات احیای قنات چشم دوخته بودند. برای کارهای یدی هم پای کار بودند.»
باکشت که اوستای کار و به زیر و بم قنات وارد است، می‌گوید: «زندگی مردم روستا به این قنات وابسته بود. مرگ قنات، روستا را خالی کرده بود و حالا نقطه امیدی در دل اهالی روشن شده‌بود.»
او درباره مراحل احیای قنات می‌گوید: «احیای قنات به میزان تخریب آن بستگی دارد. قنات ملاحسن از سیل آسیب دیده‌بود. دیواره قنات ریزش کرده بود و باربرداری قنات حدود ۲ ماه طول کشید. بعد از آن نوبت لایروبی شد و مراحل مرمت دیواره انجام شد.» باکشت می‌گوید که زمزمه جان گرفتن قنات که به مهاجران روستا رسید، آمدند تا خودشان به چشم ببینند. او ادامه می‌دهد: «بهترین خاطره عمر ما روز احیای قنات روستاست. حدود ۱۵۰۰ نفر برای تماشای قنات آمده بودند تا صدای آب را بشنوند.»
در روستا ۵۳۶خانوار زندگی می‌کنند. باکشت می‌گوید که حداقل ۲۰۰ خانوار از آب قنات برای کشاورزی بهره‌مند شدند. او که این روزها مشغول احیای قنات روستای قلعه کور شهرستان گرمه در خراسان شمالی است که ۷دهه پیش خاموش شده، ادامه می‌دهد: «آبدهی قنات روستا هم خوب است. زمین‌های کشاورزی دوباره سبز شد. آنان که رفته‌بودند با خیال راحت سر خانه و زندگی خودشان بازگشتند. آب قنات موهبت الهی برای روستای ماست.» احیای قنات روستای ملاحسن، احیای زندگی، عزت و هویت روستاست.
جهادگران احیای قنوات
سامان محمدی، مدیرآب و خاک اداره جهاد کشاورزی خراسان شمالی به همشهری می‌گوید: «رزق و روزی مردم روستاهای استان از ۶۵۳ رشته قنات دایر تامین می‌شود که با دوام خشکسالی از ۱۵ سال پیش، قنات‌ها در خط مقدم تنش آبی هستند. از این رو، همکای با جهادگران، لایروبی، مرمت و نوکنی قنات‌ها در اولویت است تا همچنان آبدهی قنات‌ها حفظ شود. تا کنون بر اساس بودجه مرمت قنات‌ها ۳۰ رشته قنات احیا شده. برخی از قنوات شاخص در روستاها با همکاری روستاییان احیا شده و آبدهی قنات به روال سابق بازگشته است.»
بیشترین قنات‌های خراسان شمالی در شهرستان‌های اسفراین، گرمه، جاجرم، مانه و سملقان هستند. روستاهای گزکوه، الله‌آباد علیا و مهنان از دیگر قنات‌های خراسان شمالی است که احیای آن سبب دلگرمی روستاییان به زندگی در روستا شده‌است.
ببینید: