این روزها نه تنها مبحث بحران انرژی، بلکه مسایلی مانند انتشار گازهای گلخانه‌ای و گرم شدن زمین هم به دردسرهای بشر افزوده شده و همه و همه مسئولان را به این فکر انداخته تا بار مالی پرداخت یارانه سوخت را از دوش دولت‌ها بردارند، اما به چه قیمت؟ روایتی که در کشورهای مختلف حالت‌ها و صورت‌های گوناگونی دارد.
پرداخت یارانه سوخت در دنیا امری رایج بوده و هست، اما این موضوع که چنین کاری خوب است یا بد، بازمی‌گردد به عملکرد دولت‌ها و این‌که چه هدفی را از پرداخت یا عدم پرداخت یارانه دنبال می‌کنند. در برخی کشورها قیمت سوخت بسیار بالاست، اما در مقابل برای خرید یک خودرو صفرکیلومتر نسبتاً خوب هزینه بالایی پرداخت نمی‌شود.
در عین حال سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی به‌قدری کارآ و راحت هستند که بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند با استفاده از آن‌ها در محل‌های کار خود حاضر شوند. در عین حال برخی کشورها برای سرمایه‌گذاری در امور زیرساختی می‌کوشند با حذف یارانه‌ها، بودجه حاصل را صرف موارد زیربنایی کنند.
حالا این موضوع تا چه اندازه رعایت شده مشخص نیست، اما آن‌چه که معلوم است، در کشورهای پیشرفته دنیا مساله یارانه سوخت می‌رود تا کاملاً حل شود و دیگر در این‌باره تصمیم‌گیری‌های حساس به‌عمل نمی‌آید. راهی که سایر کشورها هم باید با برنامه‌ریزی و درنظر گرفتن تمامی جوانب در آن قدم بگذارند.
سال گذشته آمریکا به‌همراه ژاپن، کره‌جنوبی، چین و هندوستان 4قدرت بزرگ اقتصادی آسیا برای حذف تدریجی یارانه‌های بنزین و سوخت‌های دیگر به توافقی اصولی رسیدند، اما موضوع این است که چین و هند ممکن است با توجه به برخی مشکلات داخلی به‌زودی وارد عمل نشوند.
هندوستان
بعد از این‌که قیمت نفت سیر صعودی عجیبی به‌خود گرفت، تاثیرش را بر اقتصاد هندوستان گذاشت. این کشور با داشتن جمعیتی بالای یک‌میلیارد نفر، پس از چین پرجمعیت‌ترین کشور جهان است و باید به این مهم توجه داشت که کلیه اعداد و ارقام مربوط به هندی‌ها به‌مراتب بالاتر از سایر کشورهاست.
دولت این کشور همه‌ساله میلیاردها دلار یارانه سوخت برای مردمش در نظر می‌گیرد. به‌همین دلیل بهای بنزین و سایر سوخت‌ها در هندوستان ارزان‌تر از آن چیزی است که باید باشد. جالب این‌جاست که شرکت‌های نفتی هندی باید از بازارهای جهانی و به قیمت بازار،نفت خریداری کنند و بعد آن را با لحاظ کردن یارانه به مشتریان بفروشند که در پایان هم کلی ضرر می‌کنند.
از سوی دیگر چند سالی است که دولت هند تحت‌فشار بوده تا بهای بنزین را افزایش دهد، اما چنین اقدامی به لحاظ سیاسی پیامدهایی در این کشور خواهد داشت. به هرحال مسایل سیاسی در کشوری مانند هندوستان با حساسیت بسیار بالایی دنبال می‌شود و هرگونه اقدامی درخصوص بنزین می‌تواند نتایجی در پی داشته باشد.
نیجریه
درخصوص این کشور بهتر است بگوییم نیجریه هشتمین صادرکننده نفت‌خام در جهان است. طبق قانون در ازای هر بشکه نفتی که فروخته می‌شود، 59دلار آن متعلق به بودجه ملی است و بقیه در اختیار بانک مرکزی این کشور قرار داده می‌شود. سال گذشته نرخ بی‌سابقه نفت باعث شد ذخیره نقدی این کشور بالغ بر 12میلیارد دلار شود. با این حال نیجریه کشوری فقیر با اقتصادی بیمار و ضعیف است. امکانات بهداشتی و رفاهی بسیار کم بوده و مدارس در بدترین شرایط به‌سر می‌برند. خدمات شهری و حمل‌ونقل عمومی کافی نیستند. بنابراین از این حیث مردم با مشکلاتی اساسی روبه‌رو هستند. با این حال قیمت سوخت در نیجریه بسیار ارزان بوده و بد نیست بدانید بیشتر بنزین این کشور وارداتی است.
در این بین باید این موضوع را نیز در نظر داشت که به هر حال افزایش قیمت سوخت تاثیرات نامطلوبی هم دارد. تامین برق در نیجریه به معضلی بزرگ تبدیل شده و اگر قرار باشد بهای سوخت هم بالا برود آن‌گاه 140میلیون نیجریایی باید در انتظار روزهای سخت‌تری باشند.
چین
در چین با بالا و پایین رفتن قیمت جهانی نفت تقریباً هیچ اتفاق خاصی دست‌کم برای رانندگان و صاحبان خودرو نخواهد افتاد، زیرا دولت این کشور برای بهای سوخت سقف تعیین کرده است.
دولت چین در ازای سقفی که برای قیمت نفت و مشتقات آن تعیین کرده، به شرکت‌های نفتی یارانه پرداخت می‌کند تا تولیدات خود را ارزان‌تر از نرخ بازار بفروشند، ولی از زمانی که بهای نفت به‌شدت افزایش یافت و روند رو به رشد قیمت تداوم یافت، این سیاست زیر سوال رفت.
نکته جالب این‌جاست که بهای نفت‌خام جهان بسیار بالاتر از بهای سوختی است که در داخل چین به فروش می‌رسد. بنابراین دولت این کشور مجبور شده حتی یارانه بیشتری به شرکت‌های نفتی بدهد.
در سال2006 میلادی دولت چین بهای سوخت مصرفی را حدود 10درصد افزایش داد. به‌طور کلی پرداخت یارانه در چین در بسیاری از موارد باعث شده تا قیمت‌ها ثابت بمانند. این امر با مخالفت بسیاری از کشورهای غربی هم روبه‌رو بوده است، چراکه آن‌ها اعتقاد دارند چنین امری به اقتصادشان لطمه وارد خواهد کرد.
اندونزی
حدود یک‌سال‌ونیم پیش بود که مقامات اندونزی تصمیم خود را مبنی بر خروج از سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) اعلام کردند. ضعف قانون‌گذاری در این کشور امکان جذب سرمایه‌های خارجی برای توسعه حوزه‌های نفتی و فعالیت‌های اکتشافی را کمتر کرد. این ضعف باعث شد تولید نفت سیر نزولی داشته باشد.
تصمیم اندونزی برای خروج از اوپک چند روز بعد از این‌که دولت یارانه سوخت را در این کشور حذف کرد به اجرا درآمد. حذف سوبسیدها در اندونزی موجب شد تا بهای سوخت در این کشور حدود 30درصد افزایش یابد و در عوض فشار مالی به دولت کمتر شود. پرداخت یارانه به مصرف‌کنندگان باعث شده بود، دولت سال‌ها با کسری سنگین بودجه مواجه شود.
حالا مصرف‌کنندگان یا درواقع مردم باید هزینه‌های بالای سوخت را از جیب خود پرداخت کنند که این موضوع قطعاً فشار زیادی را بر اقتصاد شهروندان وارد خواهد آورد. اندونزی از ابتدای سال2009 میلادی دیگر عضو اوپک نیست و اینک می‌کوشد به‌تنهایی و با سیاست‌های جدید وضعیت را بهبود ببخشد. حذف یارانه‌های سوخت نیز بر حمل‌ونقل عمومی تاثیر منفی داشته است.
برزیل
تا پیش از این اگر بهای سوخت بالا می‌رفت آن‌ها که در برزیل خودرویی داشتند لرزه بر اندام‌شان می‌افتاد، ولی حالا وضعیت فرق کرده است. چراکه مقامات این کشور یک راه‌حل جالب برای مبارزه با این معضل پیدا کرده‌اند. پس از آن‌که در دهه70 میلادی موضوع «بحران نفت» در این کشور پیش آمد و آن‌ها به سمت تغییر سیاست نفتی رفتند، برزیل همواره از معضلات ناشی از افزایش قیمت جهانی نفت در امان بوده است.
برزیلی‌ها امروزه از سوخت‌هایی استفاده می‌کنند که به سوخت‌های زیستی معروف است. ماده‌ای که نوعی الکل است و از چغندرقند تهیه می‌شود. این ماده را می‌توان در پمپ‌بنزین‌های سراسر برزیل پیدا کرد. تقریباً از هر 100خودرویی که در این کشور تولید می‌شود 90خودرو به مخزن سوخت زیستی و مخزن بنزین مجهزند.
به‌عبارت دیگر این خودروها دوگانه‌سوز هستند. در سال2007 برزیل 22میلیارد لیتر اتانول تولید کرد. در این بین بسیاری از رانندگان ادعا کرده‌اند که تقریباً اصلا متوجه تغییر در بهای بنزین نشده‌اند. بدین‌ترتیب موضوع پرداخت یارانه و این قبیل داستان‌ها در برزیل پایان یافته تلقی می‌شود.
همشهری مسافر