تاریخ انتشار: ۶ دی ۱۳۸۵ - ۰۸:۴۱

احمد بیدی: بیش از 70 درصد آلودگی در شهرهای بزرگ، ناشی از وسائل نقلیه است.

در این میان استفاده از گاز طبیعی فشرده، باعث کاهش آلاینده‌های خروجی از اگزوز خودروها ‌شده و روی هم رفته باعث کاهش انتشار 24 درصدی گازهای گلخانه‌ای نسبت به بنزین و گازوئیل می‌گردد.

اختلاط سریع و مناسب با هوا به دلیل حالت گازی سوخت و همچنین عدد اکتان بالا و بهسوزی حاصله، امتیازات زیست‌محیطی دیگر برای استفاده از خودروهای گازسوز  به شمار می‌آیند.

با روند کنونی مصرف بنزین،‌ میزان کسری این فرآیند در کشور طی 20 سال آینده، به بیش از 500 میلیارد لیتر خواهد رسید به همین دلیل استفاده از گاز طبیعی در بخش حمل و نقل، نه تنها باعث کاهش مصرف فرآورده‌های نفتی و همچنین کاهش واردات می‌شود، بلکه به دلیل سقف صادرات نفت و فرآورده‌های آن موجب افزایش صادرات و درآمد ارزی کشور نیز می‌شود.

نکته بعدی در این زمینه یارانه‌هاست،‌ سالانه مبالغ هنگفتی یارانه به حامل‌های انرژی در کشور اختصاص می‌یابد که در میان بخش‌های مصرف‌کننده این مواد، بخش حمل و نقل بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است. بنزین و گازوئیل به ترتیب با 5/52 و 7/44 درصد، بالاترین مقدار یارانه را به خود اختصاص داده‌اند که استفاده از خودروهای گازسوز در این زمینه نقش مهمی ‌دارد.

از سوی دیگر گاز طبیعی نسبت به هوا سبک‌تر است و در زمان نشت از مخزن ذخیره سوخت و یا سایر قسمت‌های خودرو، به دلیل چگالی کمتر به سمت بالا حرکت می‌کند. همچنین دمای اشتعال بالاتر گاز طبیعی (حدود 650 درجه) نسبت به بنزین (350 درجه سانتیگراد)، موجب کاهش خطرات ناشی از انفجار و یا آتش‌سوزی در خودروها می‌شود البته شاید در برخی از موارد مشابه ایمنی کمتری رعایت شده،‌ اما در صورتی که مطابق با استاندارد‌های جهانی این کار صورت گیرد، درصد انفجار یا آتش‌سوزی در ماشین‌ها به صفر خواهد رسید.


همچنین مخازن گاز طبیعی خصوصاً مخازن CNG با استحکام بیشتری نسبت به مخازن بنزینی ساخته شده و تحت آزمون‌هایی نظیر آزمون مواد اولیه، ترکیدن تحت فشار هیدرواستاتیک، قرار گرفتن در معرض آتش، نفوذ گلوله، محیط اسیدی و سقوط از ارتفاع قرار می‌گیرند.
چنانچه یک خودرو که به ازای هر 100 کیلومتر 10 لیتر بنزین مصرف می‌کند، سالانه 50000 کیلومتر مسافت طی کند،‌ میزان صرفه‌جویی حاصله معادل 716000 ریال خواهد بود.

 حال اگر 000/000/1 خودرو گازسوز چنین مسافتی را طی کند میزان صرفه‌جویی ملی معادل 71 تریلیون و 600 میلیارد ریال‌ خواهد بود. این ارقام صرفاً‌ از اختلاف در قیمت CNG و بنزین و میزان مصرف آنها ناشی شده است. حال آنکه اثرات اقتصادی ناشی از آلاینده‌های منتشره از خودروهای گازسوز و بنزین‌سوز نیز در افزایش مزایای اقتصادی خودروی گازسوز مؤثر است.


راه‌های گسترش استفاده از خودروهای گازسوز
به‌کاربردن سیاست‌های مالی که مشوق مردم در استفاده از خودروهای گازسوز باشد، یکی از ابزارهای مورد استفاده کشورهای موفق است، سیاست‌های تشویقی مالی با تأمین منافع شخصی، مصرف‌کننده را به سمت استفاده از خودروهای گازسوز سوق می‌دهد.

 این سیاست‌ها به شکل‌های مختلف اعمال می‌شود که برخی از آنها به شرح زیر است:


الف) مالیات و سوبسیدها: اخذ هر گونه مالیات از سوخت و یا خودروهای گازسوز می‌تواند اثرات منفی به همراه داشته باشد که سبب کاهش سریع و مخرب میزان مصرف گاز طبیعی به عنوان سوخت خودروها می‌شود. لذا تقبل هزینه‌های افزوده شده برای گازسوز کردن از سوی سازمان بهینه‌سازی و عرضه خودروهای بنزین‌سوز و گازسوز با قیمت یکسان از سوی شرکت‌های خودروسازی، می‌تواند حرکت مثبتی در این راستا باشد.


ب) معافیت‌های ترافیکی:معافیت خودروهای گازسوز از برخی قوانین ترافیکی (مانند مجاز بودن به عبور و مرور در طرح ترافیک و استفاده از پارکینگ مجانی)، علاوه بر مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی، مزایای فردی و روزمره‌ای را نیز برای استفاده‌کنندگان خودروهای گازسوز به همراه خواهد داشت. در برخی کشورها همانند فرانسه، ایتالیا و انگلستان، در روزهایی که خطر آلودگی هوا بیشتر است، رفت‌وآمد به برخی نقاط مرکزی شهر ممنوع می‌شود. با این وجود، رانندگان خودروهای گازسوز از این محدودیت‌ها مستثنی هستند. همچنین، معافیت از پرداخت عوارض بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها از دیگر سیاست‌های تشویقی است.


ج) الگوسازی: این امر از روش‌های مختلفی نظیر تبدیل یا خریداری یک خودروی جدید با سوخت جایگزین برای مسئولان، قابل دستیابی است. به عنوان نمونه، در کانادا، هیأت وزیران از خودروهای با سوخت گاز طبیعی و پروپان استفاده می‌کنند؛ زیرا بر این عقیده‌اند که اگر مسئولان در ناوگان حمل و نقل خود از این خودروها استفاده کنند، احتمالاً عده زیادی از مردم نیز از این الگو پیروی می‌کنند. به علاوه، زمانی‌که دولت شروع به خریداری خودروهای مصرف‌کننده سوخت جایگزین کند، شرکت‌های تولیدکننده قطعات اصلی، به تولید خودرو برای بازار جدیدی که متقاضی زیادی دارد، ترغیب می‌شود. در نتیجه زیرساخت‌های مورد نیاز نیز توسعه می‌یابد.


می‌توان از طریق آموزش جامعه دانش‌آموزی در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها، آنها را با مزایای استفاده از خودروی گازسوز در مقابل خودروهای بنزینی و تأثیر استفاده از این خودروها در منافع ملی و حتی شخصی آشنا کرد. برگزاری همایش‌های مستمر و هدفمند نیز در دانشگاه‌ها، علاوه بر پیوند این صنعت با دانشگاه و جوامع علمی، نوعی وسیله تبلیغی به حساب می‌آید.


مشکلات عمده برای تولید خودروی گازسوز
 از مهمترین مشکلات تولید خودروهای گازسوز در تیراژ بالا مخزن ذخیره گاز است که در کل دنیا با محدودیت تولید روبرو است. از دیگر مشکلات گازسوز نمودن خودروها علاوه بر تولید مخزن که تکنولوژی خاصی می‌طلبد، مشکل وزن مخازن گاز است که منجر به انجام تغییرات زیادی در سیستم تعلیق خودرو می‌شود. که مخازن کامپوزیتی تا حدود زیادی این مشکل را حل می‌کنند.


مشکل دیگر گازسوز نمودن خودروها افت توان 5 تا 15 درصدی موتور خودروها است که با تبدیل موتور بنزین سوز به گازسوز بوجود می‌آید. البته این مورد با تنظیم مناسب کیت گازسوز به حداقل رسیده و با توجه به مزایای اقتصادی سوخت گاز طبیعی تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.
مشکل مهمی‌که برای خودروهای گازسوز وجود داشته است جایگاه‌های گاز طبیعی است که حتی در شهر تهران به تعداد کافی جایگاه عرضه سوخت CNG وجود ندارد که البته این مشکل در حال حل است و تاکنون تعداد 170 شهر کشور دارای جایگاه شده‌اند.


پیمایش کمتر خودروی گازسوز نسبت به خودروهای بنزینی و دیزلی مشکلی است که برای خودروهای گازسوز وجود دارد و یکی از دلایل عدم استقبال از خودروهای گازسوز همین موضوع است.


  علیرغم وجود منابع عظیم گاز در کشور در صورتی که سیستم‌های انتقال گاز به شهرهای بزرگ توسعه نیابد، در فصول سرد سال به علت رشد مصرف گاز مشکلاتی در گازرسانی ایجاد شده و مصرف کنندگان با کمبود گاز در شبکه روبرو خواهند شد.


روش‌های گازسوز کردن خودروها
بطور کلی عملیات گازسوز کردن خودروها به سه روش انجام می‌شود که عبارتند از:
روش کارگاهی:  در این روش خودرو بعد از تولید در کارگاه‌هایی که به این منظور تجهیز شده‌اند گازسوز می‌شود . تولیدات خودروسازان در مرحله اول به این روش گازسوز می‌شد و هنوز هم سازمان بهینه‌سازی به این روش خودروها را گازسوز می‌کند.


روش تبدیل همزمان:  همزمان با تولید در کارخانه تغییرات گازسوز بر روی بدنه و موتور و... انجام می‌شود. هم اکنون شرکت ایران خودرو بیشتر محصولات خود را به این روش گازسوز می‌کند.


روش بهینه:  در این روش محصول، از بدو طراحی در کارخانه بصورت گازسوز طراحی می‌شود؛ یعنی در مرحله طراحی بدنه و موتور و بقیه متعلقات خودرو بر اساس گازسوز اقدام می‌شود.


برای تولید انبوه خودروی گازسوز اولویت اول تولید بهینه و روش همزمان با تولید و اولویت آخر روش کارگاهی است که روش کارگاهی مشکلات زیادی داشته و ایمنی آن نیز کم است.
جالب اینکه  تاکنون درصد کمی‌(کمتر از یک درصد) از خودروهای دنیا گازسوز تولید شده‌اند لذا شاید بتوان گفت خودروی گازسوز در حالت بهینه تا به‌حال تولید نشده است.


با توجه به سیاست‌های کشور در چند سال اخیر که حرکت جدی به سمت تولید خودروهای گازسوز است لازم است روش سوم تولید در دستور کار قرار گیرد. لذا لازم است زیرساخت‌های مربوطه مد نظر قرار گرفته و موارد اصلی مانند بدنه و موتور از قبل طراحی گازسوز داشته باشند.

 که در زمینه موتور نیز با توجه به عدم وجود موتور پایه گازسوز در دنیا به نظر می‌رسد مراحل تولید موتور ملی که  ظاهراً اولین موتور پایه گازسوز است توسط شرکت ایران خودرو به پایان رسیده و با به تولید رسیدن این موتور (1400CCو1600CC ) بتوان با اطمینان خاطر به سمت تولید بهینه خودروی گازسوز حرکت نمود.