در مرداد سال گذشته تحقیقی روی 2هزار و 934زن متاهل تهرانی که در فاصله سنی 15 تا 49سال قرار داشتند انجام شد.
این تحقیق نشان داد به‌طور متوسط زنان در طول زمان باروری خود 5/1بچه به دنیا می‌آورند و میانگین سن باروریشان هم از 25سال به 30سال رسیده است.
از ویژگی‌های زنان این تحقیق آن بود که بیش از 50درصد آنها بعد از 19 سالگی ازدواج کرده بودند. همچنین 98درصد از آنها با سواد، 64درصد دارای تحصیلات بالای دیپلم، 26درصد تحصیلات دانشگاهی و 16درصد شاغل بودند. در این پژوهش، محقق نگاهی نیز به تحقیقی که 10سال پیش وزارت بهداشت با همین مضمون انجام داده، کرده است.
دکتر امیر عرفانی محقق و استاد دانشگاه نیپسینگ کانادا در تشریح نتایج این تحقیق می‌گوید: کاهش باروری در تهران دلایل مختلفی دارد که 69درصد آن مربوط به روش پیشگیری از بارداری است، 23درصد مربوط به جوانانی می‌شود که ازدواج را به تاخیر انداخته‌اند و 5درصد مربوط به دوران شیردهی و 3درصد نیز مربوط به سقط جنین است؛ این درصد‌ها نسبت به 10سال پیش تغییر نکرده است. بیشترین تأثیر استفاده از روش پیشگیری بر کاهش باروری، در زوجینی که تازه ازدواج کرده‌اند و زوجینی که در میانه سن باروری (34- 30) قرار دارند مشاهده شده است.
فاصله‌گذاری بچه اول نسبت به 10سال پیش حدود 6سال کاهش پیدا کرده است. به‌طور متوسط یک زن متاهل تهرانی 23 ماه بعد از ازدواجش بچه‌دار می‌شود، این در حالی است که 10سال پیش این زمان 92ماه بود.برای بچه دوم هم‌اکنون 58ماه صبر می‌کنند که این رقم در 10سال پیش 31ماه بود. اکثر زنان تهرانی نمی‌خواهند بچه سوم داشته باشند و به همین دلیل فاصله‌گذاری برای این بچه 163 ماه است؛ 10سال پیش این فاصله 65 ماه بود.
این جمعیت‌شناس در تحلیل فاصله‌گذاری در بارداری زنان تهرانی می‌گوید:2 عامل در کاهش فاصله‌گذاری بچه اول تأثیر داردکه یکی از آنها افزایش سن ازدواج در زنان است. تاخیر در ازدواج به این معناست که نسبت زنانی که زیر 15سال باردار می‌شدند کم شده است. در نتیجه افزایش سن ازدواج، این زنان سعی می‌کنند زود بچه اول را بیاورند. البته افزایش میزان باروری در سال گذشته در تهران ناشی از باروری زنان تحصیل‌کرده‌ای است که دیر ازدواج کرده و زود بچه دار شده‌اند.
وی در مورد مهم‌ترین عاملی که در فاصله‌گذاری‌ها تأثیر گذاشته است، می‌گوید: مهم‌ترین عامل، استفاده از روش پیشگیری و پس از آن، سطح تحصیلات زنان (هر چقدر تحصیلات بالا می‌رود فاصله‌گذاری بیشتر می‌شود)، اشتغال زنان (زنان شاغل فاصله‌گذاری بیشتری می‌کنند و از روش مطمئن‌تری استفاده می‌کنند تا بچه‌دار نشده و شغل‌شان را از دست ندهند) است.
در تحقیق مورد اشاره، این نتیجه به دست آمد که زنانی که فرزند اولشان فوت کرده باشد فاصله‌گذاری کمتری برای فرزند بعدی دارند. زنانی که 2فرزند اولشان دختر بوده به امید فرزند پسر گرایش به فرزند سوم دارند. ترجیح جنسی پسر فقط در موالید سوم دیده می‌شود ولی در بچه اول این ترجیح وجود ندارد.
تنظیم خانواده ایرانی
میزان استفاده از روش‌های سنتی یا مدرن نسبت به 10سال پیش افزایش یافته و از 78درصد به 85درصد رسیده است. این خود بر میزان باروری تأثیر گذاشته است.درصد استفاده از روش‌های پیشگیری نسبت به سال‌های قبل تغییر چشمگیری نکرده است؛ تنها تغییر در استفاده از روش‌های مردانه پیشگیری است که از 6درصد به 16درصد رسیده است.
وی دلیل این تغییر را افزایش آگاهی زنان نسبت به خطرات و عوارض جانبی روش‌های مدرن قلمداد می‌کند و می‌گوید: همسران نیز مسئولیت بیشتری را برای پیشگیری بر عهده می‌گیرند. برابری نقش‌های جنسی در خانواده‌هایی با تحصیلات بالا نیز در این مسئله تأثیر‌گذار است.
امیر عرفانی در این مورد می‌گوید: خانم‌هایی که هیچ بچه‌ای ندارند 35درصد از هیچ روشی استفاده نمی‌کنند درحالی‌که فقط 13درصد از کسانی که 3 بچه دارند از هیچ راهی برای جلوگیری استفاده نمی‌کنند. استفاده از روش سنتی تقریبا در میان تمام زنان با تعداد بچه‌های مختلف یکسان است. فقط خانم‌هایی که 3 بچه و بیشتر دارند از روش‌های مطمئن‌تر استفاده می‌کنند.
برخورد با باروری ناخواسته
با بررسی باروری‌های ناخواسته و مقایسه آن با 10سال پیش می‌توان به این نتیجه رسید که باروری ناخواسته نسبت به 10سال پیش 6درصد کاهش یافته است که این خود نشان از موفقیت برنامه تنظیم خانواده در ایران دارد. آمار باروری ناخواسته کاهش یافته است ولی به ازای آن باروری‌های منجر به سقط که معمولا در گزارش‌ها آورده نمی‌شود افزایش داشته است.
این مسئله باروری‌های ناخواسته‌ای را که گزارش نمی‌شود، جبران می‌کند. امیر عرفانی می‌گوید: تحقیقات نشان داده که بیشتر باروری ناخواسته ناشی از شکست روش‌های پیشگیری است.53درصد این باروری‌ها ناشی از شکست و معیوب بودن روش پیشگیری در زمان حاملگی است. 18درصد آن به‌دلیل استفاده نکردن از هیچ روش و 7درصد قطع استفاده از روش در زمان حاملگی است.
با افزایش سطح تحصیلات و اشتغال، میزان باروری‌های ناخواسته کاهش می‌یابد. خانم‌های شاغل 20درصد و خانم‌های غیرشاغل 10درصد باروری ناخواسته دارند.