29دی دکتر ناصر اقدمی، متخصص ایمونولوژی و مسئول مرکز سلول درمانی رویان با اعلام این خبر گفت: البته هزینه آزمایش‌های مورد نیاز برای یافتن نمونه مناسب برای بیمار از سوی پژوهشکده رویان تأمین نمی‌شود.
این آزمایش‌ها نیز که حداقل یک تا 2میلیون تومان هزینه دارد، روی نمونه فرد بیمار و نیز نمونه موجود در بانک صورت می‌گیرد و به‌دنبال آن نمونه مناسب برای استفاده بیمار آزاد می‌شود.
بانک خون بندناف در ایران چند سالی است که توسط پژوهشکده رویان با هدف تأمین سلول‌های بنیادی فعالیت خود را آغاز کرده است.
والدینی که در انتظار تولد نوزاد هستند، با مراجعه به این بانک و تشکیل پرونده می‌توانند محتوای خون بندناف و جفت را نگهداری کنند.دکتر مرتضی ضرابی، مدیرعامل بانک خون بندناف پژوهشکده رویان و عضو هیأت علمی پژوهشکده رویان، وابسته به جهاددانشگاهی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران،در رابطه با نحوه شکل‌گیری بانک‌های خون در دنیا به همشهری این‌طور توضیح می‌دهد: بانک خون یک پدیده نوین در عرصه خدمات پزشکی است.
در دنیا هم از سال1992 این بانک‌ها شکل گرفت. علتش هم این بود که به‌دنبال مطالعه روی سلول‌های بنیادی و همچنین موفقیتی که در درمان یک نوع کم‌خونی مادرزادی به‌وسیله این سلول‌ها در سال1988 در کشور فرانسه ایجاد شد، محققان به این فکر افتادند از یکی از منابع سلول‌های بنیادی برای درمان خیلی از بیماری‌ها استفاده کنند.
از همان زمان بود که بانک‌های خون بند ناف به 2شکل عمومی و خصوصی شکل گرفت. وی در رابطه با فرق اساسی این دو بانک خاطرنشان می‌کند: در بانک خصوصی هر خانواده‌ای در آستانه تولد فرزند نمونه خون بند ناف را برای خودش ذخیره و نگهداری می‌کند.
ولی در بانک‌های عمومی این نمونه‌ها به بانک اهدا می‌شود و این بانک است که سلول‌های ذخیره شده را به خانواده‌های نیازمند می‌دهد؛ مثل سازمان انتقال خون. در این سازمان هم کسی که خون اهدا می‌کند، دیگر مالک آن نیست و این سازمان است که آن را به هر کسی که نیازمند است، می‌دهد.
خون بندناف دور ریختنی نیست
کارشناسان معتقدند برای تأمین سلول‌های بنیادی 3 منبع وجود دارد؛ سلول‌های جنینی که البته به خاطر مسائل اخلاقی نمی‌توان از این سلول‌ها استفاده کرد. چون لازم است برای دست یافتن به این سلول‌ها یک جنین 5روزه از بین برود. دومین منبع هم در بالغین است. امروزه مشخص شده که در همه ارگان‌های بدن سلول‌بنیادی اولیه وجود دارند که مهم‌ترین آنها مغز استخوان است.
با این حال واضح است که استفاده از سلول‌های بنیادی مغز استخوان سابقه بیشتری نسبت به استفاده از سلول‌های بنیادی خون بند ناف دارد. چون به گفته کارشناسان اگر از تأسیس بانک‌های خون بند ناف 15 تا 16 سال است که می‌گذرد، از پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان بیش از 50 سال می‌گذرد.
با این حساب سؤال اینجاست که خون بند ناف چه برتری نسبت به سلول‌های مغز استخوان دارد؟به گفته دکتر ضرابی سلول‌های بنیادی مغز استخوان ویژگی‌ها و محدودیت‌های خاص خود را دارند. یعنی این‌طور نیست که توانایی تبدیل شدن به همه سلول‌ها را داشته باشند.
از طرفی به دست آوردن این سلول‌ها بسیار سخت است یعنی باید از جناق یا از استخوان لگن فرد گرفته شود. در خیلی از مواقع نیز این کار احتیاج به بیهوشی دارد. تازه بعد از گرفتن نمونه باید مشخص شود که آیا این سلول‌ها با بدن فرد گیرنده تطابق دارد یا نه.
وی می‌افزاید: اما جفت و بندناف اندام ارتباطی بین مادر و جنین در دوران بارداری است، یعنی مواد غذایی را از مادر به جنین منتقل می‌کند؛ اندامی که بلافاصله بعد از تولد از جفت جدا شده و دور انداخته می‌شود.
ولی امروزه ثابت شده که همین بند ناف نزدیک به 100 سی‌سی خون دارد که مملو از سلول‌های بنیادی است. این سلول‌ها هم ویژگی‌های خاصی دارند؛ یکی به‌دلیل اینکه در مرحله اولیه تکامل هستند و سیستم ایمنی هنوز این سلول‌ها را نشناخته؛ طبیعتا شانس پس‌زدن‌شان هم کمتر از موارد دیگر است. علاوه بر این سلول‌های بنیادی خون بند ناف خیلی بیشتر از سلول‌های مغز استخوان است.
مدیرعامل بانک خون بند ناف پژوهشکده رویان در پاسخ به این سؤال که آیا حجم این سلول‌ها به اندازه‌ای هست که بتوان چندین بار از آنها استفاده کرد، توضیح می‌دهد: این یکی از معایب سلول‌های بنیادی خون بند ناف است؛ یعنی این سلول‌ها کم هستند؛ به‌طوری که فقط یک بار قابلیت استفاده دارند.
پس اگر احیانا این سلول‌ها بخواهند برای پیوند مورد استفاده قرار گیرند، ولی حجم خون کم باشد، دیگر نمی‌توان از آنها برای پیوند استفاده کرد. منتها مغز استخوان این‌طور نیست. یعنی اگر کم باشد، باز هم می‌توان سلول‌های آن را از دهنده دوباره گرفت.
احتمال بیشتر پس زدن در پیوند مغز استخوان
«مهم‌ترین محدودیت در بحث پیوند مغز استخوان روی احتمال رد پیوند است.»
دکتر ضرابی با اعلام این مطلب ادامه می‌دهد: سیستم ایمنی در بالغین کاملا شکل گرفته یعنی شناسنامه سلول در فرد بالغ کامل شده است. پس برای پیوند، شناسنامه‌های سلولی در فرد گیرنده و دهنده باید کاملا با هم تطابق داشته باشند.
ولی در بندناف این‌طور نیست. در بندناف اگر هم تطابق سلولی وجود نداشته باشد، به‌دلیل اینکه سلول‌های بنیادی هنوز به بلوغ نهایی نرسیده‌اند، احتمال موفقیت پیوند بیشتر است. بااین حال هنوز با توجه به اینکه تجربه استفاده از سلول‌های بنیادی خون بندناف جدیدتر از سابقه پیوند مغز استخوان است، کسانی که در کار پیوند هستند، پیوند مغز استخوان را ترجیح می‌دهند.
با این اوصاف مدیرعامل بانک خون بندناف پژوهشکده رویان معتقد است: از زمانی که بانک‌های خون بند ناف شروع به شکل‌گیری کردند، شبکه‌ای تحت عنوان شبکه نت کورد تأسیس شد؛ هم برای اینکه استفاده از خون بند ناف را ترویج دهد و هم استانداردهایی را تعیین کند که هر بانک خونی موظف به اجرای آنها باشد.
به گفته وی الان 20 تا 25 بانک به نت‌کورد وصل هستند ولی ما شامل آنها نمی‌شویم.