تاریخ انتشار: ۲۷ شهریور ۱۳۸۹ - ۰۴:۳۲

آرش نهاوندی: پژوهشگاه رویان در اقدامی جدید برای نخستین‌بار از زمان تأسیس خود، روز چهارشنبه هفته گذشته «جایزه دکتر کاظمی آشتیانی»، بنیانگذار این پژوهشگاه را به یکی از بزرگ‌ترین محققان خارجی حوزه بیولوژی و سلول‌های بنیادی جهان اعطا کرد.

 این جایزه شامل مدال یادبود دکتر کاظمی و 20هزار دلار است.این اقدام در حالی انجام گرفت که پژوهشگاه رویان در طول کمتر از 2دهه‌ای که از تأسیس آن توسط مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی می‌گذرد به دستاوردهای بسیار زیادی در زمینه علوم پزشکی مرتبط با ناباروری و به‌ویژه در زمینه تولید سلول‌های بنیادی دست یافته است. اقدامات شگرفی که از سال1370 تا‌کنون به همت دانشمندان عضو این پژوهشگاه به انجام رسیده، سبب شده است که نام این پژوهشگاه مرز‌های ملی را درنوردد؛ از همین رو بسیاری از محققان در سایر کشورهای جهان ضمن آشنایی با فعالیت‌های رویان برای ارسال مقالات علمی خود به این پژوهشگاه اعلام آمادگی کرده و همکاری خود را با این پژوهشگاه آغاز کرده‌اند.


همکاری‌ محققان خارجی سبب شده است که پژوهشگاه رویان به‌منظور ترغیب بیشتر آنان برای همکاری و تعامل با این پژوهشگاه، اقدامات جدیدی را سرلوحه کار خود قرار دهد؛ ازجمله این اقدامات برگزاری جشنواره‌های بین‌المللی سالانه از سوی این پژوهشگاه است.


جشنواره بین‌المللی رویان یک جشنواره تحقیقاتی است که به‌صورت سالانه و به‌دنبال فراخوان طرح‌های تحقیقاتی در زمینه‌های مختلف پزشکی، تولید‌مثل و علوم سلولی برگزار می‌شود. اما آنچه امسال این رویداد را متفاوت‌تر از جشنواره‌های سال‌های قبل کرده، اقدام رویان به اعطای جایزه دکتر کاظمی آشتیانی برای نخستین‌بار به یکی از محققان برجسته بین‌المللی است.


دکتر حمید گورابی، رئیس پژوهشگاه رویان، روز یکشنبه هفته گذشته و 3روز پیش از برگزاری مراسم اعطای جایزه دکتر کاظمی، در یک نشست خبری ضمن تشریح اقدامات انجام‌گرفته برای برگزاری جشنواره بین‌المللی رویان گفته بود: طرح برگزاری کنگره با هدف اعطای جایزه دکتر کاظمی و ارائه بودجه‌های پژوهشی به‌منظور گرامیداشت یادمان این دانشمند برجسته فقید پس از تدوین از سوی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به هیأت امنای جهاد ارائه شد که این موضوع در هیأت امنای جهاد دانشگاهی عملیاتی نشد؛ از همین رو تصمیم گرفته شد که در جشنواره یازدهم رویان جایزه دکتر کاظمی به‌عنوان جایزه یکی از بخش‌های جنبی این رویداد اعطا شود، بر این اساس شورای علمی پژوهشگاه رویان از میان افراد مثمرثمر در این عرصه، پروفسور رودولف یانیش از کمبریج را به‌عنوان برنده جایزه دکتر کاظمی اعلام کرد.


پروفسور رودولف یانیش از مؤسسه وایت‌هد کمبریج ماساچوست، به‌دلیل مطالعه و بررسی گسترده روی سلول‌های بنیادی، ‌تکوین بیماری‌های پستانداران با استفاده از ابزارهای ژنتیک و مولکولی و به‌وجود آوردن نخستین گونه موش تراریخته، موفق به دریافت جایزه دکتر کاظمی شد.


رئیس پژوهشگاه رویان جهاد‌دانشگاهی با اشاره به ارائه 251پروژه از 41کشور دنیا در دوره‌های گذشته، گفته بود: امسال 358طرح از 43 کشور جهان به جشنواره یازدهم رویان ارسال شد که بیشترین طرح‌ها از کشورهای آمریکا، هند، ایتالیا، ایران، آلمان، کانادا، ژاپن، استرالیا، برزیل، اسپانیا و فرانسه بود.


وی اظهار کرده بود: طرح‌های ارائه‌شده در گروه سلول‌های بنیادی 132طرح، ناباروری زنان 72 طرح، جنین‌شناسی 59طرح، ناباروری مردان 48طرح، ژنتیک 40طرح، اپیدمیولوژی و اخلاق 24طرح و تصویربرداری 4طرح بوده است.امسال 77داور ایرانی و 70داور خارجی طرح‌های ارائه شده را مورد ارزیابی قرار دادند که به نفرات برگزیده در جشنواره خانواده پزشکی تولید‌مثل و سلول‌های بنیادی جوایزی اعطا شد. جایزه طرح برتر گروه جنین‌شناسی به یک محقق از ایران، طرح برتر ناباروری زنان به یک محقق نیجریه‌ای، طرح ژنتیک به محققی از کشور فرانسه، طرح بیولوژی و فناوری سلول‌های بنیادی به محققی از ایران و طرح طب ترمیمی به محققی از کشور ایتالیا اختصاص یافت. همچنین در زمینه تشویق محققان ملی، جایزه جشنواره به دکتر مهرداد نوروزی‌نیا برای طرح گروه اپی ژنتیک، عباس پیریایی برای فناوری سلول‌های بنیادی و طاهره معدنی در گروه زنان اختصاص یافت.پژوهشگاه رویان که هم‌اکنون به‌دلیل پژوهش‌های مؤثر و تولید نخستین سلول‌های بنیادی و جانوران تراریخته در ایران در عرصه بین‌الملل موفق به کسب اعتبار شده است این اعتبار و شهرت خود را مرهون دکتر کاظمی آشتیانی که در محافل علمی همگان او را به‌عنوان آغازگر درمان ناباروری در ایران می‌شناسند، است.


آغازگر تحولی علمی


دکتر سعید کاظمی‌آشتیانی از بنیانگذاران حرکت علمی در زمینه سلول‌های بنیادی و درمان‌های ناباروری در ایران بود که در ایجاد تحول علمی در کشور نقش بسزایی داشت. این پژوهشگر ایرانی در اول فروردین ماه سال۱۳۴۰ در تهران چشم به جهان گشود. این دانشمند بزرگ در سن ۱۸سالگی همزمان با ورود به دانشگاه، در هنرستان پیام امید به تدریس ادبیات و بینش اسلامی پرداخت، اما با شروع انقلاب فرهنگی، وی تحصیل در دانشگاه را رها کرد و به جبهه‌های نبرد رفت.


دکتر آشتیانی پس از پایان جنگ عراق علیه ایران مجددا به عرصه دانشگاه بازگشت و با جدیت تحصیلات خود را ادامه داد. او سرانجام در سال۱۳۶۹ با اخذ مدرک کارشناسی ارشد رشته فیزیوتراپی از دانشکده علوم توانبخشی فارغ التحصیل شد.در سال۱۳۶۱ با همکاری 2نفر از همکارانش جهاد گروه پزشکی را در دانشگاه علوم پزشکی ایران تأسیس کرد.این گروه، هسته اولیه جهاددانشگاهی علوم پزشکی ایران بود که در سال۱۳۶۵ شکل گرفت و کاظمی تا سال۱۳۷۰ عهده‌دار مسئولیت بخش طرح‌ها و تحقیقات این مرکز بود.وی از سال۱۳۷۱، همزمان با تغییرات ساختار مدیریتی جهاددانشگاهی، به سمت ریاست جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی ایران منصوب شد که این مسئولیت تا پایان دوره حیاتش بر عهده وی بود.


در این سال‌ها مراکز درمانی متعددی تأسیس و گروه‌های مختلف پژوهشی را راه‌اندازی کرد که در آن میان پژوهشکده رویان جهاددانشگاهی یکی از مهم‌ترین مراکز بود.پژوهشکده رویان جهاددانشگاهی خرداد ماه۱۳۷۰ با مدیریت دکتر کاظمی رسما فعالیت خود را آغاز کرد و تاکنون هزاران زوج نابارور با بهره‌مندی از خدمات این مرکز پیشرفته صاحب فرزند شده‌اند.کاظمی در همین دهه و همزمان با مدیریت جهاددانشگاهی علوم‌پزشکی ایران و پژوهشکده رویان در دانشگاه تربیت مدرس، به ادامه تحصیل در رشته علوم تشریح با گرایش جنین شناسی پرداخت و در سال۱۳۷۶ با رتبه ممتاز موفق به اخذ درجه دکتری شد.توسعه تحقیقات در زمینه باروری و ناباروری، تولید، تکثیر و انجماد سلول‌های بنیادی جنینی، اجرای نخستین طرح همانندسازی حیوانات در خاورمیانه، راه‌اندازی و برگزاری 6دوره جشنواره بین‌المللی رویان، برگزاری 2دوره جشنواره آسیایی بهداشت خانواده و ده‌ها فعالیت ارزنده علمی دیگر، دستاوردهای عمر کوتاه اما پرثمر این محقق خستگی‌ناپذیر است. دکتر کاظمی آشتیابی ۱۲دی‌ماه۱۳۸۴ در سن ۴۴سالگی بر اثر سکته از دنیا رفت. اگر چه او از این دنیا رفته اما میراث وی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پژوهشگاه‌های علمی نه تنها در سطح ایران که در سطح جهان به فعالیت‌های خود در سطح گسترده‌ای ادامه می‌دهد.اهمیت پژوهشگاه رویان و دستاوردهای این پژوهشگاه در زمینه ناباروری، سلول‌های بنیادی و دست آخر تولید جانوران تراریخته آشنایی با این پژوهشگاه را ضروری می‌سازد.


نخستین پژوهشگاه درمان ناباروری


پژوهشکده رویان در سال۱۳۷۰ به‌عنوان مرکز جراحی محدود با هدف درمان، پژوهش و آموزش ناباروری افتتاح‌ شد و در سال۱۳۷۷ مجوز مرکز تحقیقات علوم سلولی را از شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت کرد.


پژوهشکده رویان توانسته است به یکی از معتبرترین مراکز ارائه خدمات تخصصی و فوق تخصصی در خاورمیانه تبدیل شود، به‌طوری که علاوه بر هزاران زوج ایرانی نابارور، به‌طور میانگین سالانه بیش از 300 زوج نیز از کشورهای خاورمیانه، اروپا و استرالیا به این مرکز برای درمان مراجعه می‌کنند. این پژوهشکده فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی و نیز درمانی خود را در قالب 6 گروه پژوهشی جنین‌شناسی، ناباروری مردان، ناباروری زنان، ژنتیک تولید‌مثل، اپیدمیولوژی و بهداشت باروری و نیز سلول‌های بنیادی (بن یاخته‌ها) انجام می‌دهد. این پژوهشکده دارای تعداد ۸۰نفر عضو هیأت علمی بوده و 2فصلنامه علمی- پژوهشی به نام‌های «یاخته» در زمینه علوم سلولی و International Journal of Fertility and Sterility در زمینه ناباروری منتشر می‌کند.


از جمله اقدامات مهم رویان همانند‌سازی‌ جانوران بوده است. این پژوهشگاه برای نخستین بار اقدام به تولید گوسفند، بز و گوساله همانند‌سازی‌ شده در ایران کرد. همچنین نخستین بانک خون بند ناف نیز توسط این پژوهشگاه، اخیرا در ایران تأسیس شده است.