این عزاداری‌ها مصداق مودت اهل‌بیت(ع) است. مجالس سوگواری و عزاداری برای تعظیم شعائر الهی برپا می‌شوند و برای بزرگداشت سیره اهل‌بیت(ع) باید عظمت ذاتی آن را بیان کرد و به آن سیره معرفت بخشید و بر آگاهی و بصیرت جامعه نسبت به آن افزود و پدیده‌های منفی و راهکارهای اصلاح آن را گفت.
برگزاری مراسم عزاداری پس از واقعه کربلا در بین شیعیان، اقوام و ملل جهان رواج یافت. متأسفانه با گذشت زمان بدعت‌هایی در مراسم عزاداری رایج شده که نه تنها با مراسم واقعی عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) سنخیتی ندارد بلکه به انحراف این مراسم از مسیر واقعی عزاداری انجامیده و در نهایت نیز موجب وهن تشیع و سوءاستفاده دشمنان اسلام شده است.
متأسفانه امروز برخی اعمال مانند استفاده از آلات موسیقی، علم، شمایل منتسب به ائمه، قمه‌زنی، شیوه‌های نادرست نوحه‌خوانی و غلو در بیان واقعه عاشورا، در مراسم عزاداری محرم صورت می‌گیرد که در شأن محرم نیست.
نحوه عزاداری و برگزاری مراسم باید متناسب و سازگار با فرهنگ ارزشی‌ای باشد که از عزاداری امام‌حسین(ع) انتظار می‌رود. مجالس عزاداری سیدالشهدا(ع) باید با رعایت آداب صحیح و فرهنگ ارزشی آن و پرهیز از هر نوع انحراف، بدعت و خرافه برگزار شود. در مجالس عزاداری سرور و سالار شهیدان باید ارزش‌هایی مانند تقوا، پاکدامنی، صبر و شجاعت، جوانمردی، ایثار و فداکاری ترویج شود.
موضوع احیای دین، مجاهدت در راه تبیین مراسم اسلامی، بیان حقیقت و گوهر دین، مبارزه با مدعیان دروغین و جریان‌های انحرافی و خرافی یکی از اهداف والای عاشورا و کربلای امام‌حسین(ع) است. یکی از بزرگ‌ترین اهداف امام‌حسین(ع) در نهضت عاشورا، احیای ارزش‌های اخلاقی اسلام است.
تأثیر سوگواری
سابقه سوگواری و برپایی عزاداری برای حسین بن علی(ع) به نخستین روزهای بعد از عاشورا، در محرم سال۶۱ هجری می‌رسد.
حادثه کربلا چنان دردناک است که آتش آن هنوز جان‌ها را می‌سوزاند و دل مشتاقان را به درد می‌آورد. سوگواری برای امام‌حسین(ع) اهداف بلند قیام او را جاودانه می‌سازد و فرهنگ جهاد و شهادت را در جامعه رواج می‌دهد. عزاداری برای سیدالشهدا آتشی در سینه دردمندان می‌افزاید، آتشفشانی در وجود دل سوختگان به‌وجود می‌آورد و سیلاب اشکی بر دامان آنان جاری می‌سازد که در پرتو آن ناب‌ترین مفاهیم و والاترین مضامین در
پهن دشت اندیشه‌ها می‌روید.
امام صادق(ع) در این باره فرموده‌اند: هر کسی که در شب عاشورا در مزار امام‌حسین(ع) به‌سر ببرد و این شب را در آن جا بیتوته کند (و به زیارت، سوگواری و عبادت بپردازد) در قیامت خدا را در حالی ملاقات می‌کند که به خون امام‌حسین آغشته است و گویا در رکاب آن حضرت در دشت کربلا به شهادت رسیده است.
ورود انحرافات به مراسم عزاداری محرم
متأسفانه در طول تاریخ برخی انحرافات در سوگواری سالار و سرور شهیدان بروز کرده که به برخی از آنها اشاره می‌شود.
اساس قیام عاشورا طبق نص صریح روایات و فرمایش امام‌حسین(ع)، «امر به معروف و نهی از منکر» است؛سفارش به‌خوبی‌ها و دور نگهداشتن از بدی‌ها. متأسفانه برخی از افراد به این موضوع اساسی توجهی نمی‌کنند و...
برخی از افرادی که در هیات‌ها و تکایا حضور می‌یابند بدون توجه به فلسفه قیام امام‌حسین(ع) تنها به طولانی‌تر شدن صف‌ها، تجهیز هیات به برخی از آلات موسیقی، علامت، اکو، مداح معروف و نوحه‌ای که ضرباهنگ مناسبی برای همراهی با موسیقی داشته باشد- بدون توجه به محتوا - می‌اندیشند.
هستند جوانانی که نوحه‌خوانی را ابزاری می‌دانند برای رسیدن به «شهرت» و می‌خواهند ره‌صد ساله را یک شبه بپیمایند. برای رسیدن به این هدف نوحه را شبیه ریتم موسیقی‌های پاپ و جاز می‌خوانند که هیچ شباهتی به سوگواری ندارد. از طرفی این عده اطلاعات کافی درباره قیام امام‌حسین(ع) ندارند.
این سبک‌های جدید که از موسیقی‌های برخی کشورها بهره می‌برد و جوانان کم‌تجربه را مجذوب خود کرده، با مخالفت‌هایی روبه‌رو شده است. مداحان با تجربه و پیرغلامان اباعبدالله هرگز این نوع سبک‌ها را نمی‌پسندند.
همچنین چند سالی است که برخی از مداحان برای شور بیشتر مجلس سوگواری امام‌حسین(ع)، اشعار و نوحه‌هایی را می‌خوانند که با روح، فلسفه و پیام قیام امام‌حسین، هیچ سنخیتی ندارد.
از سوی دیگر پیشاپیش برخی از هیات‌ها و دسته‌جات نیز علم(علامت)ها و شمایل(تصاویر) ساختگی از امام‌حسین(ع) و یاران ایشان حمل می‌شود که موجب وهن و انحراف است.
حمل این علم‌های بسیار بزرگ قواعد نانوشته‌ای دارد و نوعی رقابت میان هیات‌ها نیز محسوب می‌شود که هیات... علم 31 تیغ یا... دارد.
قمه‌زنی
یکی دیگر از عواملی که موجب وهن شده و با وجود فتوای مراجع تقلید در اندکی از هیات‌ها مرسوم است، قمه‌زنی است. حضرت امام‌خمینی( ره ) در این باره فرمودند: «در وضع موجود قمه نزنند و شبیه خوانی اگر مشتمل بر محرمات و موجب وهن مذهب نباشد مانع ندارد، اگر چه روضه خوانی بهتر است و عزاداری برای سیدمظلومان از افضل قربات است».
مقام معظم رهبری نیز در اجوبه الاستفتائات تأکید می‌کنند: هر کاری که برای انسان ضرر داشته باشد یا باعث وهن دین و مذهب گردد حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند.
قمه زنی علاوه بر اینکه از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی‌شود و سابقه‌ای در عصر ائمه( ع ) ندارد و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم در مورد آن نرسیده و در زمان حاضر، وهن و بد نام شدن مذهب می‌شود، بنابراین در هیچ حالت جایز نیست.
آیت‌الله مطهری هم در کتاب« حوزه و روحانیت» با اشاره به این موضوع آورده‌اند: «قمه زنی در شرایط فعلی هیچ دلیل عقلی و نقلی بر آن نداریم و یکی از مصادیق بارز تحریف محسوب می‌شود و حداقل اینکه در زمان فعلی، باعث زیر سؤال رفتن تشیع می‌شود. از برنامه‌هایی که هیچ ارتباطی با اهداف امام‌حسین(ع) ندارد، تیغ و قفل زدن است؛ قمه زدن هم همین طور است. این کار، کار غلطی است؛یک عده قمه‌ها را بگیرند، به سرهای خودشان بزنند و خون‌ها را بریزند که چه شود؟ کجای این حرکت، عزاداری است؟»
اغراق در روضه‌ها و مداحی‌ها
اغراق در روضه‌ها و مداحی‌ها یکی دیگر از آسیبهای مراسم ماه محرم است. به گفته دبیرکل شورای هیات‌های مذهبی کشور، اغراق و دروغ در روضه‌ها و مداحی‌ها مهم‌ترین آسیب در مراسم مذهبی و عزاداری است.
حجت‌الاسلام روحالدین دریکوند، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایکنا، اغراق و دروغ در روضه‌ها و مداحی‌ها، طرح سست معارف، جدایی دین از سیاست و اظهارات موهن به ساحت مقدس اهل‌بیت(ع) را از جمله آسیب‌ها در مراسم مذهبی برشمرد.
استفاده از ابزار موسیقی و شمایل
دبیرکل شورای هیات‌های مذهبی کشور بر این باور است که استفاده از ابزار موسیقی در مراسم عزاداری محرم بدعت و خرافه است و استفاده از این ابزار و وسایل نوعی خدمت به دشمنان اسلام است.
وی، همچنین استفاده از شمایل و تمثال‌هایی که منتسب به اهل‌بیت(ع) هستند، طرح یکطرفه معارف معصومین(ع) و بیان وقایع کربلا بر خلاف واقعیت را از دیگر آسیب‌ها در مراسم مذهبی اعلام کرد.
دریکوند، درباره شمایل نیز گفت: سایر مراجع صراحتاً آنها را رد می‌کنند و هیچ‌گونه سند معتبری در این خصوص وجود ندارد که این شمایل اهل‌بیت باشد و جایگاه شرعی و قانونی ندارد. جایگزین آنها، بنرهایی است که دستگاه‌های فرهنگی تدارک دیده‌اند.
وی، ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی مناسب، تبیین و تشریح فلسفه و اهداف قیام عاشورا، غنا‌بخشی محتوایی و مقابله با اکاذیب، صیانت و پاسداری از عزاداری‌های اصیل و برگزاری نشست‌های کارشناسی و کارگاه‌های آموزشی با مداحان را از راهکارهای اصلاح شئونات فرهنگی مراسم عزاداری و رفع این آسیب‌ها برشمرد.
لزوم آسیب‌شناسی محرم
آسیبهای محرم در 2 شکل محتوایی و شکلی قابل بررسی است. آسیب شناسی درباره برگزاری آیین‌های سوگواری امام‌حسین(ع) به مصون ماندن این حرکت ارزشمند دینی کمک زیادی می‌کند. بنیانگذار کبیر جمهوری اسلامی فرمودند:« محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است».
متأسفانه برخی نادانسته و برخی هم با غرض‌ورزی و القائات خود سبب به‌وجود آمدن جریان‌های انحرافی در این سوگواری‌ها شده‌اند که یکی از پیامدهای آن بی‌توجهی به حقیقت قیام عاشورا و دستاوردهای آن است.
دغدغه اقشار مختلف مردم و علما و روحانیون در این باره به حدی جدی است که مقام معظم رهبری و مراجع تقلید هم در سخنان چند سال اخیر خود که همزمان با نزدیک شدن به ایام محرم بیان شده است، همواره به صراحت نسبت به پیش آمدن تحریفات در اصل عزاداری و نیز ترویج خرافه‌های مذهبی با سوءاستفاده از احساسات دینی مردم هشدار داده‌اند.
به گفته دبیرکل شورای هیات‌های مذهبی کشور، بدعت‌ها در هیات‌ها، 2دسته‌اند:یکی بدعت‌های «شکلی» که شامل علامت‌هایی است که اروپاییان در زمان‌های گذشته از صلیبی که نماد مسیحیت است آن را می‌گیرند و به خورد دستگاه عزاداری سیدالشهدا می‌دهند. دسته دیگر بدعت‌های «محتوایی»است مانند شعرهایی که گفته می‌شود و باید خیلی دقت شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین روحالدین دریکوند اظهار کرد: متأسفانه بعضی از مداحان ما اغراق، برخی جاها افراط و تفریط می‌کنند و جنبه انسانی اهل‌بیت(ع) را درنظر نمی‌گیرند و فقط به جنبه ملکوتی اهل‌بیت می‌پردازند. اینجاست که خیلی از مسائلی که مطرح می‌شود برای جوانان ما قابل درک نیست. وی تصریح کرد: اما اگر آنچه منطبق با روایات، آیات و احادیث است را در دستگاه سیدالشهدا به کار ببریم، می‌تواند بهترین روش و الگو جهت جلوگیری از این آسیب‌ها باشد.