و این احساس می‌تواند یکی از عوامل مهم در موفقیت تحصیلی باشد.
این نیاز همان عزت‌نفس است که ارضاء آن منجر به افزایش انگیزه تحصیلی و سلامت روان می‌گردد. عزت‌نفس با رشد شخصیت دانش‌آموز مرتبط است و در شکل‌گیری شخصیت بزرگسالی او تاثیر بسزایی دارد، زیرا عزت‌نفس بالا در بزرگسالی در دوران کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد و ریشه عزت نفس پایین افراد را می‌توان در دوران کودکی آن‌ها جستجو کرد.
خانواد، محیط آموزشی، گروه همسالان و . . . نقش بسیار مهمی در این امر ایفا می‌کنند.
شایان ذکر است که نباید از تفاوت‌های فردی غافل شد و توقع داشت همه افراد از عزت‌نفس یکسانی برخوردار باشند.
ویژگی‌های دانش‌آموزانی که در دوران تحصیل خود از عزت‌نفس بالایی برخوردارند:
1- اهداف واقع‌بینانه‌ای دردوران تحصیل برای خود در نظر می‌گیرند و در جهت رسیدن به آن‌ها تلاش می‌کنند.
2- در انجام تکالیف و فعالیت‌های مدرسه به دیگران متکی نیستند و سعی بر مستقل عمل کردن دارند.
3- در برابر انجام فعالیت‌های محول شده در کلاس درس، بسیار مسئولیت‌پذیر هستند.
4- از دیگران در انجام کارهای خود راهنمایی می‌خواهند ولی در آخر تصمیم نهایی را خود می‌گیرند.
5- ناکامی‌ها و شکست‌های خود را می‌پذیرند و آن‌ها را پلی در جهت رسیدن به موفقیت‌های بعدی خود می‌دانند.
6- به موفقیت‌هایشان حتی کوچک افتخار می‌کنند.
7- از موفقیت‌ها و شکست‌های خود سخن می‌گویند و آن‌ها را در اختیار دیگران می‌گذارند.
8- با همکلاسی‌های خود ارتباط خوبی برقرار می‌کنند و در هنگام درگیری با آن‌ها درصدد حل مشکل بر می‌آیند و با یکدیگر صحبت کرده و هیچ درگیری را بدون حل باقی نمی‌گذارند.
9- احساس‌ها و عواطف خود را به راحتی بیان می‌کنند.
10- در انجام فعالیت‌های کلاسی خود داوطلب هستند.
11- تمایل به انجام تمرین‌ها و فعالیت‌های چالش‌انگیز دارند.
12- در برخورد با مشکلات احساس ناتوانی و ناامیدی نمی‌کنند.
13- به راحتی مسائل و مشکلات خود را مطرح کرده و به‌دنبال راه‌حل هستند.
14- سر کلاس درس سئوالات خود را بدون هیچ‌گونه ترس و خجالتی می‌پرسند.
15- دید مثبتی نسبت به زندگی خود دارند و افکار منفی را از ذهن خود دور می‌کنند.
توجه به این موارد و تقویت آن‌ها در دانش‌آموزان در رشد عزت‌نفس و شخصیت مثبت و سلامت روان دانش‌آموزان تاثیر بسزایی خواهد داشت و بدیهی است که این امر جزء در سایه توجه و نظارت والدین و مراکز آموزشی بالخصوص معلمین امکان‌پذیر نخواهد بود و آن‌ها هستند که با فراهم آوردن شرایط مناسب و تربیت صحیح دانش‌آموزانی با عزت‌نفس بالا تحویل جامعه خواهند داد.
موارد زیر در این امر به والدین و مربیان آموزشی توصیه می‌شود:
1- دانش‌آموز را تشویق به برقراری ارتباط با همکلاسی‌های خود کنید و شرایط مناسب برای این ارتباط را فراهم نمایید.
2- در حد توانایی‌ها به او مسئولیت دهد.
3- در تصمیم‌گیری‌ها از او نظر بخواهید.
4- در مورد مسائل مختلف به بحث و گفتگو بپردازید و نظر او را جویا شوید.
5- او را تشویق به بیان احساس‌ها و عواطفش نمایید.
6- در محبت به او افراط نکنید.
7- همواره به او ابراز علاقه نمایید.
8- از وابستگی او به خود بپرهیزید و به‌جای وابستگی از دور بر کارهایش نظارت داشته باشید.
9- در جمع او را مسخره نکنید و نقاط ضعف او را بیان نکنید.
10- در برابر کارهایی که برایش انجام می‌دهید، منت نگذارید.
11- جملاتی مثل (تو نمی‌توانی، تو نمی‌فهمی، تو کودنی، . . . ) را به کار نبرید.
12- او را با القاب مناسب صدا بزنید.
13- در برابر ناکامی‌ها و شکست‌ها او را به صبر دعوت نمایید و به او بفهمانید که برای هر در بسته‌ای یک کلیدی وجود دارد و هیچگاه هیچ دری بسته نمی‌ماند. بنابراین هیچ مشکلی بدون حل باقی نخواهد ماند.
14- روحیه دینی و ایمان مذهبی او را تقویت کنید و به اعتقاداتش احترام بگذارید.
15- زمانی که از انجام کاری مطمئن است او را تشویق کرده و حمایت کنید و به انتخاب‌هایش احترام بگذارید.
16- هیچگاه نظرات خود را تحمل نکنید.
17- در کلاس درس بخواهید فعال و داوطلب باشد و ابراز عقیده نماید. در هنگام ابراز عقیده او را به سکوت وادار نکنید. این امر باعث می‌شود هیچگاه در کلاس داوطلب نباشد.
18- به انتخاب دوستانش احترام بگذارید و در صورت تشخیص انتخاب نادرست غیر مستقیم او را راهنمایی نمایید.
19- موفقیت‌های او را هر چند کوچک جشن بگیرید.
20- در نمایشگاه‌ها و مراکز عمومی با هم شرکت کنید.
عزت نفس دانش‌آموز در روابط خانوادگی و حل مشکلات، تعامل اجتماعی، کنار آمدن با مشکلات بسیار موثر است و عکس‌العمل دیگران نسبت به او مقایسه خود با دیگران را در این امر نمی‌توان نادیده گرفت.
خانوادها و مربیانی که به دانش‌آموز اهمیت می‌دهند و موفقیت‌های او را مد نظر دارند و رفتار صحیح را تقویت و پاداش می‌دهند و به امر مسئولیت‌دهی به فرزند خود توجه دارند، عاملینی موفق در امر رشد عزت نفس دانش آموز خود هستند.
*کارشناس ارشد برنامه‌ریزی آموزشی