تاریخ انتشار: ۲۳ آذر ۱۳۸۸ - ۰۷:۱۲

ترجمه کیکاووس زیاری : تحلیل‌گران بین‌المللی سینما می‌گویند شاید کمی زود باشد که بخواهیم از جنبش موج نوی سینمای هند صحبت کنیم و آن را با جنبش‌های مهم سینمایی همچون موج نوی سینمای فرانسه، سینمای نوی آمریکای لاتین یا نهضت نئورئالیستی ایتالیا مقایسه کنیم اما به طور قطع می‌توان فیلم‌های مطرح و قابل ذکری را از سینمای هند مثال زد.

طی سال‌های اخیر فیلم‌های خوب و غیرمتعارفی از این کشور در سطح بین‌المللی به نمایش درآمده که با استقبال خوب تماشاگران سراسر جهان روبه‌رو شده است. این فیلم‌ها عموما مورد توجه خریداران بین‌المللی قرار گرفته و محبوبیت جالب توجهی در بین آنها کسب کرده‌اند.

این نکته مهمی است که توجه رسانه‌های گروهی بین‌المللی را به خود جلب کرده است و باعث شده تا تحلیل‌گران رسانه‌ای به بحث درباره آن پرداخته و نگاهی به چالش‌هایی بیندازند که صنعت سینمای هند در پیدا کردن تماشاگران بین‌المللی برای محصولات خود با آنها روبه‌روست.

در طول 6ماه گذشته، تعدادی از محصولات جدید و قابل توجه سینمای هند همراه با زیرنویس انگلیسی راه خود را به بازار بین‌المللی سینما باز کرده‌اند. این فیلم‌ها جزو کارهای مستقل سینمای این کشور آسیایی هستند. موفقیت محصولات غیرمتعارف سینمای هند از دروازه‌های جشنواره‌های بین‌المللی گذشته و امکان نمایش در سینماهای عمومی را پیدا می‌کنند. اما با این حال، هنوز هم جشنواره‌ها محل مهمی برای کشف استعدادهای هنری سینمای هند هستند. برای مثال، امسال در طول برپایی جشنواره بین‌المللی کن، شرکت فورتیسیمو اولین فیلم هندی‌زبان خود را خریداری کرد.

این فیلم یک کار مستند به نام «بچه‌های عشق» است. این شرکت در کمتر از یک ماه از خرید این مستند، دومین فیلم هندی خود را خرید. این فیلم «جاده» نام دارد و توسط دیو بنگال ساخته شده است. کری فیتزجرالد مدیر شرکت فورتیسیمو با استقبال از خرید و توزیع فیلم‌های هندی می‌گوید: «یکی از مشکلات اصلی ما با فیلم‌های هندی، این است که بسیار طولانی هستند. همین نکته امکان نمایش عمومی آنها را با دردسر روبه‌رو می‌کند. زمانی که بخواهیم فیلمی هندی را به نمایش عمومی بگذاریم، باید یک زمان حدودا 3ساعته را به آنها اختصاص دهیم.»

البته نکته‌ای که فیتزجرالد مطرح می‌کند، نکته مهمی است. نه فقط فیلم‌های سینمای عامه‌پسند بین 5 /2 تا 3ساعت هستند، بلکه فیلم‌های مستقل و غیرمتعارف هندی هم 
زمان نمایش طولانی دارند. فیلم‌های عامه‌پسند معمولا به خاطر سکانس‌های موسیقی خود طولانی می‌شوند، ولی محصولات روشنفکرانه میانه‌ای با موسیقی و آواز ندارند. در حقیقت، علت طولانی بودن فیلم‌های هندی را باید در نوع روایت پیچیده آنها جست‌وجو کرد. این نوع روایت باعث طولانی‌تر شدن قصه فیلم‌ها می‌شود و از قرار معلوم سنتی دیرپاست که عموم هنرمندان هندی به آن پایبند هستند.

در ماه ژوئن، شرکت انگلیسی « های‌ پوینت مدیا» یک قرارداد ویژه همکاری با شرکت انگلیسی ناندی کامیو نیکیشنز که در بمبئی مستقر است امضا کرد. براساس این قرارداد، های‌پوینت مدیا تعدادی از فیلم‌های ناندی کامیو نیکیشنز را در سطح بین‌المللی توزیع خواهد کرد. علت جذب شرکت‌ های‌پوینت مدیا به سمت محصولات سینمای هند، نمایش موفقیت‌آمیز فیلم‌های هندی در جشنواره‌های مختلف بین‌المللی بوده است. فیلم‌هایی مثل «جاده» و «چانگالا» ساخته بورادپ داسگوپتا و «ریودی» ساخته آنوراگ کاشیاپ، باعث شور و هیجان زیادی در دل جشنواره‌های بین‌المللی و در بین تماشاگران آنها شده است.

فیلم‌های غیرمتعارف هندی نه فقط مورد پسند منتقدان و تماشاگران جدی سینما قرار می‌گیرند، بلکه موفقیت‌های خوبی هم در جشنواره‌های بین‌المللی کسب می‌کنند. همین چندی پیش «مردی آن‌سوی پل» که محصول یکی از ایالت‌های دور هند است و به زبان کانکانی ساخته شده، توانست جایزه منتقدان بین‌المللی (فیپرشی) را در بخش دیسکاوری جشنواره تورنتو از آن خود کند.

در حالی که از هیچ یک از این فیلم‌ها به عنوان مدعیان جنبش موج نو سینمای هند اسم برده نمی‌شود، سینمای هند هر روز که می‌گذرد احترام بیشتری در بین دوستداران بین‌المللی سینما کسب می‌کند. برخی از منتقدان عقیده دارند فیلم‌های هندی چیزی از دیگر محصولات قوی و غنی بین‌المللی سینما کم ندارد و گروهی دیگر از منتقدان، عکس این نظریه را دارند. قبل از این و در طول 2دهه اخیر 2 سینمای چین و ایران از قاره آسیا، سروصدای زیادی در بین منتقدان و تماشاگران بین‌المللی سینما به راه انداخته‌اند. حرف بعضی از منتقدان سینمایی این است که چنین اتفاقی هنوز برای سینمای هند رخ نداده است.

در چنین اوضاع و احوالی، منتقدان و بازاریابان بین‌المللی سینما با علاقه و شوق در میان محصولات هندی جست‌وجو می‌کنند و امیدوارند بتوانند در جشنواره‌های بین‌المللی، آن جنبش نوین بزرگ بعدی را- که می‌تواند سینمای هند باشد- پیدا کنند.

‌اگر مشکل طولانی‌بودن فیلم‌های هندی را کنار بگذاریم، مشکل بعدی به سبک فیلمسازی هندی‌ها برمی‌گردد. در حال حاضر ارزش‌های مربوط به تولید فیلم روبه گسترش و پیشرفت است اما این نکته را در تمام فیلم‌هایی که ساخته می‌شود، نمی‌توان دید.

فیلم‌های هندی نمی‌توانند به راحتی به نقاط مختلف جهان سفر کنند و مهمان کشورهای متفاوت باشند، زیرا تکنیک‌های روایتی آنان به شدت خاص و بومی است. این شیوه روایت چیزی نیست که تماشاچی خارجی (در هر نقطه‌ای از جهان که باشد) بتواند راحت آن را درک کرده و با آن ارتباط برقرار کند. شما وقتی به فیلم‌های غیرمتعارف هندی نگاه می‌کنید، در تمام مدت این احساس را دارید که بازی‌ها طبیعی و رئال نیست و نوعی غلو در آنها وجود دارد. در عین حال، مضمون کلی این فیلم‌ها هم عمومی نیست و به همین دلیل، برای درگیرکردن حسی بیننده با مشکل روبه‌رو می‌شود.

کری فیتزجرالد می‌گوید: مشکل قدیمی طولانی بودن فیلم‌های هندی را می‌توان با تدوین مجدد و کوتاه‌کردن آن حل کرد. ولی بقیه مشکلات چیزهایی هستند که به راحتی نمی‌توان آنها را حل کرد. این درحالی است که فیلمسازان هندی به راحتی برای تدوین مجدد فیلم‌هایشان و کوتاه‌کردن آنها، رضایت نمی‌دهند. در همین حال، فیتزجرالد به نکته دیگری هم اشاره می‌کند: «مشکل سرقت ویدئویی را نباید فراموش کنید. در هند هم این مسئله مثل آمریکا غوغا می‌کند و صنعت سینمای این کشور آسیایی به شدت نگران آن است.

هندی‌ها برای مقابله با سرقت ویدئویی فیلم‌هایشان یک راه‌حل ویژه خلق کرده‌اند. براساس این راه‌حل، بسیاری از فیلم‌ها تا یکی، دو روز قبل از اکران عمومی‌شان هنوز تکمیل نشده‌اند. فیلم تکمیل‌شده زمانی به دست سینماداران می‌رسد که قرار است ساعت بعد به روی پرده برود! با انجام این کار، صنعت سینمای هند مشکل سرقت ویدئویی محصولات خود قبل از اکران عمومی را از بین برده است. ولی وقتی فیلم‌ها این‌طوری آماده نمایش عمومی می‌شوند، طبیعی است که بحث حضور و نمایش آنها در جشنواره‌های بین‌المللی کمی بی‌معنی است.»

جشنواره‌های بین‌المللی محصولات سینمایی را چند ماه قبل از نمایش عمومی آنها در کشورهای سازنده‌شان به نمایش می‌گذارند. جذابیت جشنواره‌ها هم  در همین مسئله است. اما طبق این تعریف، فیلم‌های هندی امکان نمایش در جشنواره‌های بین‌المللی را  ندارند و فقط فیلم‌هایی از این کشور در این جشنواره‌ها به نمایش درمی‌آیند، که قبل از این در خود هند نمایش داده شده‌اند. این مسئله، امکان تبلیغات خوب جشنواره‌ای را از محصولات هندی می‌گیرد و راه آنها برای موفقیت بین‌المللی در بین تماشاگران کشورهای مختلف را مشکل می‌کند.

این درحالی است که بازاریاب‌های سینمایی از موفقیت صاعقه‌وار و پدپده گونه «میلیونر زاغه‌نشین» به عنوان یک شمشیر دولبه یاد می‌کنند. تحلیل عمومی بازاریاب‌ها این است که پس از موفقیت مالی، انتقادی و اسکاری این فیلم، خریداران محصولات سینمایی علاقه‌مند به فیلم‌های هندی شده‌اند اما بسیاری از آنها فیلم‌هایی می‌خواهند که شبیه «میلیونر زاغه‌نشین» باشد.

این نکته چالش‌های ویژه و تازه‌ای را پیش روی هنرمندان سینمای هند قرار داده است. کولین سلدین، یکی از کهنه‌کارهای بازاریابی در آمریکا عقیده دارد صنعت سینمای هند باید نسبت به وضعیتی که پس از موفقیت « میلیونر زاغه‌نشین» به وجود آمده، مراقب باشد و دقت کند که راه خطا نرود. به گفته او: « ازیک‌سو، برای کسانی که شناخت زیادی از جامعه و فرهنگ ندارند، نوعی علاقه به تماشای فیلم‌های هندی پدید آمده است.

آنها که هیچ سابقه و پیشینه ذهنی ندارند، به تماشای محصولات هندی می‌نشینند. از سوی دیگر، این سؤال مطرح است که برای پاسخ دادن به این تشنگی و علاقه، صنعت سینمای هند چه فیلم‌هایی را می‌خواهد به خورد تماشاگران مشتاق جدید خود بدهد؟»‌‌یک منتقد سینمای هند به این نکته اشاره می‌کند که الزاما هر فیلمی که سینمای هند تولید می‌کند، در سطح بین‌المللی بازار و خریدار پیدا نمی‌کند.

بیعی است که دنیا آمادگی پذیرش هزار فیلم هندی را در طول سال ندارد! دلیلی وجود ندارد که ذائقه بین‌المللی چنین اشتیاقی داشته باشد. اما در بین انبوه فیلم‌هایی که در عرض سال در این کشور آسیایی ساخته می‌شود، می‌توان شمار روبه افزایش فیلمسازانی را دید که سبک کارشان می‌تواند تامین‌کننده خواست جامعه بین‌المللی باشد. چالش موجود در کار این هنرمندان به آنها کمک می‌کند تا به ساخت فیلم‌های خود ادامه بدهند. این فیلم‌ها آنها را به تماشاگران بین‌المللی وصل می‌کند و مسلما چنین چیزی می‌تواند کمک خیلی زیادی به کل صنعت سینمای هند بکند.

اسکرین