البته بحث تعریض معابر کماکان به قوت خود باقی است، اما داخل شهر کمتر جایی را می‌توان یافت که بتوان در آن خیابان جدید ساخت. البته شمار خودروها روزبه‌روز بیشتر شده و نمی‌توان فقط به ساخت بزرگراه‌ها و رینگ‌های کمربندی اطراف تهران دل‌خوش کرد. با این حساب تنها راهی که باقی می‌ماند، استفاده از معابر زیرزمینی و پرداختن به مبحث شهرهای چندطبقه است که باید مدنظر مسئولان امورشهری قرار گیرد.
برای شهری مثل تهران که ترافیکش زبانزد عام و خاص است، احداث معابر و سازه‌های زیرزمینی یک راه علاج واقعی به حساب می‌آید. بعد از احداث خطوط مترو، حالا نوبت به تونل‌ها و زیرگذرها رسیده تا رویای شهر چندطبقه را عینیت بیشتری بخشند، اما از آن‌جایی‌که تاسیسات زیرزمینی تهران نقشه مشخصی نداشته و ایضا جنس خاک تهران مخلوطی از سنگ‌های نرم و خاک‌های سست می‌باشد، پیش بردن کار در چنین بستری سخت و غیرقابل پیش‌بینی است.
به همین دلیل نیز بود که شهرداران قبلی معمولا بحث زیرساخت‌ها را کمتر مورد توجه قرار داده و عموما ریسک مواجهه با مشکلات احتمالی و شرایط غیرقابل پیش‌بینی سطوح زیرزمینی تهران را نپذیرفته و بیشتر به تاسیسات روزمینی و سطحی فکر کرده‌اند، اما مدیریت فعلی شهرداری پایتخت بدون در نظر گرفتن انتقادات اغلب غیرمنطقی و مغرضانه، آن‌چه باید سال‌ها در تهران بزرگ انجام می‌شد را به مرور زمان آغاز کرده که تاثیر این تحرکات و فعالیت‌ها به مرور زمان مشخص خواهد شد.
بحثی که امروز قصد داریم به آن بپردازیم، قضیه همسایگی سازه تونل توحید با خطوط2، 4و 7 مترو است. درواقع خطوط2و 4 روی سازه‌تونل و خط7 زیر این سازه احداث خواهد شد تا بلکه محدوده مذکور (میدان توحید، بزرگراه‌های شهیدچمران و شهیدنواب به همراه معابر مرتبط) به عنوان یکی از شلوغ‌ترین و پرترافیک‌ترین مناطق تهران با بهره‌مندی از امکانات حمل‌ونقلی بیشتر، نفسی بکشد و زیر بار ترافیک کمر راست کند. در این مطلب اشاره‌ای نیز به مشخصات تونل توحید و خطوط2، 4 و 7 خواهیم کرد.
یکی زیر، 2تا رو
با آن‌که خطوط2 و 4 از روی تونل توحید رد می‌شوند، اما میزان مقاومت سازه تونل به حدی مطمئن است که هیچ احتمالی مبنی بر فشار آوردن به سقف و دیواره‌های تونل‌توحید وجود نخواهد داشت. ضمن این‌که فاصله مناسب بین گالری‌های خطوط2و 4 و سقف تونل‌توحید موجود است، اما خط7 مترو از زیر سازه تونل رد می‌شود.
به لطف استفاده از تکنولوژی پیشرفته حفاری، سرعت کار در احداث این خط بالا بوده و با کمترین تنش رفتاری خاک، گالری مربوط به این خط مترو حفر خواهد شد. عملیات مربوط به بازگشایی سطح زمین جهت حفر گالری خط7 مترو از حدود 1500متری تونل توحید آغاز شده و سیستم‌های نگهداری مستحکمی در ساخت آن لحاظ خواهد شد. خط7 مترو تقریبا به موازات طول تونل توحید ساخته خواهد شد و در کنار این معبر زیرگذر خواهد توانست سیستم حمل‌ونقل عمومی را قوت بخشد.
تونل توحید
تونل توحید، بزرگ‌ترین تونل شهری ایران است که در شهر تهران قرار دارد. این تونل با طول 2136متر و 2رشته تونل مجاور هم که هر رشته دارای 3باند رفت و برگشت است، با توجه به ترافیک سنگین و نیاز شدید بخشی از شهر به اتصال 2بزرگراه شهیدچمران و هیدنواب‌صفوی احداث شده است.
اتصال این 2بزرگراه(از میدان توحید تا میدان جمهوری) تا سال1377 بلاتکلیف بود، اما با توجه به حساسیت، ترافیک سنگین و نیاز شدید شهر تهران به اتصال این 2بزرگراه، در سال 1377 شهرداری اقدام به اتصال آن‌ها کرد. از ویژگی‌های مهم احداث این تونل، تلاقی تونل با خط2 و 4 مترو است.
استفاده از توانمندی فنی و تجربی 3هزارو400نفر پرسنل اجرایی در تونل توحید و 708دستگاه تجهیزات سبک و سنگین مدرن در روند اجرای پروژه، از نکات قابل‌تامل است.
برای احداث تونل توحید از تکنولوژی و دانش فنی و مهندسی روز بهره گرفته شده است. ازجمله می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
70عدد جت‌فن 11اگزوزفن برای تهویه و خروج هوای آلوده و ورود هوای تازه به تونل
ژنراتورهای اختصاصی و اضطراری برق که در صورت قطع برق تهران و شبکه سراسری به صورت خودکار برق تونل را همواره در جریان نگه دارد ، جبران قطع برق کند.( تأمین روشنایی استاندارد و پیش‌بینی تنظیم نور طبیعی بیرون و نور مصنوعی داخل تونل(عدم‌خیرگی)
تعبیه شبکه‌های فاضلاب و هم‌چنین نصب بیش از 3هزار شمع و بیش از 25هزار قطعه بتونی
نصب سیستم هوشمند و محاسبه دقیق و مقاوم‌سازی تونل در مواجهه با زلزله و تکان‌های تخریبی ناشی از گسل‌ها
تونل توحید نخستین بزرگراه شمال به جنوب تهران است که 2بزرگراه شهیدچمران و شهیدنواب‌صفوی را به یکدیگر متصل می‌کند.با بهره‌برداری از تونل توحید، مشکل ترافیک در حدفاصل تقاطع خیابان باقرخان‌وبزرگراه شهیدچمران و خیابان آذربایجان و بزرگراه شهیدنواب‌صفوی رفع می‌شود که صرفه‌جویی در مصرف بنزین و کاهش آلودگی‌‌های هوا، صوتی و بصری ازجمله اهداف احداث آن است.
خط2 مترو تهران
خط 2 مترو تهران از ایستگاه‌صادقیه در غربی‌ترین نقطه تهران آغاز می‌شود و تا ایستگاه تهرانپارس در شرقی‌ترین نقطه تهران ادامه می‌یابد. ایستگاه‌های این خط از شرق به غرب عبارتند از: تهرانپارس، شهیدباقری، دانشگاه علم‌وصنعت، سرسبز، گلبرگ، فدک(نظام‌آباد)، سبلان، شهیدمدنی، امام‌حسین(ع)، دروازه شمیران، بهارستان، ملت، امام‌خمینی(ره)، حسن‌آباد، دانشگاه امام‌علی(ع)، میدان حر، شهید نواب‌صفوی، آزادی، دانشگاه شریف، طرشت، تهران(صادقیه).
این خط در تقاطع خیابان‌آذربایجان با بزرگراه شهیدنواب‌صفوی یا به عبارتی همان ایستگاه شهیدنواب که در بین پروژه‌های ساختمانی طرح شهیدنواب قرار دارد با تونل توحید تلاقی پیدا می‌کند و از روی این تونل بزرگ می‌گذرد.
خط4 مترو تهران
خط4 مترو یکی از مهم‌ترین خطوط مترو تهران است که با 20کیلومتر طول، شرق تهران را به غرب متصل می‌کند. این خط از پایانه افسریه واقع در میدان شهیدکلاهدوز آغاز و پس از پشت‌سر گذاشتن شرق تا غرب تهران تا ایستگاه اکباتان امتداد پیدا می‌کند که با راه‌اندازی کامل این خط، روزانه یک‌ونیم‌میلیون سفر در آن انجام خواهد شد.
خط4، خط یک را در ایستگاه دروازه‌دولت و خط2 را در ایستگاه دروازه‌شمیران قطع می‌کند و جالب است بدانید در تقاطع خیابان آزادی با توحید از روی تونل توحید رد خواهد شد. این خط نیز به‌زودی با توسعه شرقی و غربی به یکی از پرمخاطب‌ترین خطوط تهران تبدیل خواهد شد که مزیت مهم آن این است که با انتقال مسافران کرج، از اکباتان به مرکز شهر نقش ویژه‌ای در کاهش حجم تردد مسافر و شلوغی در ایستگاه صادقیه و خط2 ایفا خواهد کرد.
خط7 مترو تهران
خط7 مترو تهران با طول 27کیلومتر و 28ایستگاه از شهرک امیرالمومنین(ع) در شرق تهران شروع و در امتداد بزرگراه شهیدنواب‌صفوی مسیر آن در امتداد شمالی-جنوبی تغییر یافته و تا منطقه سعادت‌آباد در شمال تهران ادامه می‌یابد. کل مسیر پروژه به صورت زیرزمینی اجرا شده و یک پارکینگ در ابتدا و یک تعمیرگاه در انتهای خط در نظر گرفته شده است.
این پروژه در قالب قراردادEPC واگذار شده و هزینه‌های پروژه از محل منابع وام خارجی(فاینانس ) تامین اعتبار خواهد شد. قرارداد پیمانکاری حفاری تونل این خط که شرایط بسیار حساسی دارد و باید در زیر تونل توحید انجام شود، با مجموعه سپاسد بسته شده است.
آغاز کار احداث خط7
در روزهای اولی که تلاقی این 3خط با تونل توحید مطرح شد، نگرانی‌های زیادی ایجاد شد و حتی عده‌ای سعی کردند این موضوع را به عاملی برای توقف پروژه تونل توحید تبدیل کنند، اما خوشبختانه تونل توحید در آستانه افتتاح است و طبق نظر مهندسان مترو و تونل، هیچ مشکلی نیز در آینده به‌وجود نخواهد آمد.
پیمانکار حفاری خط7 که حساس‌ترین کار این بخش را برعهده دارد و باید تونلی برای عبور مترو خط7 درست زیر تونل توحید و به موازات آن حفر کند، کار خود را آغاز کرده است. آن‌ها یک‌ونیم کیلومتر پایین‌تر از پروژه تونل توحید کار را برای حفاری آغاز کرده‌اند. ماشین حفار پیشرفته، اتوماتیک و جدیدی را که اخیرا خریداری شده به عمق 35متری زیر زمین برده‌اند و با پیش فرض حفاری 15متر در روز کار را آغاز کرده‌اند.
چرا عمق 10متری تونل پذیرفته نشد؟
مسعود نصر آزادانی، مدیرعامل سازمان مهندسی و عمران شهر تهران نیز درخصوص تونل توحید می‌گوید: در طرح جامع تهران شبکه معابر مختلفی برای شهر پیش‌بینی شده که از میان آن‌ها می‌توان به مسیر شمالی- جنوبی بزرگراه‌های‌شهیدچمران و شهیدنواب اشاره کرد. این مسیر یکی از شاهراه‌های اصلی شبکه ارتباطی معابر تهران است که در اوایل دهه60 طراحی اولیه آن انجام شد و در اوایل دهه70 بهسازی و تعریض خیابان شهیدنواب صورت گرفت.
نتایج مطالعات انجام شده در سال74 گزینه احداث تونل در این مسیر را بهترین راه کاهش ترافیک در محدوده اتصال این 2بزرگراه عنوان کرد، اما به دلیل تغییر مدیریت شهری، مطالعات مجددی برای این مسیر صورت گرفت که نتایج این مطالعات، احداث زیرگذر را تنها گزینه حل مشکل ترافیکی خیابان توحید، محدوده میدان توحید و میدان جمهوری عنوان کرد.
سپس با تصویب احداث این پروژه سازمان مهندسی وعمران شهر تهران ملزم شد تا مقدمات احداث آن را فراهم کند. ابتدا مقرر شد این تونل در عمق 10متری احداث شود که پس از حفاری ورودی آن و برخورد با حجم زیاد تاسیسات خدمات‌شهری عمق تونل افزایش یافت.
اجرای پروژه در عمق 10متر زمان و هزینه زیادی را می‌طلبید. از این‌رو در طراحی جدید، عمق این تونل حدودا 30متر پیش‌بینی شد که قسمتی از مسیر از روی خط7 مترو شهری و در بخشی از زیرخط‌های2 و 4 مترو شهری عبور می‌کند.
استفاده از دستگاه‌های پیشرفته در احداث خط7 مترو
شهردار تهران در مورد خط 7مترو پایتخت می‌گوید: این خط یکی از مهم‌ترین خطوط مترو است که از شمال‌غربی آغاز و تا جنوب‌شرقی تهران ادامه دارد. درواقع خط7 از شهرک‌غرب آغاز می‌شود و با عبور از برج‌میلاد، بزرگراه شهیدچمران، بزرگراه شهیدنواب‌صفوی، خیابان هلال‌احمر، مولوی به بزرگراه آهنگ در جنوب‌شرقی تهران ختم می‌شود و با خط 2و 3مترو تقاطع خواهد داشت.
وی با بیان این‌که در ساخت خط7 برای اولین‌بار از دستگاه‌های TBM استفاده می‌شود، گفت: این دستگاه‌ها قادرند روزانه 15متر حفاری کرده و سرعت ساخت مترو را بسیار افزایش دهند. با خرید 2عدد از این دستگاه‌ها در خط7 مترو روزانه30متر حفاری تونل انجام می‌شود.
شهردار تهران با اشاره به این‌که هم‌چنین با استفاده از بتون‌های آماده به جای بتون‌های قبلی، روند ساخت مترو تسریع می‌شود، ادامه داد: خطوط‌یک‌و 2مترو تهران در حال پشت‌سرنهادن مراحل نهایی خود هستند که امیدواریم تا پایان سال این 2خط تکمیل شود. هم‌چنین خط4 مترو تا پایان سال89 تکمیل می‌شود. وی با بیان این‌که مجموع هزینه‌های احداث خط7 مترو تهران 2/1 میلیارد دلار پیش‌بینی شده، گفت: به طور حتم هرچه زمان بگذرد این هزینه‌ها افزایش می‌یابد. از همین‌رو امیدواریم اعتبارات لازم به‌موقع پرداخت شود.
خط7 مترو همجوار با تونل توحید احداث می‌شود
خط7 مترو مشکلی برای تونل توحید به‌وجود نخواهد آورد و احداث آن با تجهیزات پیشرفته روز دنیا در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با حداکثر حاشیه امنیت عملی خواهد شد. خط7 راه‌آهن شهری تهران به موازات تونل توحید احداث خواهد شد که این خط از شمال به جنوب امتداد دارد. برای احداث تونل مربوط به این خط مترو از تجهیزات پیشرفته استفاده شده و با دستگاه TBM حفاری آن صورت می‌گیرد.
این دستگاه در شرایط تحت فشار و حتی زیر آب نیز قادر به حفاری خواهد بود و به‌رغم آن‌که از زیر تونل توحید عبور می‌کند، مشکلی برای آن به‌وجود نخواهد آورد. گفتنی است، خطوط2و 4 مترو از بالای تونل توحید عبور کرده و خط7مترو نیز از کنار آن عبور خواهد کرد.
همشهری مسافر