ضمن این‌که شریان‌های درجه2 خلوت‌تر شده و میزان آلاینده‌های زیست‌محیطی خصوصا در مناطق مرکزی افت پیدا می‌کند.
تکمیل و اتصال معابر اصلی شهر از طریق پوسته زمینی، تونل‌ها و فضاهای روسطحی امکان‌پذیر شده و البته هزینه‌ها و زحمات زیادی را برای متولیان امور شهری پایتخت دربردارد، اما وقتی هدف ایجاد آسایش و آرامش روزافزون برای شهروندان تلقی شود، تمام سختی‌ها به جان خریده شده و در مقابل ناملایمات، این انگیزه‌هاست که گره‌گشا می‌شوند.
امروزه در تمام شهرهای دنیا این صنعت حمل‌ونقل است که میزان معابر شهری موردنیاز و هم‌چنین نوع ارتباط و اتصال آن‌ها به یکدیگر را تعیین می‌کند. درواقع تعداد وسایل نقلیه موجود و نیز مکان جغرافیایی مراکز جاذب سفر است که به مهندسان شهرسازی نشان می‌دهد چه میزان خیابان، بزرگراه، آزادراه، تونل و پل باید احداث شود تا عبورومرور به بهترین مشکل ممکن صورت پذیرد.
مساله بعد تشخیص معبر مناسب در هر منطقه و محدوده بوده و این‌که شریان‌های شهری چگونه باید به یکدیگر متصل شوند. از طرفی با توجه به این‌که مساحت شهرها ثابت است و تعداد وسایل نقلیه تولیدی روزبه‌روز در حال افزایش، پس می‌توان نتیجه گرفت اولا باید سفرهای درون‌شهری را مدیریت کرد و در ثانی از فضاهای زیرزمینی و روزمینی بهره برد.
شهر تهران هم از این قاعده مستثنی نیست و در مقام مقایسه با کلان‌شهرهای پرجمعیت جهان از نظر راه‌های سواره‌رو در وضعیت چندان مطلوبی قرار ندارد. به همین‌دلیل است که طی چند سال اخیر تلاش‌های زیادی صورت گرفته تا میزان تقاطع‌های غیرهمسطح و نیز تونل‌های زیرزمینی بیشتر شده و امکان انتخاب متنوع‌تری برای رانندگان وسایل‌نقلیه فراهم آید.
در کنار این تمهیدات، تعریض خیابان‌ها دیگر راهکاری است که می‌تواند جریان حرکت خودروها را تسهیل نماید. البته اقدامات عنوان شده در صورتی بهره‌وری حداکثری را دربرخواهد داشت که فرهنگ استفاده صحیح از وسایل نقلیه عمومی و شخصی در مردم نهادینه شود.
طرح جامع شهرسازی تهران
معابر شهر تهران از نظر ارتباط صحیح با یکدیگر و رعایت استانداردهای لازم دارای نواقص زیادی است. یکی از دلایل وقوع بی‌نظمی در جریان حرکت وسایل نقلیه، نبود شبکه بزرگراهی و دسترسی‌های ذی‌ربط که متناسب با کلان‌شهری چون تهران باشد، است. شبکه بزرگراهی موجود توانایی سرویس‌دهی کامل به تمام نواحی و مناطق به‌خصوص محدوده مرکزی شهر را ندارد.
به همین دلیل در سال1385 طرح جامع شهرسازی که سند راهبردی برای توسعه پایدار و هماهنگ پایتخت تلقی می‌شود، تصویب شد. یکی از ماموریت‌های اصلی در طرح جامع، هدایت و کنترل پروژه‌های شهری در جهت نیل به چشم‌اندازها و رفع کاستی‌های کنونی است که با کار شبانه‌روزی و مستمر محقق می‌شود.
کمربند درون‌شهری
از پروژه‌های مهم پیش‌بینی شده در طرح جامع، اجرای کمربندی درون‌شهری است که با اهدافی نظیر تسهیل حمل‌ونقل و ترافیک در مناطق مسکونی و هم‌چنین جذب و انتقال ترافیک از معابر محلی به معابر شریانی درجه یک یا مراکز تجاری است. این امر منجر به روان‌شدن جریان حرکت عبوری خودروها در محله‌ها و عدم تداخل با ترافیک درون‌شهری می‌شود.
مرزهای کمربندی درون‌شهری از شمال بزرگراه رسالت، از جنوب بزرگراه بعثت، از شرق بزرگراه امام‌علی(ع) و از غرب بزرگراه شهیدچمران محسوب می‌شود. شبکه مذکور نه تنها باعث خلوت‌شدن معابر فرعی خواهد شد بلکه از بار ترافیکی کمربند خارجی تهران کاسته و جریان حرکت را در کل شهر تسهیم به نسبت می‌کند.
جذب بالای تقاضای سفر در مناطق12 و 13
با توجه به استقرار بازار اصلی شهر در مناطق12 و 13، جذب تقاضای سفر در این محدوده‌ها زیاد است، اما فقر کلی در زمینه دسترسی و ارتباط با بزرگراه‌های شمالی-جنوبی، مشکلات ترافیکی قابل‌توجهی را ایجاد می‌کند که از آن جمله می‌توان به طول زیاد مسافت طی شده در شبکه و تمرکز فشار بر معابر شریانی درجه2 اشاره کرد.
در نتیجه تراکم ترافیکی قابل‌توجهی در مناطق نام‌برده مشاهده شده و مشکلات متعددی از جمله مسایل ایمنی برای بهره‌برداران از این معابر ایجاد خواهد شد. از طرفی با اجرا و تکمیل بزرگراه امام‌علی(ع) کسانی که قصد سفر به منطقه بازار و معابر اطراف آن را دارند از این بزرگراه شمالی-جنوبی استفاده می‌کنند.
ارتباط بین بازار و بزرگراه امام‌علی(ع)
بزرگراه امام‌علی(ع) یکی از شریان‌های اصلی و درجه یک شهر است که حجم زیادی از ترافیک مناطق شمال، شمال‌شرقی و مرکز تهران را به خود جذب می‌کند تا دسترسی شهروندان از نقاط مختلف‌شهر به منطقه بازار تسهیل شود. بنابراین ایجاد ارتباط بین محدوده بازار تهران و بزرگراه امام‌علی(ع) می‌تواند بسیاری از مشکلات و نواقص موجود در معابر مناطق12 و 13 را برطرف نماید.
معابر موجود فعلی به دلیل دارا بودن تقاطع‌های متعدد محلی، پایین بودن ظرفیت سرویس‌دهی و کندی حرکت خودروها در آن‌ها نمی‌توانند ارتباط مناسبی بین بازار و بزرگراه امام‌علی(ع) تلقی شوند. بنابراین نیاز به ایجاد یک معبر با ظرفیت مناسب، حدفاصل سه‌راه‌امین‌حضور و بزرگراه امام‌علی(ع) کاملا احساس می‌شود.
5/1میلیون سفر در روز
تامین تقاضای سفر در محدوده ذکر شده و انتقال حجم ترافیک از طریق احداث شریان اصلی همسطح یا غیرهمسطح(تونل) امکان‌پذیر است. منطقه12 از قسمت شمال به میدان شهدا(تلاقی 2معبر شریانی پیروزی و مجاهدین اسلام)، از بخش جنوبی به بزرگراه شهیدمحلاتی، از سمت غرب به میدان امام‌خمینی(ره) و محدوده بازار تهران و از قسمت شرق به امتداد بزرگراه امام‌علی(ع) خلاصه می‌شود.
با توجه به اطلاعات شرکت مطالعات جامع حمل‌ونقل و ترافیک تهران، میزان جذب سفر در این منطقه بالغ بر یک‌ونیم میلیون سفر در روز است که از این حیث رتبه اول را در بین سایر مناطق تهران احراز نموده است. هم‌چنین میزان نرخ جذب سفر ساکنان این منطقه 915سفر در هکتار است که از این نظیر در بین سایر مناطق دارای رتبه دوم است.
اشکالات احداث معبر همسطح
هم‌چنین طبق طرح تفضیلی و با توجه به شرایط کنونی معابر این منطقه، به منظور احداث معبر همسطح، خیابان کرمان از پتانسیل لازم و ارتباط با تعریض و یا ایجاد یک شریان اصلی مناسب در حدفاصل میدان شهیدکلانتری تا بزرگراه امام‌علی(ع) برخوردار است. در این حالت ترافیک بازار از طریق زیرگذر امیرکبیر و در ادامه از زیر خیابان 17شهریور به خیابان شکوفه رسیده، سپس از طریق میدان شهید کلانتری وارد خیابان کرمان شده و به بزرگراه امام‌علی(ع) منتقل می‌شود.
هر چند احداث این معبر تا اندازه‌ای مشکلات ترافیک عبوری را کاهش می‌دهد، اما تلاقی‌اش با سایر خیابان‌های همسطح منطقه، منجر به پایین آمدن سطح سرویس‌دهی آن شده و مشکلات مشابهی برای خیابان‌های 17شهریور، درودیان و شکوفه ایجاد می‌نماید.
احداث 3طبقه پارکینگ
با توجه به عرض معابر موجود در منطقه، عرض موردنیاز جهت احداث تونل در باندهای رفت و برگشت و سایر تنگناهای موجود، استفاده از فضاهای زیرسطحی اجتناب‌ناپذیر است. براساس طراحی هندسی صورت گرفته، تراز کف زیرگذر موجود در طول 225متر تغییر یافته و از زیر خیابان 17شهریور به صورت تونل رفت و برگشت به طول 74متر عبور می‌کند.
در حدفاصل خیابان‌های 17شهریور و شکوفه نیز باندهای رفت و برگشت از طریق احداث سازهای به طول 230متر تامین می‌شوند و در این بخش احداث 3طبقه پارکینگ با ظرفیت پذیرش حداقل 400خودرو و احداث 3طبقه تجاری، روی سطح موجود مدنظر قرار گرفته و طراحی شده است.
باز هم تابلوی روزشمار
تونل امیرکبیر مثل سایر پروژه‌های مشابه شهرداری تهران در چند سال اخیر، تابلوی روزشمار دارد تا مردم بدانند پروژه کی آغاز شده و کی خاتمه می‌پذیرد. سایر اطلاعات طرح به صورت شفاف در اختیار عموم قرار می‌گیرد تا ضمن دسترسی مساوی همگان به جزییات آن‌چه در شهرشان می‌گذرد، مشخص شود پول‌شان چگونه هزینه می‌شود.
در چنین حالتی به خاطر بازبودن اطلاعات جلوی بسیاری از شک و شبهه‌ها گرفته شده و متخصصان امر نیز می‌توانند برآوردی دقیق از هزینه‌های صورت گرفته برای اجرای پروژه‌های عمرانی داشته باشند. مضاف بر تمام این مسایل، پیمانکار موظف به انجام کار در موعد مقرر و با نظارت عمومی مردم خواهد شد.
افزایش کیفیت زندگی شهری
واقعیت آن است که با توجه به وضعیت بافت فرسوده شهر تهران و نوع ساخت و سازهای بی‌رویه صورت گرفته در آن، امروز باید به فضاهای زیرسطحی توجه بیشتری نشان داد. ضمن این‌که در زیر شهر می‌توان امکانات عظیم‌تری نسبت به روی شهر فراهم کرد. ازجمله این امکانات احداث تونل برای مترو، تونل برای وسایل حمل‌ونقل عمومی، تونل فاضلاب، کانال تاسیسات و تونل جمع‌آوری آب‌های سطحی است که بدون برهم زدن معابر روزمینی، فرصت‌های جدیدی را فراهم می‌آورند تا بتوان هم کیفیت زندگی‌شهری را افزایش داد و هم مجال انتخاب بیشتری در اختیار شهروندان قرار داد. البته ساخت تاسیسات زیرزمینی بدون زحمت نیست و مشکلات خاص خود را دارد.
یک معبر موثر و کم‌نظیر
با اتمام طراحی تونل امیرکبیر و انتخاب پیمانکار مربوطه، هم‌اکنون پروژه در مرحله تجهیز کارگاه به‌سر می‌برد. در طراحی این تونل پارکینگ‌های متعددی در نظر گرفته شده تا با توجه به تردد زیاد خودروها در محدوده بازار، مشکل پارک اتومبیل‌ها تا حدقابل‌قبولی کاهش یابد.مسیر دسترسی این پارکینگ‌ها نیز از داخل تونل پیش‌بینی شده است.
تونل امیرکبیر از لحاظ کارکرد یک معبر موثر و کم‌نظیر محسوب می‌شود که با توجه به توان مهندسی کشور امید می‌رود احداث آن در حداقل زمان ممکن به پایان برسد. البته انجام عملیات در زیرزمین به دلیل وجود معارضان تاسیساتی و الزام به رعایت اکید موارد ایمنی، بسیار حساس و مهم خواهد بود.
انتخاب خیابان‌های کرمان و درودیان
با بررسی معابر موجود در منطقه، خیابان‌های کرمان و درودیان برای ساخت تونل مناسب تشخیص داده شد. به این ترتیب از زیر خیابان کرمان برای احداث باند غرب به شرق استفاده خواهد شد و از زیر خیابان درودیان جهت احداث باند شرق به غرب. تونل زیر خیابان کرمان به طول تقریبی 850متر و تونل زیر خیابان درودیان به طول تقریبی 800متر خواهد بود.
در طراحی مقاطع مسیر برای هر یک از مسیرهای رفت و برگشت تونل‌های یاد شده، 2خط عبوری هر یک به عرض 3ونیم‌متر با رعایت فواصل ایمنی در کناره‌ها در نظر گرفته شده است. به همین‌دلیل عرض تونل 2محوره(رفت و برگشت) معادل 4/19متر و در تونل‌های تک محوره(رفت یا برگشت) معادل 5/10متر در نظر گرفته شده است.
2باند مجزا برای رفت و برگشت
در طرح مذکور مسیر حدفاصل خیابان 17شهریور تا شکوفه جهت دسترسی محلی به پارکینگ‌ها و فضاهای تجاری مورداستفاده قرار می‌گیرد. در ادامه و قبل از خیابان شکوفه، تونلی به صورت دوقلو احداث و به طول 250متر تا میدان کلانتری با همان مقطع امتداد خواهد یافت.
عرض معابر موجود در منطقه و الزام شهرداری به استفاده از فضای زیرین آن‌ها، هم‌چنین عرض موردنیاز جهت احداث تونل در باندهای رفت و برگشت، امکان استفاده از زیر یک خیابان برای ایجاد هر 2باند رفت و برگشت را فراهم نمی‌کرد. بنابراین احداث 2باند مجزا جهت رفت و برگشت خودروها اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. ضمن این‌که در این حالت مساله تملک معارضان ملکی خود به خود منتفی می‌شود.
دسترسی سریع با ساخت تونل
کندی حرکت و ازدحام خودرو در این منطقه رابطه مستقیمی با افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی-اجتماعی(صوتی، بصری، ایمنی و آسایش ساکنان منطقه، هوا و...) داشته و از طرفی اجرای طرح معبر همسطح، زمان و هزینه زیادی را جهت تملک و آزادسازی پوسته موردنیاز طلب می‌کند.
بنابراین با توجه به شرایط کنونی منطقه، احداث معبر به صورت همسطح عملا منطقی نبوده و برقراری ارتباط منطقه بازار با بزرگراه امام‌علی(ع) از طریق احداث تونل در اولویت قراردارد. بدیهی است که ساخت تونل معایب معبر همسطح را نداشته و در مدیریت بحران، عملیات امداد و نجات و پاسخگویی سریع مقابل حوادث، دسترسی‌ها را پرشتاب‌تر می‌کند.
تاخیر در زمان سفر
میزان جذب سفر بالای منطقه12 تاثیر قابل‌توجهی بر وضعیت تراکم معابر مناطق13 و 14 می‌گذارد. از طرفی وقتی وضعیت نسبت زمان تاخیر به کل زمان سفر را در مناطق مختلف شهرداری تهران مقایسه می‌کنیم، متوجه خواهیم شد منطقه اطراف تونل امیرکبیر که قرار است بازار را به بزرگراه امام‌علی(ع) وصل کند، در شرایط کنونی از بیشترین میزان تاخیر برخوردار بوده و در نقشه‌های مربوطه با دایره قرمزرنگ مشخص می‌شود.
تونل امیرکبیر با 2رشته تونل هر یک به طول 1700متر، از زیر خیابان 17شهریور عبور کرده و راه ارتباطی بسیار مناسبی بین بازار تهران و بزرگراه امام‌علی(ع) به‌شمار می‌آید. در حال‌حاضر مرحله تجهیز کارگاه تونل امیرکبیر توسط پیمانکار پیگیری می‌شود.
همشهری مسافر