به گزارش همشهری آنلاین روز جهانی معلولان (۱۳ آذر) مهمان اولین و تنها روستای دسترس‌پذیر برای معلولان در کشور می‌شویم؛ روستای ۳ هزار ساله فهرج در استان یزد که سابقه سکونت در آن را به پیش از اسلام نسبت می‌دهند با خانه‌های خشتی و آثار تاریخی چند صد ساله حالا یک روستای جهانی گردشگری هم هست که میزبان خوبی برای همه شهروندان از جمله سالمندان، افراد دارای معلولیت و والدین همراه با کودکان خردسال هم شده. حالا با دسترس‌پذیر شدن روستا برای سالمندان و معلولان از نقاط دور و نزدیک برای تماشای تاریخی‌ترین مسجد کشور به روستای فهرج می‌آیند.
از زبان ویلچرنشین‌ها
نام روستای فهرج که در فهرست روستاهای گردشگری جهانی قرار گرفت، مرمت بافت تاریخی آن با هدف گردشگری دسترس‌پذیر آغاز شد و حالا این روستا تنها روستای دسترس‌پذیر برای سالمندان و معلولان معرفی شده. گردشگری دسترس‌پذیر که سال ۲۰۰۹ میلادی در دنیا مطرح شد یعنی همه انسان‌ها بدون توجه به سن، نژاد، معلولیت جسمی و ذهنی بتوانند در کشورها سفر و جهان را کشف کنند. گردشگری دسترس‌پذیر از دیدگاه سیدمهدی صادقی که سال‌ها در حوزه معلولیت فعالیت اجتماعی دارد، این‌طور تعریف می‌شود: «این نوع گردشگری به‌معنای مناسب‌سازی ساختاری شامل فضاها و اماکن و فرهنگ‌سازی شامل آشنایی افراد و کارکنان سایت‌های گردشگری و مجموعه‌های مرتبط میراث‌فرهنگی با مناسب‌سازی است و تحقق این مفهوم کمک می‌کند همه افراد با نیازهای ویژه که می‌خواهند از چنین فضاهایی استفاده کنند، به‌راحتی این امکان را داشته باشند.»
به تازگی گروه‌هایی از انجمن ضایعه نخاعی معلولان یزد راهی روستای فهرج شده و از آثار تاریخی روستا بازدید کرده‌اند. مهناز ابوالحسنی، یکی از اعضای انجمن به همشهری می‌گوید: «در روستا به راحتی با ویلچر توانستیم تردد کنیم. روستای فهرج دهکده جهانی شده، پس باید برای همه مردم جهان قابل دسترس باشد. خوشحالم که افراد دارای معلولیت پشت در اماکن تاریخی نمی‌مانند. البته سرویس‌های بهداشتی روستا هنوز استاندارد لازم را ندارد.»
علی نوری یکی دیگر از اعضا می‌گوید: «ما یزدی هستیم ولی اولین بار است که به این روستای جهانی می‌آییم. امیدوارم همه اماکن تاریخی یزد برای ما دسترس‌پذیر باشد.»
به گفته بازدیدکنندگان، حداقل‌های دسترس‌پذیری شامل رمپ، سرویس بهداشتی و مناسب‌سازی برای تردد ویلچر انجام شده‌بود و فقط در برخی از گذرگاه‌ها فرد ویلچرنشین به کمک نیاز داشت. زهرا وکیلی هم می‌گوید: «همیشه کلمه مناسب‌سازی را برای معابر در شهر شنیده‌بودم و فکر نمی‌کردم در یک روستا هم مناسب‌سازی انجام شده‌باشد. این روستا باید الگو شود.»
توسعه مناسب‌سازی
دسترس‌پذیری برای سالمندان و افراد دارای معلولیت در بافت تاریخی روستای فهرج انجام شده ولی هنوز در همه روستا توسعه نیافته‌است. دهیار روستای فهرج به همشهری می‌گوید: «فعلا مناسب‌سازی در مسیر گردشگری برای افراد ویلچرنشین و مسیر تردد نابینایان انجام شده‌است.»
دانیال سلیمانی می‌گوید: «هر چند روستای ما برای گردشگران دسترس‌پذیر شده، اما سالمندان روستا هم از این موضوع بهره‌مند شده‌اند. نصب نیمکت‌ها و سکوهای پیرنشین در طول مسیر از مسجد جامع فهرج تا بازار سبب شده تا سالمندان روستا هم به راحتی بتوانند در این مسیر قدم بزنند. روستای ما یک بانوی دارای معلولیت ویلچرنشین هم داشت که متاسفانه دو هفته پیش به رحمت خدا رفت.» سلیمانی ادامه می‌دهد: «مجموعه شهدای فهرج، متعلق به سده ۹ هجری قمری در ۲ کیلومتری روستا هم به مسیر گردشگری دسترس‌پذیر اضافه خواهد شد. همچنین در ادامه این مسیر به نقاط گردشگری دیگر روستا وصل می‌شود.»
مناسب‌سازی در بومگردی‌ها
کف‌سازی روستا در مسیر گردشگری متناسب برای تردد ویلچر برای سالمندان روستا هم خوشایند است. معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یزد به همشهری می‌گوید: «معابر پر از قلوه‌سنگ بود که برای تردد سالمندان زحمت بسیاری داشت. کف‌سازی مسیر گردشگری روستای فهرج با توجه به مصالح بومی منطقه انجام شد و حالا سالمندان روستا هم برای قدم‌زدن عصازنان در این مسیر تردد می‌کنند.»
هما خورشیدی می‌گوید: «اقامتگاه‌های بومگردی روستا هم برای افراد معلول از رمپ ورودی تا سرویس بهداشتی مناسب‌سازی شده‌است تا به راحتی بتوانند در آن اقامت کنند.»
یکی از بهترین روستاهای جهانی گردشگری
روستای فهرج بر اساس شاخص‌های جاذبه، زیرساخت، زنجیره ارزش و پایداری روستا به‌عنوان یکی از ۸ کاندیدای ایران در پروژه بهترین روستاهای جهانی گردشگری سال ۲۰۲۴ میلادی برای معرفی به سازمان جهانی گردشگری انتخاب شده. یزد از ۶ سال گذشته به‌عنوان اولین استان کشور در زمینه مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری اماکن گردشگری با تشکیل کمیته تخصصی گردشگری، زمینه حضور و تردد افراد سالمند و دارای معلولیت در فضاهای گردشگری و اقامتی را فراهم کرده‌است. روستای فهرج در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد با جمعیت ۴هزار نفر دارای آثاری تاریخی با قدمتی ۳ هزار ساله است. قدیمی‌ترین مسجد جامع کشور، قلعه تاریخی و آب‌انبار از جمله آثار باستانی و جاذبه‌های گردشگری این روستا هستند.
- جمعیت فهرج: ۴۰۰۰ نفر
- قدمت روستا: ۳۰۰۰ سال
- فاصله تا یزد: ۳۳ کیلومتر
- آثار تاریخی: ۱۰۲ اثر