همشهری آنلاین – گروه سیاسی: ارتش سوریه در حالی بدون مقاومت، تسلیم شورشیان مسلح شد که بررسی روند تحولات طی روزهای اخیر و در فاصله سقوط حلب تا ورود معارضان به دمشق، بیش از هر چیز نشان‌دهنده تاثیرگذاری عمیق حربه‌های جنگ شناختی بر ساختار و بدنه ارتش این کشور است؛ موضوعی که سبب شد نظامیان سوری به این تحلیل برسند «مقاومت بی‌فایده است» و «باید تسلیم شورشیان شد».
تاثیر بی‌بدیل «جنگ شناختی» بر تحولات اخیر سوریه در شرایطی است که به‌نظر می‌رسد معارضان در حال به‌کارگیری نسخه‌های صهیونیستی هستند؛ راهبردهایی که طی ماه‌های اخیر و در جریان تحولات در غزه و لبنان بارها شاهد بهره‌گیری از آنها ازسوی تل‌آویو بوده‌ایم.
صهیونیست‌ها طی سال‌های اخیر در جغرافیای محورمقاومت کوشیده‌اند با به‌راه انداختن جنگی چندوجهی و شناختی، جبهه مقاومت و به‌ویژه ایران را عامل مشکلات موجود در کشورهای این محور، از عراق گرفته تا لبنان معرفی کنند. این در حالی است که شکل‌گیری محوری به نام مقاومت در اساس، به‌دلیل اشغالگری‌ها و جنایات مستمر صهیونیست‌ها در سرزمین‌های اسلامی بوده‌است.
نتیجه‌گرفتن دشمن از نسخه «جنگ شناختی» در سوریه در شرایطی است که محور عبری – غربی طی سال‌های اخیر با تمرکز ویژه‌ای مشغول پیاده‌سازی الگوها و راهبردهای جنگ شناختی در ایران بوده‌اند و حوادث سال‌های ۱۴۰۱ و آبان ۱۳۹۸ را باید گوشه‌ای از طراحی‌های انجام شده در این زمینه به‌حساب آورد که ضرورت هوشیاری در برابر چنین جنگی را دوچندان می‌کند.
جنگ شناختی چیست؟
دستیابی به درک روشن از اهداف، ابزارها، مصادیق و رویکردها در «جنگ شناختی»، از اساسی‌ترین پیش‌نیازها برای حضور موثر در این میدان به‌حساب می‌آید. شناخت راهبردها، ابزارها و اثرات این نوع جنگ، به‌ویژه در حوزه فضای‌مجازی و شبکه‌های اجتماعی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
جنگ شناختی در جنگ‌ها
تعریف: جنگ شناختی به استفاده از روش‌های روان‌شناختی، شناختی و اطلاعاتی برای تأثیرگذاری بر ادراک، تصمیم‌گیری و رفتار افراد و گروه‌ها در میدان جنگ گفته می‌شود.
اهداف اصلی
۱- تضعیف روحیه دشمن:
- ایجاد شک و تردید در توانایی نظامی و سیاسی دشمن
۲. تقسیم جامعه هدف:
- تحریک اختلاف‌های مذهبی، قومی و سیاسی
۳. کنترل اطلاعات و ادراک:
- ارائه اطلاعات گمراه‌کننده برای تغییر درک واقعیات
۴. فشار بر رهبران و تصمیم‌گیران
- تخریب اعتبار و مشروعیت رهبران
ابزارهای جنگ شناختی
۱. رسانه‌های جمعی:
- انتشار اخبار و تصاویر دستکاری‌شده
۲. شبکه‌های اجتماعی:
- پخش شایعات و اطلاعات جعلی
۳. عملیات روانی میدانی:
- استفاده از بلندگوها یا اعلامیه‌ها در مناطق جنگی
۴. فناوری‌های پیشرفته:
- هک اطلاعات، تولید محتوای عمیق جعلی (Deepfake)
۵. تبلیغات ایدئولوژیک:
- استفاده از مذهب یا باورهای فرهنگی برای جذب نیرو
مصادیق در تاریخ معاصر
۱. در جنگ سوریه:
- تحریک اختلاف‌های مذهبی و قومی
- استفاده از تصاویر کودکان قربانی برای برانگیختن احساسات جهانی
۲. در جنگ اوکراین:
- هک و افشای اطلاعات رهبران برای تضعیف روحیه دشمن
۳. در جنگ ویتنام:
- ارسال پیام‌های رادیویی به نیروهای آمریکایی برای تشویق به فرار
اثرات جنگ شناختی
۱. تضعیف اعتماد عمومی به دولت یا ارتش
۲. افزایش تنش‌ها و اختلاف‌های داخلی
۳. سردرگمی و کاهش توان تصمیم‌گیری دشمن
ارتش سوریه در دام جنگ شناختی
یکی از بارزترین نمودهای «جنگ‌شناختی» در تحولات سوریه را باید در عملکرد ارتش این کشور در برابر معارضان مسلح جست‌وجو کرد. گروه‌های تروریستی و مسلح با به‌کارگیری گسترده و موثر از ابزارهای رسانه‌ای، از جمله در فضای‌مجازی و شبکه‌های اجتماعی، زمینه‌ساز تعمیق ناامیدی در میان نظامیان سوری و در نتیجه، بی‌اعتمادی به فرمانده شدند. در چنین شرایطی هم بود که نظامیان این کشور مقاومت را بی‌فایده دانسته و در مدت‌زمان کوتاهی، تسلیم شورشیان مسلح شدند که در ادامه به بررسی برخی نمودهای آن اشاره می‌شود.
تردید در اهداف و انگیزه‌ها:
- انتشار گسترده اخبار و گزارش‌های جعلی از پیشروی‌های معارضان
- استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای انتشار اخبار دروغ از تسلیم شدن نیروهای نظامی در شهرهای مختلف سوریه
- هدف گرفتن انگیزه نظامیان سوری با انتشار مستمر اخبار کودتا در دمشق
- تاکید بر اخبار جعلی فرار فرماندهان نظامی از کشور
- انتشار اخبار دروغ درباره فرار یا دستگیری بشار اسد
- انتشار گسترده تصاویر و اخبار جعلی از سقوط شهرهای مهم
برجسته‌نمایی از شکست‌ها:
- القای تصویر ضعف ار ارتش سوریه به‌دنبال تحرکات تاکتیکی در نخستین روزهای آغاز بحران
- دروغ پردازی رسانه ای درباره فرماندهان نظامی
- تلاش مجازی برای بی‌اعتماد کردن سربازان به فرماندهان
تفرقه‌افکنی در میان نیروها:
- به‌کارگیری ابزارهای رسانه‌ای برای ایجاد شکاف‌های قومی در میان نیروها
- تلاش برای تفرقه‌افکنی در صفوف ارتش با حربه‌های مذهبی
- ایجاد تصویر ناکارآمد از فرماندهان ارشد در بدنه ارتش
تحریک احساسات عمومی علیه ارتش
- بی‌اعتماد سازی افکارعمومی به ارتش با انتشار اخبار و تصاویر جعلی از «خشونت ارتش»
- انتشار گسترده اخبار و تصاویر جعلی از حمله ارتش به زنان و کودکان بی‌گناه
- تمرکز بر تحریف اخبار با محور آسیب زدن ارتش به اموال عمومی
- انتشار اخبار غیرواقعی و اغراق‌آمیز درباره نقش مستشاران خارجی در ارتش سوریه
- تلاش رسانه‌ای برای وابسته نشان دادن ارتش سوریه در افکارعمومی