عنوانی که در گذشته شاید به مثابه یک آرزوی دست‌نیافتنی در نزد قهرمانان جلوه می‌کرد، اما اکنون او به تدریج و با پیمودن مراحل ترقی از سنین نوجوانی و کسب تجارب ارزشمند از حضور در المپیادهای جهانی توانسته در نهمین دوره مسابقات شطرنج انفرادی قهرمانی آسیا با کنارزدن تمامی بزرگان این ورزش به این عنوان پرافتخار دست پیدا کند. استادبزرگ شطرنج بانوان ایران در حالی در سومین تجربه حضورش در عرصه این رقابت‌ها بالاتر از قهرمانان صاحب‌نام و با درجه بالاتر چینی عنوان قهرمانی را به دست آورد که قبل از شروع بازی‌ها از او به عنوان بخت دوازدهم قهرمانی یاد شده بود. پورکاشیان در گفت‌وگو با همشهری از این مسابقات و برنامه‌های آینده‌اش، خاطرات تلخ و شیرین و تلاش برای خلق شگفتی در جام جهانی سال2012 گفت.
- شما که بخت دوازدهم بودید؛ چگونه توانستید قهرمان شوید؟
همواره رسم براین است که قبل از هر تورنمنت، قهرمانان شرکت‌کننده را براساس درجه و رنکینگ برای کسب قهرمانی درجه‌بندی می‌کنند و من شانس دوازدهم قهرمانی بودم. در جمع 24شرکت‌کننده «ون‌جوی» از چین با ریتینگ2500 بخت اول قهرمانی بود و چند هموطن او به همراه قهرمانان هندی در مراحل بعدی قرار داشتند. با گذشت چند مرحله از مسابقات هنگامی که توانستم «ون جوی» را شکست دهم احساس کردم توانایی قهرمانی را دارم و خوشبختانه در بازی پایانی با یک تساوی توانستم قهرمان آسیا شوم. البته جا دارد از کمک‌های فکری احسان قائم‌مقامی هم تشکر کنم که با راهنمایی‌های خود زحمت بسیار زیادی کشید.
- ولی خود قائم‌مقامی با همه انتظاری که از او می‌رفت عنوان خوبی را کسب نکرد؟
احسان بدشانسی آورد وگرنه او شایستگی رفتن روی سکو را داشت و در چند بازی که شانس برتری مقابل حریفان را داشت در عین ناباوری از دست داد و بدون باخت از کسب مدال محروم ماند.
- مگر تیم اعزامی شما مربی نداشت؟
خیر.
- چرا؟
فدراسیون تشخیص داد که مربی اعزام نکند.
- مثل اینکه سرنوشت قهرمانی تو به‌مویی بند بوده و اگر رقیب اصلی‌ات بازیش را می‌برد کار به بازی تکمیلی کشیده می‌شد.
بله و خدا را شکر که من با یک مساوی و شکست نزدیک‌ترین حریف‌ام بدون نیاز به 2مسابقه تکمیلی که هر کدام 10دقیقه طول می‌کشید و حکم بازی سریع را داشت توانستم قهرمان شوم.
- شما در مجموع چه کارنامه‌ای از خود بر جا گذاشتید؟
من با 6 برد، 2 تساوی و یک باخت در صدر قرار گرفتم.
- با این قهرمانی جواز صعود به مسابقات جام‌جهانی را گرفتی؟
با قهرمانی به دست آمده می‌توانم در مسابقات جام‌جهانی سال2012 حاضر باشم ولی در مسابقات ماه آینده نمی‌توانم شرکت کنم. البته هنوز نام میزبان جام‌جهانی 2012 اعلام نشده است.
- در جام جهانی 2012 تنها به حضور فکر می‌کنید یا به کسب مقام به عنوان بانوی اول شطرنج آسیا؟
تردید نکنید که اصلا به حضور صرف در چنین رویدادی فکر نمی‌کنم چرا که صاحب تجربه زیادی از حضور در المپیادهای جهانی مختلف هستم و همه تلاشم را در راه خلق شگفتی و کسب قهرمانی به کار خواهم گرفت.
- چرا بین جایزه نفر اول مسابقات بانوان و آقایان این همه تفاوت بود؟
همیشه این چنین است؛ در حالی به من به عنوان نفر اول آسیا 3هزار دلار جایزه نقدی داده شد که رقم دریافتی قهرمان آقایان 6هزار دلار بود.
- شما در سال2006 در بازی‌های آسیایی دوحه به همراه تیم ملی شطرنج ایران در قسمت تیمی مدال برنز گرفتید؛آیا فکر می‌کنید که این بار در گوانجو بشود رنگ آن را به طلا تغییر داد؟
بله شدنی است، تیم ایران هم‌اکنون موقعیت خوبی دارد و در صورت برخورداری از امکانات مناسب توانایی تصاحب مدال طلا را نیز دارد.
- جایگاه واقعی شطرنج بانوان ایران در آسیا کدام رده است؟
تیم ایران هم‌اکنون اگرچه مدال برنز آسیا را دارد ولی جایگاه واقعی‌اش در میان 6 تیم اول است.
- مهم‌ترین رقبای داخلی شما چه کسانی هستند؟
همه اعضای تیم ملی رقبای اصلی من محسوب می‌شوند.
- هم‌اکنون در رنکینگ جهانی در زمره چند شطرنج‌باز مطرح جهان قرار دارید؟
بین 150شطرنج‌باز برتر جهان هستم.
- موقعیت قائم‌مقامی در این جدول چگونه است؟
او هم موقعیتی مشابه با من را دارد.
- در لیگ داخلی عضو کدام باشگاه هستید؟
پتروشیمی بندر امام.
- مبلغ قرارداد یک قهرمان ملی چقدر هست؟
(سکوت و بعد از مکثی طولانی) این یک راز است، فاش کردنش را صلاح نمی‌دانم.
- حدودا بفرمایید؟
به قهرمانان تیم ملی بین 10 تا20میلیون پرداخت می‌شود.
- امسال را با کدام تیم خواهی بود؟
هنوز تصمیمی نگرفته‌ام.
- عنوان قهرمانی فعلی زنان جهان در دست کیست؟
خانم «کاسته‌نیو» از روسیه.
- سابقه بازی با او را دارید؟
همان سالی که او قهرمان جهان شد در دور اول برابرش شکست خوردم.
- با توجه به آشنایی‌ات با مشاهیر شطرنج گذشته و حال جهان، کدامیک توجه‌ات را بیشتر جلب کرده‌اند.
آلخین، بابی فیشر و کاسپاروف.
- چندی پیش در سفر کارپف به تهران صحبت بر سر حضور او به عنوان سرمربی تیم ملی بود، حضور چنین افرادی تا چه اندازه در پیشرفت و موفقیت قهرمانان می‌تواند مؤثر باشد؟
بسیار تاثیرگذار است. افرادی مثل کارپف تجربیات و اطلاعات فنی بسیار بالایی دارند و کاملا به دانش روز شطرنج مسلط‌اند. حضور قهرمانان شاخص گذشته شطرنج هم از لحاظ روحی و هم به لحاظ فنی می‌تواند بسیار مفید و مؤثر باشد ولی باید تعداد شاگردانشان محدود به 3الی 4نفر شود.
- روزی چند ساعت تمرین می‌کنید؟
متأسفانه ما به دلیل مشکلات بسیار، تمرینات مستمری نداریم ولی در مجموع بین نزدیک به 15 تا 20 ساعت تمرین می‌کنیم.
- برای کسب آمادگی بیشتر به‌جز شطرنج چه ورزش‌هایی برای یک شطرنج‌باز مفید است؟
دوچرخه‌سواری، پینگ‌پنگ، شنا و برای تمرینات ذهنی نیز ورزش‌های هوازی خیلی به آمادگی یک شطرنج‌باز کمک می‌کند.
- در مسابقه بر سر کسب قهرمانی جهان تمایل به برد توپالف بلغاری داری یا آناند هندی؟
معلوم است به عنوان یک شطرنج‌باز آسیایی‌دوست دارم آناند برنده نهایی این بازی شود. البته من معتقدم که مگنوس کالسن نروژی هم‌اکنون پدیده و اعجوبه شطرنج جهان است که می‌تواند اسطوره دیگری برای این ورزش فکری باشد.
مشاهیر شطرنج جهان
آلکساندر آلخین
آلکساندر آلکساندرویچ آلخین (تولد ۱۸۹۲ ـ درگذشت ۱۹۴۶) قهرمان شطرنج جهان از سال ۱۹۲۷ تا ۱۹۳۵ و از سال ۱۹۳۷ تا ۱۹۴۶ (سال مرگش) بود. او در سال ۱۹۲۷ در مسکو و در مسابقه‌ای جنجالی کاپابلانکا را با ۶ برد، ۳ باخت و ۲۵ تساوی شکست داد. در سال ۱۹۳۵ در کمال شگفتی از ماکس ایوه شکست خورد ولی 2سال بعد در یک مسابقه انتقامی او را شکست داد و مقام قهرمانی را تا زمان مرگش حفظ کرد. آلخین از بزرگ‌ترین شطرنج‌بازان حمله‌ای در طول تاریخ شطرنج شناخته می‌شود. او توانایی بسیاری در کاربرد ترکیب داشت و معمولاً بازی‌های او بسیار پیچیده بود.
واسیلی اسمیسلوف
واسیلی اسمیسلوف (زاده ۲۴ مارس ۱۹۲۱ در مسکو) استاد بزرگ شطرنج اهل روسیه و قهرمان شطرنج جهان از سال ۱۹۵۷ تا ۱۹۵۸ بود. او 3بار در مسابقه فینال قهرمانی شطرنج جهان با میخائیل بتوینیک رقابت کرد. اسمیسلوف در دو مسابقه شوروی سابق- بقیه جهان( ۱۹۷۰ بلگراد و ۱۹۸۴ لندن) که هر دو با برد شوروی سابق به پایان رسید یکی از اعضای تیم شوروی سابق بود.
گری کاسپاروف
گری کیمویچ کاسپاروف ( قهرمان شطرنج جهان در سال‌های ۱۹۸۵تا 2000) در ۱۳ آوریل ۱۹۶۳ در باکو به دنیا آمد. او در ۱۹۸۰ به‌عنوان استاد بزرگی دست یافت، ۵ سال بعد با غلبه بر آناتولی کارپف، قهرمان شطرنج جهان شد و تا سال ۱۹۹۳ هنگامی که به‌دلیل اختلاف با فدراسیون جهانی شطرنج (فیده) مسابقه فینال قهرمانی جهان را با نایجل شورت، استاد بزرگ انگلیسی خارج از حمایت فیده برگزار کرد این عنوان را در اختیار داشت. پس از آن نیز تا هنگام شکست سال۲۰۰۰ از ولادیمیر کرامنیک، دنیای شطرنج او را قهرمان واقعی این ورزش می‌شناخت. کاسپاروف روز ۱۰ مارس ۲۰۰۵ کناره‌گیری خود را از شطرنج حرفه‌ای اعلام کرد و وارد فعالیت‌های سیاسی شد.
بابی فیشر، قهرمان جنجالی
بابی فیشر، یکی از بزرگ‌ترین شطرنج‌بازان تمام تاریخ، در سال 1943 در شیکاگو به دنیا آمد و 3 سال پیش در 64سالگی و درحالی‌که زندگی پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته بود، در گذشت. او در ۱۴سالگی قهرمان شطرنج آمریکا شد و پس از آن ۸ بار دیگر به این مقام دست یافت. او در سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۵ میلادی قهرمان شطرنج جهان بود. در سال ۱۹۷۲ بوریس اسپاسکی را با ۷ برد، ۳ باخت و ۱۱ تساوی در جنجالی‌ترین رویارویی تاریخ شطرنج که به نام رویارویی قرن شناخته شد، شکست داد. علت اهمیت این رقابت، جنگ سرد و اختلافات سیاسی بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی بود. 3سال بعد او به‌خاطر اعتراض به فیده حاضر به دفاع از عنوان قهرمانی خود در مقابل آناتولی کارپف نشد و فیده عنوان قهرمانی را به کارپف واگذار کرد.
او تا سال 1992 در هیچ مسابقه‌ای شرکت نکرد تا اینکه در مسابقه‌ای تکراری، اسپاسکی را برد. این مسابقه در یوگسلاوی سابق برگزار شد که در آن زمان تحت تحریم سازمان ملل بود. فیشر به همین دلیل با دولت آمریکا اختلاف پیدا کرد و دیگر هرگز به کشور زادگاهش برنگشت. بعد از این ماجرا، او به مخالف سرسخت سیاست‌های دولت آمریکا تبدیل شد. پس از اینکه گذرنامه آمریکایی او لغو شد، دولت ژاپن او را دستگیر کرد تا اینکه ایسلند حاضر شد به او تابعیت بدهد و در همین کشور هم از دنیا رفت.
آناند ، اولین قهرمان آسیایی
ویسواناتان آناند (متولد۱۱ دسامبر ۱۹۶۹ در چنای، تامیل‌نادو) استاد بزرگ شطرنج اهل هندوستان و قهرمان فعلی شطرنج جهان است که این عنوان را در سال۲۰۰۷ با پیروزی در تورنمنت قهرمانی جهان به دست آورد و در اکتبر ۲۰۰۸ با شکست ولادیمیر کرامنیک، قهرمان پیشین شطرنج جهان از آن دفاع کرد. آناند، نخستین شطرنج‌باز از کشوری آسیایی است که قهرمان شطرنج جهان شده و در سال ۱۹۹۳ نخستین شطرنج‌باز از کشوری آسیایی بود که به مسابقه قهرمانی شطرنج جهان (در برابر گری کاسپاروف) راه یافت. او هم‌اکنون برای دفاع از عنوان قهرمانی با توپالف بلغاری در صوفیه مشغول مبارزه است.