مرضیه وحید دستجردی می‌گوید که ورود غیرقانونی و کنترل نشده اتباع بیگانه به کشور، سلامت مردم جامعه را به خطر می‌اندازد و هزینه‌های زیادی به دولت تحمیل می‌کند به‌طوری که در سال گذشته 120 نفر در میان مبتلایان به سل از اتباع خارجی بوده‌اند.
به گفته معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی - درمانی زاهدان، استان سیستان و بلوچستان بالاترین آمار مبتلایان به بیماری مالاریا را در کشور دارد که یکی از دلایل اصلی بالا رفتن این آمار، حضور و تردد اتباع خارجی در سطح استان است. محمد مهدی طباطبایی می‌گوید: «علاوه بر افغان‌ها، بنگلادشی‌ها و پاکستانی‌ها که در جنوب استان حضور دارند، نیز در شیوع مالاریا تاثیر‌گذارند.»
وی معتقد است که مشکل اصلی حضور اتباع بیگانه در سطح شهرهای کشور، ترددهای غیرمجازی است که آنان در دو طرف مرز انجام می‌دهند و بیمار‌های واگیرداری همچون مالاریا، سل و التور را وارد استان‌های مرزی می‌کنند.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان درباره چگونگی انتقال مالاریا توضیح می‌دهد: «زمانی که شخص مبتلا به مالاریا وارد کشور می‌شود اگر تحت کنترل قرار نگیرد و پشه‌ای او را بگزد، سپس آن پشه شخص دیگر را هم نیش بزند، مالاریا به نفر دوم انتقال می‌یابد و به این ترتیب از شخصی به شخص دیگر در سراسر استان منتقل می‌شود.»
طباطبایی با یادآوری طول 1200 کیلومتری مرز مشترک سیستان و بلوچستان با پاکستان و افغانستان می‌افزاید: «ماموران بهداشت در نقطه صفر مرزی، اقدامات کنترلی خود را انجام می‌دهند، اما با همه این تلاش‌ها فقط درصد کمی از ورود اتباع بیگانه زیر پوشش قرار دارند چون بخش زیادی از آنان به‌صورت غیرمجاز وارد می‌شوند و در مکان‌هایی غیرقابل دسترس در وضع نامطلوب معیشتی و فرهنگی زندگی می‌کنند.» به گفته وی بیش از 400 هزار تبعه بیگانه در استان سیستان و بلوچستان حضور دارند که درصدی از آنان به دلایل گوناگون مانند اتفاقاتی که در آن طرف مرز می‌افتد، از مسیرهای غیرقانونی وارد استان می‌شوند و سلامت جامعه را به خطر می‌اندازند.
بسیاری از اتباع خارجی که وارد کشور می‌شوند افغان و پاکستانی هستند چرا که به‌دلیل حفاظت بسیار دقیق مرزهای غربی ایران، ورود غیرمجاز از غرب تقریبا ممکن نیست. با این حال کسانی که از مرزهای شرقی وارد کشور می‌شوند برای یافتن کار و برخورداری از امکانات بیشتر بیش از صد‌ها کیلومتر راه را طی می‌کنند و حتی به نقاط غربی و مرکزی کشور می‌روند. براساس آمار، تهران، خراسان رضوی و جنوبی، هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان، کرمان و خوزستان، از جمله استان‌هایی هستند که تعداد اتباع غیرمجاز خارجی در آنها بیشتر از سایر استان‌هاست.
جمعیت سیال مهاجران غیرقانونی
جمع‌آوری و ساماندهی اتباع غیرمجاز خارجی، بر عهده اداره اتباع خارجی، استانداری و نیروی انتظامی هر استان است. معمولا این افراد از سوی نیروی انتظامی دستگیر و به اردوگاه‌های مرزی فرستاده می‌شوند تا از کشور اخراج شوند. اما بسیاری از آنان به‌دلیل نبود نظارت کافی در مرزهای شرقی دوباره وارد ایران می‌شوند. سردار کاظم مجتبایی، فرمانده سابق انتظامی استان کهگیلویه و بویراحمد، درباره نوع برخورد با متکدیان خارجی که سبک زندگی آنان با بیشترین مخاطرات بهداشتی همراه است، می‌گوید: «نیروی انتظامی استان دائماً درگیر جمع‌آوری این اشخاص است، اما مشکل اساسی این است که آنان جای ثابت ندارند و دائماً از نقاط کور مرزی و به شکل غیرقانونی وارد می‌شوند.» به گفته این فرمانده انتظامی راه حل رفع ریشه‌ای این معضل، بستن جدی مرزهاست.
طرح ساماندهی اتباع افغان
با وجود اصرار مسئولان و پزشکان مرزنشین بر کافی نبودن نظارت روی مرزهای شرقی، علی عبداللهی، معاون امنیتی و انتظامی وزارت کشور تاکید می‌کند که با اجرای طرح ساماندهی اتباع افغانستان، کنترل مرزهای شرقی برای جلوگیری از ورود غیرقانونی آنان به‌شدت پیگیری می‌شود.
به گفته وی، از این به بعد کنترل مرزها جدی‌تر و شدیدتر خواهد شد و شورای توسعه و امنیت پایدار شرق کشور به دستگاه‌های مؤثر اختیار قانونی بالایی داده است تا از مرزهای شرقی کشور حفاظت کنند. براساس این طرح حریم امنیتی مرزهای شرقی کشور که شامل خراسان شمالی، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان است به دقت تحت کنترل قرار می‌گیرد.
عبداللهی توضیح می‌دهد: «به نهاد‌هایی مانند دستگاه قضایی و نیروی مرزبانی ابلاغ شده است که به‌طور جدی در مرزها برخورد کنند و از تمام اتباع افغانستان که می‌خواهند به ایران وارد شوند گذرنامه و ویزا بخواهند.»
پس از سیل پاکستان
طباطبایی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان با خاطر نشان کردن آمادگی نهاد‌های متولی سلامت استان سیستان و بلوچستان برای کنترل بیماری‌های راهبردی مانند مالاریا، التور و بیماری‌های انگلی و روده‌ای پس از سیل پاکستان می‌گوید: «تا این لحظه گزارشی از بیماری‌های روده‌ای نداشتیم و مشکل حادی در مورد بیماری مالاریا نیز گزارش نشده است اما در مورد مقابله با بیماری‌های روده‌ای مهم‌ترین اقدامات دانشگاه علوم پزشکی زاهدان شامل ذخیره و دپوی دارو، مواد گند‌زدا، سموم، لوازم پزشکی و امکانات برپایی بیمارستان‌های صحرایی می‌شود که در تمام شهرستان‌های استان این کار انجام شده است. از طرف دیگر گروه‌های واکنش سریع در شهرستان زاهدان تشکیل دادیم که این گروه‌ها علاوه بر داشتن تجربه برای مقابله با بحران‌های بهداشتی آموزش‌های لازم برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های روده‌ای و انگلی را دیده‌اند.»
طباطبایی همچنین با بیان این‌که برای مقابله با همه‌گیر شدن احتمالی مالاریا نیز در استان مشکلی وجود ندارد، تصریح می‌کند:
« پشه بند، دارو و نیروی انسانی برای مواجهه با سرایت احتمالی مالاریا به اندازه کافی وجود دارد.»