سورنا ستاری پیش تر، معاون این سازمان بود و تجربه فعالیت در این سازمان، آگاهی های لازم را برای انجام وظایف محوله به وی داده است. مهمترین وظیفه آن سازمان در سال جاری، توسعه مصرف گاز در خودروها و کاهش مصرف بنزین در کشور است که در قالب تبصره 13 در بودجه سال جاری پیش بینی شده و کمیته ای در ریاست جمهوری، وظیفه اجرای آن را بر عهده گرفته است.
وی در این گفت وگو تأکید می کند: باید تبصره سیزده به صورت جدی پی گیری شود و هر کس که به اهداف تعیین شده نرسید، جریمه شود و با وی برخورد قانونی شود. وی می افزاید: البته بیشترین مسئولیت در این تبصره، بر عهده سازمان بهینه سازی مصرف سوخت گذاشته شده و باید تا آخر سال، همه مواد مورد تأکید در آن اجرایی شود.
وی اظهار امیدواری می کند که همه نهادهای مسئول به عدم اجرای این تبصره از سوی بخش های گوناگون توجه کرده و متخلف را مجازات نمایند چرا که برای کشوری مانند ایران با این قدمت، با این توانایی و دارایی های بی شمار، واردات 3 میلیارد دلار بنزین از امارات، توهین است. تبصره سیزده، قانون خوبی است که بدون چون و چرا باید اجرا شود.
* برخی بر این عقیده اند که اگر قیمت مصرف انرژی در ایران واقعی نشود، توصیه های مشفقانه و اصلاحگرانه، مصرف کنندگان را- چه در میان مردم عادی و چه بخش های اقتصادی- به سوی مصرف بهینه سوق نمی دهد. یعنی تا احساس مؤثربودن نقش انرژی در اقتصاد به وجود نیاید، بویژه در بخش های گوناگون اقتصادی که با حساب و کتاب دقیق رابطه دارند، به سودشان نیست که مصرف انرژی را در فرآیندهای تولید خود اصلاح کنند. شما در این زمینه چه دیدگاهی دارید؟
- به مسائل اجتماعی نباید یک بعدی نگاه کرد. در این امور، شما با معادلات چندین مجهولی مواجه هستید. اینگونه نیست که یک اقدام به تعداد محدودی واکنش منجر شود؛ هر اقدامی می تواند میلیون ها و شاید بیشتر واکنش در پی داشته باشد.
در مصرف، قیمت یک عامل اساسی است و در خیلی از کشورها شاید این عامل، تنها عامل باشد ولی در ایران اینگونه نیست.
در خارج از ایران، مصرف انرژی مالیات تا 60 درصد را در پی دارد. چرا؟ چون ماده ای را مصرف می کنید که به محیط زیست و حیات دیگران خسارت وارد می کند و به همین دلیل، هزینه بیشتری را باید بپردازید تا دولت در مقابل مصرف شما امکانات خدماتی و رفاهی مثل خدمات پزشکی ارائه کند.
در ایران اینگونه نیست. تصور اینکه افزایش قیمت در ایران موجب کاهش مصرف می شود، اشتباه است و اگر در این امر تأثیر داشته باشد موجب بروز مشکلات دیگری در جامعه می شود. بنابراین تا زمانی که زیربناها و ساختارهای لازم فراهم نباشد، نمی توان به تأثیر عامل قیمت امیدوار بود.
تعادل قیمت در اقتصادهای دیگر کشورها در پی یک فرآیند چندین ساله رخ داده است ولی در ایران روند دیگری جریان داشته و شرایط لازم برای به کارگیری اهرم های قیمتی فراهم نیست. در بخش حمل ونقل، ماشین کم مصرف تولید نشده، امکان استفاده از سوخت های جایگزین نیست، خدمات شبکه عمومی حمل ونقل ایجاد نشده و یا در بخش ساختمان تولید مصالح استاندارد برای تولید مسکن با کارایی انرژی بالا مثل شیشه دوجداره و قاب پنجره مناسب و عایق های حرارتی وجود ندارد. در چنین شرایطی چگونه می توان اهرم قیمت را به کار گرفت و انتظار کشید تا عوامل اقتصادی تأثیر بگذارند و در خاتمه، نتیجه مورد نظر به دست آید؟ چه تضمینی در این مورد وجود دارد؟
بنابراین باید زیرساخت ها را آماده کرد و امکان رسیدن به هدف را فراهم کرد و قیمت را تغییر داد.
در این فرآیند، برخی بخش ها را نیز با سیاست های تنبیه و تشویق، به سوی به کارگیری بهینه انرژی سوق می دهیم. برخی صنایع که بیش از ۵هزار متر مکعب سوخت مصرف می کنند، باید جریمه شوند. صنایع اصلی در این زمینه سیمان، شیشه، آجر و... است.
ما معیارهای لازم را با ممیزی مصرف انرژی در بخش های مختلف تهیه کرده ایم و راهکارهای کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت برای آنها ارائه شده است.
راهکارهای کوتاه مدت که آثار مؤثری نیز دارند، اغلب بدون هزینه است و تنها تغییر روش است که نیاز به مدیریت دارد.
* در ایران، مدیریت و اجرای چنین برنامه هایی که به نهادها و بخش های گوناگون مربوط می شود، با موانع و مشکلات فراوانی روبه روست و پیش بردن هدفی که نیاز به همکاری چند وزارتخانه و نهاد و سازمان دارد کاری دشوار است.عدم اجرای برنامه های مصوب از سوی نهادهای گوناگون یک مانع اصلی است. در این زمینه چه می کنید؟
- ما معمولاً قانون خوبی داریم و نمی توانیم آن را خوب اجرا کنیم ولی به هر حال هر نهادی مسئول اجرای کاری است و باید وظیفه خود را انجام دهد.
مثلاً بستن خط تولید صنایع، وظیفه اداره استاندارد و سازمان حفاظت از محیط زیست است. این دو، هر یک در این زمینه وظایف مختلفی دارند که برای محیط زیست محدودتر و در مورد اداره استاندارد، وسیع تر است.
ما امروز برای مصرف سوخت، استاندارد داریم در حالی که تا 3 سال پیش هیچ استانداردی در این مورد نبود.
امروز استانداردهای بسیاری برای مصرف سوخت در انواع موتورهای محرک و صنایع معیار و استاندارد، تهیه و تعریف شده است.
متأسفانه اداره استاندارد در این زمینه بر حسب وظایف خود عمل نمی کند. این معیارها باید اجرا شود ولی در برخی موارد، چنین نمی شود.
از ابتدا هدف، دخالت در این زمینه و انجام وظایف دیگران نبوده است. حتی به سوی تصویب مقرراتی برای موظف کردن افراد برای کسب مجوز از سازمان بهینه سازی برای فعالیت های مختلف نبودیم. این اقدمات، مسخره و غیرمؤثر است.
ما مقررات لازم را تهیه و تدوین می کنیم و برای تصویب آن در مراجع مسئول اقدام می کنیم و اجرای آن را در نهادهای مختلف پیگیری می کنیم. حتی در صورت نیاز، در نهادها و مراجع مسئول بودجه های لازم را نیز دنبال می کنیم ولی در اجرا دخالت نمی کنیم. هر کسی باید وظایف خود را انجام دهد.
مثلاً در رابطه با ساختمان در مورد مبحث نوزده در اجرای ساختمان با شهرداری تهران سیستم کنترل مضاعف راه اندازی کرده ایم.
ما هزینه ای را می پردازیم که سیستمی خارج از چارچوب دولت و شهرداری بر اجرای آن نظارت کند ولی اینکه اجرا نمی شود به دلیل عدم برخورد جدی با این مسأله ساده است.
طبق آماری که ما داریم مبحث نوزده مقررات ملی ساختمان در فرآیند اجرای مقررات ساختمان سازی در مرحله تهیه و تصویب نقشه کاملاً رعایت می شود و صددرصد است، ولی این نقشه در مرحله اجرا 20 تا 25 درصد اجرا می شود. برخی موارد مثل شیشه دوجداره خوب اجرا می شو ولی عایق کاری جداره خارجی، مورد توجه قرار نمی گیرد.
این اقدام در اداره استاندارد برای مثلاً بخاری _ آب گرم کن طراحی شده است و با هزینه سازمان بهینه سازی، آزمایشگاه های لازم، راه اندازی شده ولی اعمال مقررات نمی شود.
* چرا در اجرا، برخوردها جدی نیست؟
- هیچ کس هدفش تعطیل کردن کارخانه ها و افزایش بیکاری نیست ولی در اجرای قانون، باید فشار و جدیت لازم نیز وجود داشته باشد. اجرای مقررات و استانداردها در صنایع، به نفع خود صنایع است. به تداوم کار آنها و رقابت پذیری این صنایع و فراهم شدن حضور آنان در بازارهای خارجی و توسعه فعالیت های آنان منجر می شود؛ این یعنی اشتغال پایدار و مؤثر، بنابراین اعمال فشار و اجرای قانون به نفع همه است.
ما راه حل هایی ارائه می کنیم که بسیاری تنها یک ایده ساده و جزئی است و برخی با کمک های مالی اندک همراه است.
هر یک از صنایع که به راهنمایی های ما عمل کرده، سود برده است. البته امروزه شرایط کاملاً تغییر کرده است ولی هنوز مشکلات وجود دارد.
* کمک های مالی شما چگونه پرداخت می شود؟
- کمیته ای وجود دارد که نام آن یارانه سود تسهیلات است. در برنامه سوم بوده و در برنامه چهارم نیز تصویب شد. در رابطه با سوخت، سازمان بهینه سازی رئیس این کمیته است و هر طرحی که در این مورد به کمیته ارائه شود، بر اساس برآوردهایی که می شود، یارانه هایی برای آن در پرداخت سود تسهیلات بانکی در نظر گرفته می شود.
میزان یارانه بر اساس توجیه اقتصادی طرح تعیین می شود و متفاوت است و با ممیزی انرژی به دست می آید.
* به طور معمول در بحث تسهیلات، صنایع به سراغ شما می آیند؟
- به طور معمول، چنین است ولی در برخی صنایع خاص ما باید پیگیری کنیم و آنان را وارد کنیم تا تسهیلات بگیرند و خط تولید را اصلاح کنند.
یکی از مشکلات اساسی ما صنایع آجرپزی است. امروز حدود هشت هزار واحد سنتی آجر پزی وجود دارد که اغلب نیز تعطیل هستند ولی سهمیه سوخت مازوت آنان تحویل می شود. امروز بیشترین بخش مصرف کننده مازوت در کشور، این بخش است. قبل از این، صنایع سیمان یا شیشه بود که این صنایع گازسوز شده است.
علاوه بر مصرف سوخت، محصول تولیدی این کارگاه ها غیراستاندارد است.
شماره استاندارد آجر در ایران هفت است یعنی از نخستین کالاهایی است که در کشور ما برای آن استاندارد تعیین شده و هنوز، همان اعمال می شود، در صورتی که شرایط تغییر کرده است. در تولید آجر به جز مصرف سوخت، مسأله ایمنی هنگام زلزله یا عایق بندی ساختمان نیز وجود دارد.
کارخانه های آجر ماشینی البته وضع بهتری دارند ولی تجهیزات آنها نیز مربوط به جنگ دوم جهانی است که امروزه در دنیا مصرف آنها منسوخ شده است.
امروز تنها شش الی هفت خط تولید جدید که کوره های تونلی است در ایران وجود دارد. باید این مشکل حل شود و بدترین وضعیت در صنایع کشور، مربوط به آجر است.
این بخش، بافت اجتماعی خاصی دارد و کسی مسئولیت آن را نمی پذیرد. در سال، حدود 2 میلیارد لیتر سوخت را فقط با اصلاح سهمیه بندی در این صنعت می توانیم صرفه جویی کنیم. این، رقم بزرگی است که فقط با اصلاح سهمیه بندی طبق بررسی دقیقی که صورت گرفته و اعداد آن به صورت ریز مشخص است، امکان اجرا دارد.
باید در این مورد در کشور تصمیم گیری شود و مسئول آن ما نیستیم. وزارت نفت علاقه مند است که این میزان مازوت را در سال صادر کند و درآمد بیشتری برای کشور کسب کند ولی نهادهای دیگر، در این مورد موافق نیستند.
این تنها در مورد سوخت این کارگاه هاست. تولید این کارگاه ها نیز مشکل دارد. کار آنها خیانت به کشور است. مثلاً آلودگی محیط زیست دارند که باید سازمان محیط زیست با آن برخورد کند، چراکه ضمن آلوده کردن هوا، خاک زراعی خیلی خوب را به سنگ تبدیل می کنند.
اداره استاندارد باید تولید آجر فشاری را متوقف کند. استاندارد آجر در سال 1340 تصویب شده و همین استاندارد، تولید آجر فشاری را رد می کند. چهل سال این تولید مردود است ولی تولید می شود، در ساخت و ساز مصرف می شود و بناهایی احداث می شود که خطرناک است.
یعنی ساختمان های غیرعایق که مصرف سوخت را بالا می برد و در صورت بروز زلزله بر سرمان خراب می شود، با این آجرها ساخته می شود.
اگر این روند ادامه یابد اتفاقی که برای بنزین افتاده، برای دیگر سوخت های مایع رخ می دهد. امسال باید گازوئیل وارد کنیم و اگر این روند تغییر نکند باید در آینده مازوت هم به رقم های وارداتی ما اضافه شود و این واردات برای چه کاری انجام می شود؟ برای تولید کالایی غیراستاندارد.
خوشبختانه در مورد بنزین، مشکلات تا حدی برطرف شده و به دلیل حجم بالای هزینه واردات، همه خطر آن را درک کرده اند و در مورد اقدامات توصیه شده از سوی سازمان بهینه سازی مثل توسعه مصرف گاز طبیعی در خودرو، دیگر مانعی وجود ندارد ولی تا خرد جمعی نباشد، نمی توان امیدوار بود.
* در مورد مصرف گاز در خودرو، دیگر مشکلی ندارید؟
- متأسفانه فشار فقط روی وزارت نفت است و دیگر سازمان ها این فشار را نمی پذیرند.
البته امروزه بیشترین همکاری با ما د رمورد سی.ان.جی است. همین که سدهای مخالف کنار رفته و همه پذیرفته اند که باید در اولویت باشد، جای خوشحالی دارد.
البته هنوز در بوروکراسی اداری گرفتار هستیم. گازسوزکردن خودرو، فرآیند پیچیده ای است. ایمنی نیز بحث مهمی است. اگر چه عملاً ثابت شده که سی. ان.جی ایمن تر از بنزین است ولی هنوز مشکلات فنی و فرهنگی وجود دارد.
با همه این مشکلات، از دو سال و نیم پیش تاکنون، امروز 600 تا 650 ایستگاه عرضه گاز خودرو در حال ساخت است و دویست ایستگاه نیز در حال بهره برداری است. این عملکرد در دنیا بی سابقه است ولی در مورد تعداد خودروها مشکل داریم.
* چرا تولید خودرو گازسوز در حد مصوبات قانونی نیست؟
- صنعت خودرو برای کشور و وزارت صنایع، صنعت مهمی است. فروش سالانه 15 الی 16 میلیارد دلار خودرو در کشور، رقم اندکی نیست.
مشخص است که ما به راحتی نمی توانیم در این صنعت حرکت کنیم. البته تاکنون استاندارد های لازم را برای این صنعت در مورد سوخت تصویب کرده ایم که البته این هم جدی گرفته نمی شود.
باید فشار وارد شود تا این صنعت، خود را اصلاح کند.
در مورد تولید خودروهای گازسوز نیز در حد قانون عمل نمی کنند.
تولید خودروگازسوز، اولویت نخست صنعت خودرو کشور نیست در حالی که ما با مخاطرات جدی در مورد مصرف بنزین روبه رو هستیم. برای تولید یک مدل جدید خودرو، همه صنایع خودروسازی بسیج می شوند ولی در مورد خودرو گازسوز، این تلاش صورت نمی گیرد.
* مسأله بازار و نبود متقاضی خرید، از جمله اعتراض های تولید کنندگان خودرو است.
- امروزه مشکل تقاضا وجود ندارد. در کارگاه های ما بیش از صدهزار نفر برای تبدیل کارگاهی خودروهای خود ثبت نام کرده اند. برای خرید خودرو گازسوز از خودروسازها نیز صف وجود دارد. در شهرستان ها، استقبال بالاست. علاوه بر اینکه تولید کارخانه ای، مشکل کاهش کشش و سرعت را نیز برطرف می کند، چون خود رو از پایه گازسوز است. فرهنگ این بازار ایجاد شده است. ایستگاه های تأمین گاز و عرضه سوخت نیز در سراسر کشور توسعه یافته است و تا آخر سال، 1800 ایستگاه راه اندازی می شود. در حال حاضر روزی 250 خودرو کارخانه ای تولید می شود که سال گذشته در حد 30 خودرو نیز تولید نمی شد.
* این میزان تولید، امسال تعهد قانونی تولید آنان را می پوشاند؟
- صنعت خودرو باید امسال 280 هزار خودرو گازسوز تولید کند که با روزی 250 خودرو به این سقف نمی رسند و باید تولید را افزایش دهند.
سال گذشته نیز 200 هزار خودرو تعهد داشتند ولی تنها 15 هزار خودرو تولید شد. البته امسال قطعاً بالاتر می رود و با تمایلی که در کارخانه های تولید خودرو مشاهده می کنیم، امیدواریم که این امر محقق شود.
* برخی منابع از مشکل تأمین قطعات خودروسازها از جمله مخزن سوخت خبر داده اند. در این زمینه چه اقدامی شده است؟
- ما برای راه افتادن کار به آنان کمک کرده ایم و تا مدتی نیازها را تأمین می کردیم ولی دولت نباید پیمانکار بخش خصوصی شود. البته برخی موانع در تولید و واردات مخزن وجود دارد. دلیل آن، دومنظوره بودن این مخزن هاست که کاربرد نظامی هم می تواند داشته باشد. اقداماتی شده تا این مشکل حل شود و بخش خصوصی برای حل این مشکل از فرصت ها و امکانات بیشتری از دولت برخوردار است. بنابراین مشکل را خودروسازها خودشان باید پیگیری کنند.
* یکی از مشکلات فراگیرشدن خودروهای گازسوز، ایستگاه های عرضه سوخت است. در این مورد چه اقدامی انجام شده است؟
- در برخی شهرهای بزرگ از جمله تهران مشکل تأمین زمین برای احداث ایستگاه وجود دارد که با نصب تأسیسات در مراکز فروش بنزین موجود در تهران، این مانع نیز برطرف می شود که غیر از مراکز در حال احداث، این ایستگاه های جدید، مشکل را برطرف می کند. نخستین ایستگاه دومنظوره، به زودی در تهران کار خود را آغاز می کند.
امسال 188 مورد در تهران، چنین مراکزی ایجاد می شود. امیدواریم که 120 مرکز دیگر نیز به این طرح در سال جاری اضافه شود و تعداد کل به 308 ایستگاه برسد.
با این مراکز تعداد کل ایستگاه های سراسر کشور به 800 مرکز عرضه سوخت گاز می رسد.
* بخاری های گازی، همه ساله در زمستان تعداد بی شماری از افراد را می کشند، علاوه بر اینکه مصرف گاز آنان نیز غیراستاندارد است.
- بخاری های دودکش دار در ایران سالی 600 نفر را می کشد ولی هر سال یک میلیون بخاری بدون دودکش در کشور تولید می شود که یک مورد جرح هم نداشته است.
متأسفانه بخاری های دودکش دار غیراستاندارد در کشور هنوز تولید می شود و افراد بی گناهی جان خود را از دست می دهند.
* این بحث معمولاً فصل زمستان و با انتشار اخبار خفگی افراد در هنگام خواب داغ می شود. چرا تولید بخاری های غیراستاندارد متوقف نمی شود؟
- استاندارد بخاری های دودکش دار بعد از 30 الی 35 سال بازنگری شد.از اول سال گذشته اجرای آن اجباری بوده ولی هنوز اجرا نشده است و در زمستان سال قبل شاهد خبرهای ناگوار آن بودیم. تنها لازم است یک سنسور کوچک در این بخاری ها نصب شود. تا کی باید لوازم خانگی آدم بکشد؟ بخاری های بدون دودکش ضمن مصرف کم گاز، وسایلی دارد که در هیچ شرایطی گازهای خفه کننده تولید نمی کند. در آمریکایی که دیه یک آدم، 20 میلیون دلار است، 85 درصد بازار، بخاری های بدون دودکش است. ما از تجربیات دیگران استفاده می کنیم و این راه ها را توصیه می کنیم ولی متأسفانه رعایت نمی شود.
* موتور
- تولید موتور یک فصل بود که امروز تا حدی با تعطیل شدن کارخانه های یک روزه حل شده. در ژاپن، تنها 3 کارخانه تولید موتور سیکلت هست و در ایران، تعداد آن قابل شمارش نیست. این یک معضل اجتماعی است که باید با آن جدی برخورد کرد.
* به عنوان آخرین سؤال، بفرمایید چرا باید مصرف گاز در خودرو را دنبال کنیم؟ برخی هنوز به این سیاست اعتراض دارند و تولید بنزین یا مصرف گازوئیل در خودروها را توصیه می کنند!
- پی گیری مصرف گاز در خودرو در ایران، سود و صرفه اقتصادی دارد. اینکه کشورهای دیگر به سوی مصرف خودروهای گازوئیلی میل کرده اند، به دلیل صرفه اقتصادی برای آنان است. ما دارای بزرگ ترین منابع گاز در دنیا هستیم و باید از آن بهره برداری کنیم.
سود وزارت نفت در مصرف گاز، 4 سنت و صادرات بنزین، 60 سنت است. همین امروز با فعالیت حدود 3 میلیون خودرو گازسوز می توانیم صادرات بنزین داشته باشیم. بالاتر از این فعالیت 150 هزار خودرو گازسوز موجود حدود 1.5 میلیون لیتر صرفه جویی در مصرف روزانه بنزین داریم که همه سرمایه گذاری های انجام شده برای گازسوزکردن خودروها را پوشانده است. بنابراین این کار برای ما سودآور است.
کشورهای دیگر این مزیت را ندارند که به سوخت های دیگر روی می آورند.