بعد از چند دقیقه دیدیم باز آمده تو! سرتان را درد نیاورم، ما هِی آن را بیرون کردیم، او هی آمد تو، هی بیرونش کردیم، هی برگشت تو! تا این که بالاخره رفت در فضای بین دو پنجره نشست. او به ما کاری نداشت، ما هم دست از سرش برداشتیم. همه‌مان تعجب کرده بودیم که این زنبور چرا این‌قدر اصرار دارد بیاید دفتر دوچرخه! همان روز عصر دلیلش را فهمیدم: همکارم عکس یک سازه را به من نشان داد و گفت: «این "لانه موریانه" است .» یک سازه مکعب‌شکل بود که انگار بعضی قسمت‌های آن خورده شده و از بین رفته. به نظرم جذاب آمد و خواستم درباره آن بیشتر بدانم.
این سازه را گروهی از هنرمندان معمار و مهندسان، با الهام از لانه موریانه‌ها ساخته‌اند. آنها روی ساختار این لانه‌ها پژوهش‌هایی انجام داده‌اند؛ این‌که موریانه‌ها آنها را چه‌طوری می‌سازند و فضاهای داخلی‌شان چه‌طور به هم مربوط می‌شوند، و بعد آن را بازسازی کرده‌اند. آنها 51 ورق ضخیم چوب صنوبر استرالیایی را تراشیده ، روی هم گذاشته و این لانه را درست کرده‌اند. دلیل استفاده آنها از این نوع چوب ، استحکام، دوام و قیمت آن بوده است. آنها مجبوربوده‌اند این سه عامل را در انتخاب ماده‌ای که برای ساخت لانه به‌کار می‌برده‌اند در نظر بگیرند، چون می‌خواستند این لانه موریانه را در اندازه‌ای بسازند که آدم‌ها بتوانند به‌راحتی وارد آن بشوند و فضاهای داخلی آن را تجربه کنند؛ تجربه‌‌ای که تا پیش از این برای هیچ‌کس اتفاق نیفتاده است.
کسانی که روی این سازه کار کرده‌اند معتقدند ما آدم‌ها می‌توانیم خیلی چیزها را از این حشره‌ها یاد بگیریم؛ شیوه‌ای که آنها در ساختن خانه‌هایشان به‌کار می‌برند، نظمی که میان فضاهای داخلی آنها برقرار می‌کنند و این که آنها را طوری سازمان دهی می‌کنند که به همه فضاهایش تسلط کامل داشته باشند. در ضمن این حشره‌ها در خانه‌هایشان فقط از منابعی از انرژی استفاده می‌کنند که قابل بازیافت هستند و از بین نمی‌روند. در نتیجه آنها مطمئن‌اند که برای نسل بعدی‌شان هم انرژی کافی باقی می‌ماند.
آدم‌ها توانستند برای اولین بار فضای داخلی لانه موریانه‌ها را تجربه کنند
آن‌قدر از لانه موریانه حرف زدم که یادم رفت داشتم داستان زنبورمان را می‌گفتم... اصل ماجرا این بود که این سازه در «جشنواره حشره‌ها»ی امسال به‌نمایش درآمده بود؛ جشنواره‌ای که هر دو سال یک بار در «مرکز ساوث‌بنک» در منطقه‌ای به همین نام در لندن برگزار می‌شود و امسال هم اواسط شهریورماه، به مدت سه روز برگزار شد. موضوع این جشنواره «حشره‌ها در هنر و هنرِ حشره بودن» و هدف اصلی آن، این است که مردم به اهمیت حضور حشره‌ها در طبیعت و زندگی خود توجه بیشتری نشان بدهند. مسئولان برگزاری این جشنواره می‌گویند: «حضور حشره‌ها در زندگی ما و در طبیعت، حیاتی است. ما روی زمین بیشتر از یک میلیون گونه حشره داریم؛ یعنی حشره‌ها متنوع‌ترین موجودات زنده متحرک روی زمین هستند. با وجوداین ما اهمیت و ارزش آنها را آن‌طور که باید نمی‌شناسیم و بیشترمان یا آنها را نادیده می‌گیریم یا با آنها بدرفتاری می‌کنیم. یکی از هدف‌های این جشنواره تغییر دادن نوع نگاه و رفتار آدم‌ها نسبت به حشره‌هاست و این که جایگاه اصلی و درست آنها به آدم‌ها شناسانده شود.»
و اما موضوع ویژه جشنواره امسال، گونه‌ای‌حشره زیبا، دوست‌داشتنی و مفید برای طبیعت و انسان بوده است به نام زنبور! دلیل انتخاب این موضوع برای جشنواره این بوده که تعداد گروه‌های زنبورهایی که در سرتاسر دنیا از بین می‌روند روز به روز بیشتر می‌شود و لازم است که آدم‌ها نسبت به این حشره توجه و احساس مسئولیت بیشتری نشان بدهند.
نورپردازی روی سازه لانه موریانه، جذابیت ویژه‌ای به آن بخشیده
مسئولان این جشنواره برای این که فضای جشنواره را به موضوع آن نزدیک کنند، «تالار ملکه الیزابت» را در مرکز ساوث‌بنک، به «تالار زنبورملکه» تبدیل کردند؛ تالاری به شکل کندوی زنبور عسل که در آن سخنرانی‌ها و جلسه‌های بحث و بررسی برگزار می‌شد و اجرای موسیقی هم برنامه شب‌های این تالار بود.
نمایشگاهی از آثار هنری با موضوع زنبور از بخش‌های دیگر این جشنواره بود. «زهدان زنبور»، یکی از آثار این نمایشگاه، مجموعه‌ای از شیشه، نور و زنبور عسل، از طرفی یک آزمایش علمی به حساب می‌آمد و از طرفی یک مجسمه. یکی دیگر از این آثار، «دستگاه زنبور پاولف*» بود. زنبورها قدرت بویایی شگفت‌انگیزی دارند و از طریق شرطی‌سازی، می‌توانند درعرض چند دقیقه یاد بگیرند که یک بوی خاص را دنبال کنند. دستگاه زنبور پاولف به زنبورها یاد می‌داد وجود بعضی از سم‌ها و بیماری‌ها را در بدن انسان تشخیص بدهند.
خودروی زنبوری از جذابیت‌های دیگر جشنواره امسال حشره‌ها بوده است
از جذابیت‌های دیگر این جشنواره حضور «خودروی زنبوری» بود؛ خودرویی که به صورت زنبور عسل تزیین شده بود و داخل آن فیلم‌هایی درباره زنبور عسل به نمایش در می‌آمد.
***
حالا شما هم می‌دانید چرا زنبور ما آن‌قدر اصرار داشت که به «دوچرخه» بیاید؛ او می‌خواست پیام همه همنوعانش را به ما و خوانندگان دوچرخه برساند!
----------
* دانشمندی که با آزمایش نشان داد آدم‌ها و حیوان ها می‌توانند از راه شرطی شدن چیزهایی را یاد بگیرند. او در آزمایشش، همزمان با غذا دادن به یک سگ، زنگی را هم به صدا درمی‌آورد. بعد از مدتی آن سگ صرفاً با شنیدن صدای زنگ، بزاقش ترشح می‌شد.