آزمایش آهن پلاسمای خون، آزمایش میزان تراکم هموگلوبین در جریان خون و آزمایش فریتین 3 آزمایشی است که کمبود این عنصر را در بدن نشان می‌دهد.
دکتر بهروز میردامادی، متخصص بیماری‌‌های خونی گفت: با مصرف نابه‌جای قرصهای حاوی آهن، این ماده راهی برای خروج سریع از بدن نداشته و در بافت‌‌های بدن رسوب می‌کند.
وی افزود: یکی از مشکلات شایع در بین مردم ایران به‌ویژه زنان فقر آهن در بدن است، هم‌اکنون نیز حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد از زنان از فقر آهن رنج می‌برند و بسیاری از این افراد درحالی‌با مصرف خودسرانه قرص‌‌ها و داروهای حاوی آهن به خوددرمانی می‌پردازند که مصرف این داروها با عوارضی چون رسوب آهن به‌ویژه در کبد و استخوان‌‌ها همراه است.
میردامادی با اشاره به عوامل کاهش گلبول‌‌های موجود در خون تصریح کرد: ظروف آلومینیومی که برای پخت غذا استفاده می‌شود، آهن قابل جذب مواد غذایی را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد و رژیم‌‌های غیرعلمی و سوء تغذیه نیز می‌تواند از عوامل مهم کاهش گلبول‌‌های قرمز و فقر آهن در بدن به‌ویژه برای زنان شود.
این متخصص بیماری‌‌های خونی بیان داشت: بیشتر افراد جامعه در ایران از عوارض این داروها اطلاعی ندارند و به خوددرمانی می‌پردازند؛ غافل از اینکه با مصرف خودسرانه این قبیل داروها بعد از مدتی مقدار آهن مورد نیاز خون بالا می‌رود، گلبول‌‌های آهن به‌صورت رسوب به‌ویژه در کبد مشاهده می‌شود و در نقاط مختلف بدن رسوب می‌کند و صدمات جدی و جبران‌ناپذیری به کبد و مغز استخوان وارد می‌کند.
میردامادی با اشاره به استفاده از داروهای آهن تنها با تجویز پزشک اظهار داشت: به‌دلیل بالا بودن آهن در این نوع داروها نسبت به مواد غذایی، اگر شرایط صحیح مصرف این داروها رعایت نشود عوارض جانبی زیادی برای بدن به‌وجودمی‌آورد، بنابراین توصیه می‌شود برای جبران کمبود و فقر آهن در بدن، بیشتر از مواد طبیعی استفاده شده و فقط درصورت تشخیص پزشک معالج دارو مصرف شود.
وی با توجه به علل بروز کم‌خونی در بدن ادامه داد: از مهم‌ترین مواد مغذی برای خونسازی که کمبود آنها سبب بروز کم خونی می‌شود می‌توان به آهن، ویتامین ب12 و اسید فولیک اشاره کردکه از بین آنها کم‌خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع‌ترین کم‌خونی‌‌های تغذیه‌ای است.
این متخصص بیماری‌‌های خونی به فارس گفت: میزان آهن در بدن همیشه از طریق جذب آهن از روده و مقداری که از بدن دفع می‌شود در حد ثابتی نگه داشته می‌شود، بنابراین اگر میزان دفع بیشتر از حد نرمال و مقدار جذب آن شود ذخیره آهن بیمار کاهش می‌یابد و کم‌خونی و فقر آهن، پدید می‌آید.
وی با اشاره به بررسی دقیق و حل مشکل علت کمبود آهن در بدن به همراه درمان افزود: در کم‌خونی فقر آهن، معمولا اندازه گلبول‌‌های قرمز کوچک‌تر از حد معمول بوده و گلبول‌‌ها کمرنگ‌تر هستند، همچنین تشخیص دقیق‌تر آن با آزمایش خون و اندازه‌گیری مواد خاصی که در خون بوده صورت می‌گیرد و باید توجه داشت همیشه به همراه درمان علت کمبود آهن نیز بررسی شود.
مکمل‌های آهن بالاترین مصرف را دربین ایرانیان دارد
در حال حاضر به گفته کارشناسان، مکمل‌های آهن در میان انواع مکمل‌های غذایی، بیشترین موارد مصرف، حتی مصرف خودسرانه، را در بین شهروندان ایرانی دارد. برای همین است که تاکید مداوم کارشناسان بر این است که مکمل‌ها تنها زیرنظر پزشک استفاده شود.
با اینکه به گفته متخصصان، بیش از آنکه مردم دنیا از پروتئین، قند و چربی آسیب ببینند، از فقر آهن آسیب می‌بینند، به‌تازگی محققان کشور دریافته‌اند چنانچه زنان سالم و آن گروهی که دچار کم‌خونی و فقر آهن نیستند، در دوران بارداری به‌طور مرتب از قرصهای مکمل آهن استفاده کنند، بیشتر در معرض فشار خون بالا و تولد جنین نارس قرار می‌گیرند.
دکتر سعیده ضیایی، متخصص زنان ونازایی دراین خصوص به همشهری گفت:گرچه شواهد بی‌شماری وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف مکمل آهن به‌طور قابل توجهی آثار مثبتی بر وضعیت آهن زنان باردار به هنگام زایمان و پس از آن دارد اما از سوی دیگر، تحقیقات جدید، ارتباط سطوح بالاتر هموگلوبین را با افزایش خطر کوچکی جنین برای سن بارداری، مرده‌زایی، هیپرتانسیون ناشی از بارداری، محدودیت رشد داخل رحمی، وزن کم هنگام تولد، تولد پیش از موعد و مرگ هنگام زایمان نشان داده‌اند.
وی افزود:تحقیقات محققان دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس حاکی از آن است که مصرف مکمل آهن با کندکردن جریان افت فیزیولوژیک غلظت هموگلوبین و هماتوکریت و فریتین طی بارداری در زنان در 3 ماهه دوم که احتمالاً با افزایش نامناسب حجم پلاسما مواجه هستند،
به‌دلیل عدم‌رقیق‌شدگی مناسب خون و در نهایت صدمه به گردش خون رحمی جفتی، آنها را در معرض افزایش خطر تولد نوزاد کم‌وزن قرار می‌دهد.زنان بارداری که کم‌خون نیستند و تا حدی هم مبتلا به پرخونی هستند، اصلاً نیازی به قرص آهن ندارند و ما به این افراد فقط مصرف اسید فولیک و مولتی‌ویتامین‌ها را توصیه می‌کنیم.
این متخصص با اشاره به اینکه کم خونی با کم آهنی متفاوت است، گفت: کم خونی ناشی از فقر آهن در زنان باردار، زنان شیرده و افراد سالمند بیشتر دیده می‌شود که این گروه‌ها بدون انجام آزمایش خون می‌توانند قرص آهن مصرف کنند.
کمبود آهن در کسانی که دچار مشکلات دستگاه گوارشی از جمله زخم معده هستند نیز بیشتر دیده می‌شود. وی افزود: مصرف چای بعد از خوردن مواد گوشتی و به‌خصوص گوشت قرمز باعث جذب بیشتر آهن در بدن می‌شود، اما مصرف چای بعد از خوردن سبزیجات و مواد گیاهی حاوی آهن، جذب آهن را کم می‌کند.
وی یادآور شد: افسردگی، خستگی، ضربان تند قلب، سبکی سر، کاهش فشار خون و در مراحل حاد، حالت‌هایی چون زخم‌های دهان و تغییر شکل ناخن از جمله علائم و نشانه‌های کمبود آهن است.