البته نظرسنجی‌ها و اظهارات مردمی نشان می‌دهد مترو هم‌چنان بهترین راه‌حل برای افرادی است که قصد دارند بدون خودرو شخصی وارد شهر شوند. با این تفاسیر حمایت بیشتر از این وسیله حمل‌ونقلی یک الزام برای مسئولان محسوب می‌شود. گزارش این شماره درباره همه ویژگی‌های مترو در زمان اجرای طرح است.
طرح هدفمند کردن یارانه‌ها و تجدیدنظر در نحوۀ ارایه آن این روزها به سوژه رسانه‌ها و هم‌چنین دغدغه مسئولان، کارشناسان و جامعه تبدیل شده است.این موضوع از سال‌ها قبل مورد بحث قرار گرفته و ضرورت آن‌که توزیع یارانه را عادلانه ساخته و از بار مالی سنگین دولت می‌کاهد بر هیچکس پوشیده نیست، اما به اعتقاد تمامی‌کارشناسان امر اقتصاد، هرگونه اقدام برای تغییر در این زمینه باید با بررسی‌های کارشناسی و توجه به تاثیرات اقتصادی آن به‌خصوص بر اقشار آسیب‌پذیر صورت پذیرد.
یکی از مهم‌ترین ابهامات موجود در این طرح، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و حذف یارانه کالاهای اساسی و مشتقات نفتی و... است. بدین‌ترتیب که مشخص نیست با حذف یارانه انرژی؛ بنزین و گازوییل و گاز با چه قیمتی به دست افراد جامعه خواهد رسید و تاثیر آن بر قیمت بسیاری از کالاها و خدمات مرتبط چگونه خواهد بود.
چیزی که مشخص است تاثیر این اقدام بر نرخ حمل‌ونقل و به‌عبارت ساده‌تر هزینه ایاب و ذهاب شهروندان است. مطمئنا وجهی که امروز و با در نظر گرفتن شرایط موجود از مسافران در کلیه واحدها اعم از حمل‌ونقل عمومی و خصوصی گرفته می‌شود قابل قیاس با وجهی که بعد از اجرای طرح گرفته خواهد شد نیست.
این موضوع ذهن اکثر مدیران شهری و مسئولان سازمان‌ها و شرکت‌های مرتبط با حمل‌ونقل عمومی را نیز به خود مشغول کرده که در راس آ‌ن‌ها مسئولان و دست‌اندرکاران مترو به‌عنوان متولیان سریع‌ترین، ایمن‌ترین و ارزان‌ترین وسیله حمل‌ونقل عمومی نمی‌دانند که با چه وضعی روبه‌رو خواهند شد.
تاثیر طرح بر مترو
مهندس ربیعی، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تاثیرات این طرح را در مترو به 2دسته تقسیم می‌کند. ابتدا تاثیر طرح بر میزان افزایش مسافر و مخاطب و دیگری تاثیر طرح بر افزایش هزینه‌ها؛ اولین تاثیر حذف یارانه انرژی و بالطبع گران شدن بنزین بر سیستم حمل‌ونقل عمومی این است که مخاطبان این سیستم را افزایش می‌دهد.
مطمئنا با گران شدن قیمت سوخت ناخودآگاه شهروندان تمایل بیشتری به استفاده از حمل‌ونقل عمومی به‌خصوص مترو پیدا خواهند کرد که این موضوع در جای خود اقدامی ارزشمند است و از جنبه‌های مثبت طرح می‌باشد که بی‌ارتباط با کاهش ترافیک و آلودگی هوا هم نخواهد بود، اما موضوع این‌جاست که طی چند سال اخیر با افزایش نسبتا زیاد مسافران متاسفانه ظرفیت‌هایمان هیچ افزایشی نداشته است.
توان رویارویی با عواقب طرح را داریم
مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران معتقد است که برنامه‌ریزی مدیریت شهری و مسئولان مترو از ابتدا بر سرویس‌دهی ایده‌آل مترو بوده و به همین دلیل نیز از همان‌اول کوشیده‌اند تا این وسیله حمل‌ونقلی را با بالاترین ظرفیت‌ها و استانداردها طراحی کرده و بسازند.
مترو تهران با پیش‌فرض حرکت قطار با فاصله زمانی 2دقیقه طراحی شده و مطمئنا توان رویارویی با افزایش بی‌رویه مسافر را خواهد داشت، به شرطی که امکان و ابزار لازم نیز در اختیارش قرار گیرد. خود این موضوع نیز جزو ابهاماتی است که برای سیستم به‌وجود آمده که آیا در آستانه اجرایی شدن طرح، حمایت لازم از مترو صورت خواهد گرفت یا خیر؟ آیا دولت مترو را در خرید و وارد کردن قطارهای جدید حمایت و همراهی می‌کند یا رویه کمافی‌السابق است؟
تاثیرات طرح بر هزینه‌های مترو
تاثیر دیگر این طرح بر هزینه‌های جاری مترو اعم از هزینه آب، برق، گاز، حقوق و دستمزد و... است. یعنی مطمئنا با حذف یارانه انرژی هزینه‌های جاری مترو نیز افزایش چشمگیری خواهند داشت که باید از هم‌اکنون برای آن تدبیری اندیشیده شود. هزینه‌های مترو از 2راه فروش بلیت که طبق قیمت مصوب شورای شهر و بودجه‌ای که از سوی شهرداری و دولت پرداخت می‌شود، تامین می‌گردد.
این در حالی است که میزان پرداخت و دریافت در هر دو زمینه مشخص و مصوب است. بنابراین باید از هم‌اکنون مشخص شود که کسری قابل پیش‌بینی برای افزایش هزینه‌ها از کجا تامین خواهد شد. خود این موضوع نیز از دیگر ابهاماتی است که طرح هدفمند کردن یارانه‌ها در سیستم حمل‌ونقل عمومی ایجاد می‌کند و باید رفع شود.
ظرفیت‌ها جوابگو نخواهد بود
همان‌طور که عنوان شد مهم‌ترین تاثیر طرح بر سیستم حمل‌ونقل عمومی افزایش مخاطب است و این در حالی است که هیچ فکری برای بالا بردن ظرفیت‌ها نشده است. این بدان معنی است که یک‌باره مسافران مترو افزایشی چشمگیر خواهند داشت، اما ظرفیت سیستم همانی است که 3،4سال پیش و هنگامی که یک‌سوم این تعداد مسافر را در مترو داشتیم، بود.
به گفته ربیعی اگر ظرف روزها و ماه‌های آینده واگن‌های جدید را بدون وقفه وارد سیستم نکنیم و خدمت‌رسانی و سرویس‌دهی را به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش ندهیم، با بن‌بستی بزرگ مواجه خواهیم شد.
روش‌های سلبی دیگر پاسخگو نیست
به اعتقاد تمامی‌کارشناسان روش‌های سلبی هم‌چون پیاده‌سازی طرح ترافیک یا طرح زوج و فرد کارآیی لازم را ندارند و حکم مسکنی را دارند که موقتا دردی را تسکین می‌بخشد. این قبیل تصمیم‌ها نه تنها دردی را دوا نمی‌کند بلکه بر مشکلات امروزی شهروندان نیز می‌افزاید. باید چاره‌ای اساسی کرد.
با در نظرگیری وضعیت جامعه به‌خصوص پایتخت هیچ راهی بهتر از گسترش و تکمیل مترو به نظر نمی‌رسد.مهندس ربیعی در این خصوص می‌گوید:مطمئنا با توسعه خطوط مترو و سرویس‌دهی ایده‌آل که مستلزم حمایت دولت در راه ورود تجهیزات و قطعات است می‌توان گام‌هایی اساسی و تاثیرگذاری در کاهش ترافیک، آلودگی هوا و درنهایت راحتی شهروندان برداشت.
راه اصولی وجود دارد، اگر توجه کنند
به گفته مهندس ربیعی بحث هدفمند کردن یارانه‌ها به‌خصوص در بحث انرژی بحثی جدید و ناشناخته‌ای نیست و در اکثر کشورهای توسعه‌یافته اعمال شده و جوابگو هم بوده، اما با شرایطی ویژه. امروزه در بسیاری از کشورها نه تنها برای بنزین یارانه‌ای در نظر نمی‌گیرند بلکه علاوه بر قیمت تمام شده، مالیاتی نیز از شهروندان برای سوخت گرفته می‌شود که با برنامه‌ریزی و نگاهی دقیق سرمایه‌گذاری می‌شود و با بهبود شرایط حمل‌ونقل عمومی مردم خود تمایلی به استفاده از خودروهای شخصی‌شان ندارند.
اگر در کشور ما نیز حذف یارانه به توسعه حمل‌ونقل عمومی منجر شود قطعا جوابگو خواهد بود، اما اگر این‌طور نباشد نه تنها جواب نخواهد داد بلکه به کلیدی برای قفل شدن و به بن‌بست رسیدن شهر تبدیل می‌شود.
همشهری مسافر