همشهری آنلاین- الهام مصدقی راد: شهرها پیش ازاین دوستدار پرندگان بودند. در طراحی و معماری خانه ها و فضاهای شهری، نه فقط آرامش و آسایش انسانها که آسایش و زیست پرندگان هم در نظر گرفته می‌شد. اما با گسترش شهرها به سمت زیست گاه های طبیعی و تجاوز به حریم دیگر موجودات، حضور آنها در مناطق مسکونی افزایش یافت اما از دیگر سو شرایط مناسب برای این حضور، بر خلاف آنچه در گذشته رواج داشت، آهسته آهسته رنگ باخت. دردهه های اخیر شرایط به گونه ای پیش رفت که پرندگان، قربانی تغییر و توسعه هم شدند.
نور و شیشه بلای جان پرندگان
ساختمان های بلند با نمای شیشه ای یکی از بیشترین نقاط آسیب برای پرندگان است. تشخیص شیشه برای پرندگان دشوار است به همین دلیل چه در روز و چه در شب به دلیل برخورد با شیشه ساختمان و برج ها، تلفات بسیاری می‌دهند. به تازگی متخصصان معماری برای جلوگیری از این آسیب از راهکارهایی مانند شیشه با ترک ترک خورده یا ترکیب چوب و شیشه استفاده می‌کنند که براتی پرندگان در حین پرواز قابل تشخیص است. همچنین پیشنهادهایی برای تعبیه لانه های کوچک مجهز به آب و دانه در نمای بیرونی ساختمان های شیشه ای بلند مطرح شده تا پرندگان برای بهره مندی از غذا، از سرعت خود کاسته و به ساختمان برخورد نکنند. نورپردازی های شبانه در شهرها، به کارگیری نورافکن ها و پرژکتورهای قوی مراکز خرید و همچنین نورپردازی درختان، یکی دیگر از عوامل آسیب زا برای پرندگان و البته دیگر موجودات وحشراتی است که دراین نقاط سکونت دارند. این نورپردازی ها، ساعت خواب و بیداری پرندگان را مختل کرده و تعادل زیستی آنها را بر هم می‌زند.
حق پرندگان در معماری خانه ها
پرندگان در زندگی انسانها نقش مهمی دارند. آنها با خوردن حشرات و جوندگان، جمعیت این گونه ها را کنترل می‌کنند. حشرات و جوندگانی که اگر تعدادشان از کنترل خارج شود آسیب جدی به محصولات کشاورزی و جنگلها وارد کرده و برخی بیماری ها را نیز شایع می کنند. پرندگان همچنین عامل تاثیرگذاری در گرده افشانی و پراکنده کردن دانه ها محسوب می‌شوند، آنها به نوعی مشغول بازسازی زیستگاه‌ها هستند. در گذشته به دلیل همین فواید و همچنین توجه به احادیث و روایات متعدد دینی در خصوص اهمیت نقش پرندگان در زندگی، شرایط ویژه ای برای حضور پرندگان در مناطق مسکونی فراهم می‌شد. به عنوان مثال مصالحی که با آنها بنا و خانه ساخته می‌شد به گونه ای بود که پرندگان با ایجاد حفره های کوچک در گوشه و کنار آن می‌توانستند لانه سازی کنند، خانه های کاهگلی یکی از همین موارد است. حتی معماران خانه هایی را که با مصالح پیشرفته تر احداث کردند در نقاط مرتفع دیوار بیرونی خانه، حفره هایی برای حضور پرندگان تعبیه می‌کردند تا خودشان آنها را با شاخ و برگ درختان پر کرده و لانه شان را تکمیل کنند. نصب لانه های چوبی آماده هم یکی دیگر از اقداماتی بود که در بیشتر شهرها به چشم می‌خورد.
احداث بنا مختص پرندگان
دربرخی شهرها و روستاهای ایران، کبوترخانه ها یا برج های کبوتر در گذشته رواج بسیاری داشتند. ساختمان بلند کاهگلی که در مناطق گرمسیر به شکل استوانه و در مناطق سردسیر با قاعده ای مربع شکل احداث و در داخلش حفره های متعددی ایجاد می‌شد. کبوترها در این حفره ها لانه می‌گزیدند و تخم می‌گذاشتند و شب را به روز می رساندند. کبوترها دراین برج ها به اسارت گرفته نمی‌شدند بلکه به طور غریزی و به دلیل شباهت این برج ها به صخره ها و شکاف ها، تمایل به سکونت در آن داشتند. اصفهان یکی از مناطقی است که در اکثر شهرهایش، کبوترخانه های متعددی احداث شده است. این برج ها نه فقط برای کبوترها که برای انسانها نیز منافعی داشتند. کشاورزان از فضولات کبوترهای ساکن برج به عنوان کود و برای حاصل خیزکردن مزارعشان استفاده می‌کردند این فضولات همچنین در صنعت دباغی، چرم سازی وساخت باروت هم استفاده می‌شده است.
تعداد گونه پرنده های شناسایی شده در ایران : ۵۶۶
تعداد گونه پرنده های شناسایی شده در شهر تهران : ۲۱۸
تعداد گونه پرنده های شناسایی شده در شهراصفهان : ۱۸۶
تعداد گونه پرنده های شناسایی شده در شهر شیراز : ۱۵۰
مهمترین دلایل کاهش جمعیت برخی گونه های پرندگان شهری
نورپردازی شبانه درختان
تغییر سبک معماری خانه های شهری
کاشت گونه های گیاهی غیربومی
سم پاشی های گسترده گیاهان و از بین رفتن حشرات مفید
مدیریت نامطلوب پسماند