پنجره‌ای رو به معبود؛‌ سخاوت نفس و سخاوت مال

شرح حدیث: سخاوت در اصل معنایش گذشت کردن است. شما یک چیزی را به کسی می‌بخشی، بذل می‌کنی، از آن دل می‌کنی، گذشت می‌کنی می‌دهی به او. سخاوت این است. امیرالمؤمنین علیه‌السلام طبق این روایت می‌فرمایند: سَخاء نفس یعنی گذشت درونی از آنچه در دست دیگران است از امور دنیایی. اسم این را گذاشته سخاوت. چرا؟ چون مثل همان گذشت است.

این چشم‌پوشی از آنچه در دست دیگران است فضیلتش بیشتر و بالاتر است از اینکه دست کنی در جیب خودت و پول به کسی بدهی. چرا؟ اگر انسان چشمداشت داشته باشد نسبت به آنچه از امور دنیایی در دست دیگران است و چشمش دنبال آن باشد، حداقل منشأ 3رذیله در انسان می‌شود:

1- متوقع می‌شوی که او به تو بدهد. توقع اینکه او به تو بدهد از آنچه دارد این طمع است و طمع هم از رذایل اخلاقی است.

2- به تو نمی‌دهد. اینجا در دلت آرزو می‌کنی چون من ندارم خدا از او بگیرد. نگاه کنید گام به گام پیش می‌روم. اینها مال نفس است و تودلی است. اول به من بدهد می‌شود طمع. بعد می‌بینی به تو نمی‌دهد، آرزو می‌کنی که او هم نداشته باشد و از او هم گرفته شود. این اسمش چیست؟ حسد. این رذیله دوم. نگاه کنید گام به گام پیش می‌روم. چند صورت که بیشتر ندارد.

3- نه توقع دارم به من بدهد نه می‌خواهم که از او گرفته شود بلکه می‌گویم خودم می‌روم تلاش می‌کنم که هر طور بشود به‌دست آورم. این چه می‌شود؟ خودم را به آب و آتش می‌زنم. لا‌ابالی‌گری در به‌دست آوردن مال. نه حرام سرم می‌شود دیگر نه حلال. می‌خواهم مثل او بشوم. ببینید چقدر جمله گویاست.

اِنَّ سَخاءَ النَّفسِ عَمّا فی اَیدِی النّاسِ لَاَفضَلُ مِن سَخاءِ البَذلِ؛ چشم پوشی کردن از آنچه را که در دست دیگران است از امور مادی و دنیایی، هر آینه بالاتر است از اینکه دست کنی در جیبت یک چیزی به کس دیگری بدهی. فهمیدی؟ چون اگر آن چشم‌پوشی نشود منشأ رذایل اخلاقی است. یا مبتلا به طمع می‌شوی یا حسد می‌شوی یا لا‌ابالی‌گری در به دست آوردن مال.
غررالحکم، ص 381، حدیث 8645