با توجه به اینکه در زمان چاپ این گزارش خبری از مصاحبه مطبوعاتی وی به دستمان نرسیده بود، توضیحات تکمیلی بعدا ارائه میشود.
بانگ بیست و دومین جشنواره موسیقی فجر اندک اندک به گوش می‌رسد، تا چند روز دیگر سازها دوباره کوک شده و در مهمترین رویداد موسیقی کشور به صدا در می‌آیند.
جشنواره‌ای که وارد دهه سوم حیات خویش شده و حاصل بیش از 20 سال تجربه را بر دوش می‌کشد. بیست و دومین دوره جشنواره در حالی آغاز میشود که چون چند سال اخیر، به علت مصادف شدن ایام دهه فجر با ایام محرم زودتر از موعد مقرر، یعنی 10 تا 18 دی ماه، برگزار میشود.
جشنواره امسال اما از منظری دیگر نیز با جشنواره‌های گذشته تفاوت دارد و آن، اینکه مدیران فرهنگی برگزارکننده آن اولین تجربه خود را در اجرای آن از سر می‌گذرانند. مدیر دفتر موسیقی و شعر پس از چند ماه نشستن بر این مسند، قرار است هدایت و رهبری جشنواره را بر عهده بگیرد و «کامبیز روشن روان» نیز بعد از چند دوره دبیری «حسن ریاحی» برای نخستین بار سکان‌دار جشنواره بیست و دوم شده است. حال باید منتظر ماند و دید که حاصل بیست و دومین جشنواره موسیقی فجر چه خواهد شد؟
دبیر جشنواره
جشنواره موسیقی را می‌توان ویترین رسمی موسیقی کشور دانست، بنابراین آسیب‌شناسی دوره‌هایی که جشنواره از سر گذرانده برای رسیدن به راهی که در پیش دارد، امری بدیهی و ضروری به نظر می‌رسد. از طرفی حساسیت‌ها بر این رخداد مهم هم از نظر اهالی موسیقی وهم از نظر منتقدان بسیار بالاست.
ضمن آنکه نمی‌توان بر این مساله چشم پوشاند که دوره‌های گذشته برگزاری جشنواره اگر چه موفقیت‌هایی را با خود همراه داشته است؛ اما همواره از نقاط ضعفی نیز برخوردار بوده است که مهمترین دلیل آن را می‌توان در نقصان امکانات سخت افزاری و همچنین نبود بودجه مناسب برای جشنواره دانست.
عدم تمایل بزرگان برای حضور در جشنواره، مشخص نبودن برنامههای آن تا چند هفته و حتی چند روز مانده به برگزاری، نبود گروه‌های صاحب نام بین‌المللی، عدم وجود امکانات مناسب برای پذیرایی مهمانان داخلی و خارجی و ... همواره از جمله مشکلاتی بوده است که جشنواره در سال‌های مختلف با آن روبه‌رو بوده است و در این میان نوک تیز انتقادات همواره متوجه دبیر جشنواره بوده است بدون آنکه شاید تقصیر چندانی در بروز این مشکلات متوجه او بوده باشد.
«دکتر حسن ریاحی» آهنگساز، با آنکه دارای تجارب مدیریتی در صدا و سیما و دانشگاه است، اما جشنواره بی رونق سال گذشته انتقادهای بسیاری را بر او وارد کرد. حالا «کامبیز روشن روان» که تا چند ماه گذشته به عنوان مدیر عامل خانه موسیقی فعالیت می‌کرد، برای اولین بار دبیری جشنواره را بر عهده گرفته است.
«احمدی»، رییس دفتر موسیقی، دلایل انتخاب روشن روان را تجارب و توانایی این موسیقی‌دان در سیاست‌گذاری و مدیریت موسیقی می‌داند. حال باید دید که آیا تجارب و درایت روشن روان می‌تواند به بهبود روند جشنواره در سال جاری بینجامد یا خیر؟ اما خود روشن‌روان در پاسخ به این سوال که با توجه به انتقادهایی که بر جشنواره حاکم است، چطور این سمت را قبول کردید، می‌گوید: «به هر حال هر سال یک نفر باید به عنوان دبیر جشنواره فعالیت کند و امسال هم من این مسئولیت را قبول کردم.»
او البته با اعتماد به نفس از برگزاری جشنواره‌ای متفاوت با آنچه تا کنون انجام شده است، سخن می‌گوید و اعتقاد دارد که جشنواره بیست و دوم تا حد زیادی راه را بر هر گونه انتقادی خواهد بست. این امید خجسته‌ای است، اما در شرایطی که کمتر از یک ماه به جشنواره مانده، هنوز بسیاری از سیاست‌ها و اطلاعات آن اعلام نشده، رسیدن به این امید کمی بعید به نظر می‌رسد. در این میان مدیر اجرایی جشنواره (مدیرعامل انجمن موسیقی) و دبیر یکی از کمیته‌های آن نیز در مسافرت خارج از کشور به سر می‌برد و نمی‌توان در این باره با آنان به گفت و‌گو نشست.
جشنواره بیست و دوم
با این اوصاف جشنواره سال جاری در حالی برگزار میشود که در جلسات ابتدایی شورای راهبردی موسیقی و شعر مسئولان بر این نکته تاکید داشتند که در سال جاری به جای کیمت، کیفیت گروهها مد نظر قرار گیرد.
در جشنواره بیست و دوم برای اولین بار بخش ملل مسلمان به آن افزوده شده است که طی آن گروه‌های موسیقی از کشورهای اسلامی برگزیده و در جشنواره حضور خواهند داشت. بخشهای اصلی، جوان، نواحی و بین‌المللی نیز از دیگر بخشهای جشنواره است و علاوه بر آن پایان نامه‌های برتر دانشجویی و سخنرانی استادان و هنرمندان موسیقی نیز بخش جنبی بیست و دومین جشنواره موسیقی فجر خواهد بود.
باز هم از بزرگان خبری نیست
با توجه به اعتبار جهانی جشنواره موسیقی فجر، سطح کیفی این جشنواره باید ارتقا پیدا کند و آشکار شدن دورنما و چشم‌انداز آینده آن از مواردی است که باید به طور جدی مورد توجه مسئولان قرار گیرد. رسیدن به این هدف نیز جز با حضور چهره‌های شاخص و برجسته داخلی و خارجی امکان پذیر نیست. اتفاقی که متاسفانه هیچ‌گاه در جشنواره موسیقی فجر نیفتاده است.
در این میان گروه‌های فعال موسیقی نیز هیچ‌گاه به شکل فعالی در آن حضور نداشته‌اند معدود اتفاقاتی که در این زمینه افتاده است به شکل جسته و گریخته بوده است. البته نبود بودجه و امکانات مالی را می‌توان مهمترین دلیل این مساله دانست. اما «احمدی» رییس دفتر موسیقی در این باره می‌گوید: «ستاد برنامه‌ریزی جشنواره بین‌المللی فجر در مورد گروه‌های شرکت کننده در جشنواره تصمیم گرفت و من در اختیار تصمیمات این ستاد در مورد گروهها هستم.»
او انتخاب گروهها را بر اساس یک تصمیم و خرد جمعی دانسته و می‌گوید: «در هر صورتی، نگاه کیفی جشنواره رعایت میشود. اگر چه گروهها بر اساس صلاحدید ستاد جشنواره انتخاب شده‌اند، اما مطمئن باشید که یک خرد جمعی در این باره تصمیم‌گیری کرده است و گروه‌های حاضر در جشنواره را باید نتیجه اجماع نظر صاحب‌نظران موسیقی دانست.»
مدیر دفتر موسیقی که این روزها نام شعر را نیز به خود یدک می‌کشد، شرایط جشنواره را شامل برنامه‌ریزی، تدارکات و پشتیبانی می‌داند و تاکید می‌کند: «شرایط جشنواره برآیند یک سری امکانات، برنامه‌ریزی‌ها و مقدورات است و بر اساس صلاحدید، برخی از گروه‌های بزرگ در آن شرکت دارند و برخی حضور ندارند، برای مثال گروه کامکارها و یا دستان که به تازگی در تهران کنسرت برگزار کرده‌اند، در جشنواره امسال حضور ندارند و تصمیم گرفته شد تا شرایط برای اجرای برنامه توسط گروه‌های دیگر فراهم شود».
او عنصر کیفیت را در انتخاب گروهها بسیار موثر دانسته و می‌گوید: «گروه‌های خود دفتر موسیقی از جمله ارکستر ملی و ارکستر سمفونیک هم چنانچه کاری در شان جشنواره نداشته باشند، کمیته به هیچ عنوان حضور آنان را به صلاح جشنواره نمی‌داند و اصرار نداریم که چون این ارکسترها وابسته به مرکز موسیقی است، حتما باید در جشنواره حضور داشته باشند.»
اما دبیر جشنواره بیست و دوم نیز بر اهمیت حضور چهره‌های برجسته در جشنواره صحه می‌گذارد: «به هر حال هر چه حضور گروه‌های صاحب نام بیشتر باشد، اعتبار و کیفیت جشنواره بالاتر خواهد رفت، اما هر جشنواره‌ای مشکلات و شرایط خاص خود را دارد که امکان حضور همه جانبه اهالی موسیقی در آن فراهم نمی‌شود.»
جشنواره موسیقی فجر در طی بیست و یک دوره‌ای که برگزار شده است می‌توانست آثار مهمی را در فضای موسیقی کشور بگذارد که این اتفاق تا حد زیادی نیفتاده است و یکی از مهمترین دلایل آن را می‌توان به چیزی مرتبط دانست که از آن به عنوان غیبت بزرگان تعبیر میشود و بنابراین به نظر می‌رسد که برگزارکنندگان جشنواره، باید شرایط را به گونه‌ای فراهم سازند که تمام گروه‌های برتر داخلی و خارجی برای شرکت در آن از خود تمایل نشان دهند. همان گونه که هوشنگ کامکار می‌گوید:
«تمام گروهها دوست دارند که کنسرت برگزار کنند و شرکت در جشنواره موسیقی هم از این قاعده مستثنی نیست، اما زمانی که مدیران جشنواره عنایت کافی به گروهها ندارند این اتفاق نمی‌افتد.»
او حضور گروه‌های معتبر را باعث بالا رفتن سطح کیفی جشنواره و به شوق آمدن دیگر گروهها برای شرکت در آن می‌داند: «در صورتی که برنامه‌ریزی‌های دقیق انجام و برنامههای جشنواره از مدت‌ها قبل مشخص شده باشد، بسیاری از گروهها برای شرکت در آن پیشقدم خواهند شد؛ اما تا زمانی که سیاست‌های جشنواره فقط چند روز مانده به برگزاری آن مشخص میشود، این اتفاق نخواهد افتاد و اگر برگزارکنندگان جشنواره مبالغ هنگفتی هم به گروه‌های معتبر بدهند از آنجا که برنامه این گروهها و یا اشخاص از مدت‌ها قبل چیده میشود، امکان حضور آنان میسر نخواهد شد.
بنابراین فقط نباید راه حل این مشکل را در مسایل مادی جست و جو کرد. برای مثال ما خودمان حاضریم تمام هزینه‌ها را تقبل کنیم تا در بسیاری از جشنواره‌های معتبر دنیا حضور داشته باشیم.
تبلیغات در جشنواره
استفاده از اسپانسرهای تجاری در شکل‌گیری اتفاقات فرهنگی در دنیا سابقه‌ای بسیار طولانی دارد. این موضوع البته مدتی است که در ایران نیز باب شده است اما تا کنون شرکت‌های تجاری ترجیح می‌دادند تا حمایت‌های خود را بر آن دسته از کالای فرهنگی چون سینما انجام دهند که بازده مالی بیشتری برایشان به همراه داشته باشد.
حالا در جشنواره بیست و دوم قرار شده است تا به شکل گسترده‌ای از حضور اسپانسرهای مالی بهره گرفته شود. «احمدی» این اقدام را تجربه‌ای مفید می‌داند و در این باره می‌گوید: «ما تا کنون از اسپانسری به نام ملت ایران بهره‌مند بوده‌ایم. اگر حمایت‌های مردمی نبود مگر دولت می‌توانست از پس جنگ تحمیلی برآید، مشارکت مردم در زندگی اجتماعی و سیاسی توانسته بسیاری از کارها را به سامان برساند و در جشنواره موسیقی هم فقط بحث پشتیبانی مالی مطرح نیست، بلکه از مردم فرهیخته تقاضا داریم که علاوه بر کمک مالی، پشتیبانی معنوی نیز از جشنواره انجام داده و عیوب کار را متذکر شوند.
در جشنواره امسال اسپانسرها در سه گروه الف، ب و ج فعالیت خواهند داشت. فاضل جمشیدی، مدیر کمیته تبلیغات و بازرگانی جشنواره، در این باره می‌گوید: «برای جذب منابع به شکل مستقیم با اسپانسرها وارد مذاکره شدیم به این امید که منابع مالی، تسهیلات و امکانات لازم برای جشنواره از طریق بنگاه‌های اقتصادی فراهم شود.
البته در این میان تعدادی شرکت نیز به عنوان مشارکت‌کنندگان جزء حضور دارند که ممکن است در اقامت مهمانان خارجی، بلیت‌های هواپیما، پذیرایی مهمانان و ... کمک کنند که جزو اسپانسرهای ج محسوب می‌شوند.
گذاشتن نام و آرم شرکت‌ها در تبلیغات محیطی، پوسترها و بلیت‌ها، بنرهای محیطی و حتی اتوبوس‌های شرکت واحد از اقداماتی است که برای رسیدن به این هدف در نظر گرفته شده است. از شرکت‌های داخلی و حتی خدماتی مثل بانک‌ها و بیمه‌ها و مراکز فرهنگی خواسته‌ایم که در این راه به ما کمک کنند.