با جمشید پژویان، رئیس شورای رقابت در زمینه شرایط و الزامات تدوین قانون برنامه پنجم توسعه گفت‌وگو کرده‌ایم.
- با توجه به شرایط داخلی و جهانی اقتصاد، اولویت‌های مهم در تدوین قانون برنامه پنجم کدام است؟
هدف نخست هر برنامه اقتصادی فارغ از هرگونه مشکلات ناشی از شرایط داخلی و بین‌المللی اقتصاد باید ایجاد رشد اقتصادی و رفع موانع حرکت موتور اقتصاد کشور باشد اما وقتی به سیاستگذاری‌های پایین‌تر می‌رسیم باید برنامه‌هایی متناسب با شرایط روز برای فراهم کردن زمینه‌های تحقق اهداف پیش‌بینی شده در اسناد بالادستی درنظر گرفته شود.
مثلا در مورد دامپینگ یا سایر شرایط و شوک‌های اقتصادی، باید سیاستگذاری‌های متناسب طراحی شود. اما نکته اساسی آن است که امروزه در دنیا طراحی و تدوین برنامه‌های چند ساله اقتصادی رایج نبوده و باید این شیوه برنامه‌ریزی برای توسعه اقتصادی را در تاریخ سراغ گرفت. برنامه مجموعه‌ای از اهداف و راهبردهاست که به‌صورت پویا و قابل کنترل طراحی و اجرا شده و اهداف راهبردی و بلندمدت را تعقیب کند.
- با این روند جهت‌گیری برنامه پنجم توسعه باید چگونه باشد؟
اکنون زمان آنکه عده‌ای با یکدیگر کتاب‌های قطوری را به نام برنامه تدوین و خواستار اجرای آن شوند، سپری شده است. حتی برخی کشورها مانند هندوستان که سال‌های قبل چنین برنامه‌هایی را تدوین می‌کردند اکنون آن را کنار گذاشته‌اند.
اما ساختار دولتی به‌ویژه در بخش برنامه و بودجه کشور تمایل دارد تا این کار به شکل معمول همچنان ادامه پیدا کند.با وجود این در تدوین برنامه پنجم توسعه باید به مجموعه‌ای از سیاست‌ها توجه شود که زمینه تحقق اهداف پیش‌بینی شده برای اقتصاد ایران را نسبت به برنامه‌های پیشین توسعه و رسیدن به سند چشم‌انداز بیشتر فراهم سازد.
بنابراین برنامه پنجم توسعه باید در برگیرنده سیاست‌هایی مشخص و شفاف بوده و به شکل مداوم از طریق بودجه‌های سالانه یا دو سالانه کنترل و تغییرات لازم برای پیشبرد اهداف اعمال شود.
برداشتن موانع پیش‌روی بخش خصوصی باید از جمله مجموعه سیاست‌هایی باشد که در تدوین قانون برنامه پنجم مورد توجه قرار گیرد. برنامه می‌تواند تنها جزوه کوچکی باشد که فقط سیاست‌ها، راهکارها و نقشه راه را طراحی کند.
- دولت برخی اهداف پیش‌بینی شده در قانون برنامه چهارم را بلندپروازانه قلمداد کرده است.باتوجه به اهداف سند‌چشم‌انداز 20ساله، هدف‌گذاری‌ها در برنامه پنجم باید چگونه باشد؟
پویایی برنامه و داشتن یک یا 2 راهبرد بلندمدت اینگونه موارد را بر طرف می‌کند. دلیل آنکه برنامه‌های قبلی را بلندپروازانه قلمداد می‌کنیم آن است که برخی اعداد و ارقام را هدف‌گذاری می‌کنند که در همان سال نخست برنامه به‌دلیل تورم یا برخی دیگر از شوک‌های اقتصادی از مجموعه اهداف قابل دسترس خارج می‌شوند.
ممکن است در برنامه پنجم نیز اعدادی هدف‌گذاری شود اما در چند سال آینده به‌دلیل کاهش درآمدهای نفتی یا برخی دیگر از شوک‌ها و فشارهای اقتصادی کاملا بلندپروازانه قلمداد شود. مهم آن است که بتوانیم در هر مرحله با توجه به منابع و سیاست‌هایی که داریم تا جایی که امکان دارد اقتصاد را به جلو هدایت کنیم.
بر این اساس برنامه پنجم توسعه باید مطابق روال مرسوم در همه دنیا هدف‌گذاری و اجرا شود؛ موضوعی که در برنامه سوم و چهارم توسعه در مورد آن سعی شده بود اما متأسفانه از آنجا که اصل و چارچوب مد نظر دولت و مجلس غلط بود راه به جایی نبرد. اکنون دوران تدوین برنامه‌های چند ساله به سر آمده و نمی‌توان با این شیوه انتظار تغییر شگرف و تحقق اهداف بلندمدت را داشت.
- دولت هنوز گزارش عملکرد برنامه چهارم توسعه را ارائه نکرده، با این روند زمینه و شرایط تدوین و اجرای برنامه پنجم تا چه حد مهیاست؟
برای هر نوع برنامه‌ای در مرحله نخست باید به منابع موجود توجه و سپس بررسی کرد که با توجه به این منابع چه اهدافی قابل تحقق بوده و سپس براین اساس سیاست‌ها برای رسیدن به این اهداف تدوین و اجرا می‌شود. گرچه منابع کشورمان که در سطح بالای متوسط نسبی دنیا قرار دارد( ثروت انسانی، منابع طبیعی، درآمدهای نفتی و...) به ما این اجازه را می‌دهد تا اهداف خوبی را دنبال کنیم اما این امر تنها از طریق طراحی سیاست‌های منسجم و مناسب میسر خواهد بود و آن، چیزی است که ما در تمامی دوران ارائه قانون برنامه توسعه اقتصادی فاقد آن بوده‌ایم و هیچ دولتی یک مجموعه سیاستی منسجم و درست را طراحی و به درستی اجرا نکرده و حتی برخی سیاستگذاری‌ها با یکدیگر در تضاد بوده است. این در حالی است که برنامه به معنای طراحی نقشه راه است.