در واقع حفظ سلامت پوست، موضوعی است که سالانه جمعیت زیادی را مجبور به صرف هزینه هنگفتی می‌کند.
خشکی پوست که در فصل زمستان شایع است، شاید خطرناک نباشد اما عوارض ناشی از آن مثل چینوچروکهای زودهنگام و پیری زودرس می‌تواند ناراحت‌کننده و ناخوشایند باشد.
خوشبختانه بیشتر خشکی‌های پوست در اثر عوامل محیطی ایجاد می‌شود. این عوامل شامل قرارگرفتن در معرض باد، آب و هوای گرم یا سرد با رطوبت بسیار کم، استفاده طولانی‌مدت از تهویه هوا و گرمای مرکزی، حمام‌کردن مفرط به‌ویژه استفاده از حمام فرنگی(وان) و استفاده از صابون‌ها یا پاک‌کننده‌های قوی هستند.
در این میان تغییرات متابولیک مرتبط با سن یا شرایط پزشکی خاص نیز می‌تواند بر میزان رطوبت پوست تأثیرگذار باشد.
مشکلات مزمن یا شدید پوست خشک ممکن است نیاز به مشاوره با متخصصین پوست داشته باشد اما راهکارهایی مثل نوشیدن بیشتر آب، دوش‌گرفتن کمتر و مرطوب‌کردن پوست می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
پوست‌هایی که می‌شکنند
مشکل خشکی پوست می‌تواند موقتی و زودگذر (خشکی پوست در زمستان) یا مسأله‌ای برای تمام عمر باشد. البته پوست در قسمت بازوها، قسمت‌های پایینی پا و کناره‌های شکم، خشک‌تر از دیگر قسمت‌های بدن است اما این نسبت به شکل در افراد مختلف متفاوت است.
علائم و نشانه‌های پوست خشک به سن، وضعیت سلامت، منطقه سکونت و زمانی که بیرون از خانه به سر می‌برید، بستگی دارد.
اگر پوست شما به علت عوامل محیطی یا سن طبیعی خشک است، احتمالاً یک یا چند مورد زیر را تجربه کرده‌اید:
- احساس سفت‌شدن پوست، به‌ویژه بعد از دوش‌گرفتن، حمام‌کردن یا شناکردن
- پوست شما به جای صاف‌بودن، منقبض و چروک‌دار و بدون آب به نظر می‌رسد.
- خارشی که ممکن است گاهی اوقات شدید شود.
- پوسته‌پوسته‌شدن شدید
- شیارها و ترک‌های ریز
- قرمزی شدید
- ترک‌های عمیقی که ممکن است از آنها خون بیاید.
شما ماهی می‌شوید
خشکی پوست ممکن است مشکلات مختلفی را برای شما به وجود آورد؛ مثلا گاهی اوقات پوست فرد، فلس‌مانند می‌شود که به آن بیماری پوست‌ماهی هم می‌گویند.
این بیماری زمانی پیشرفت می‌کند که سلول‌های پوست به شکل طبیعی پراکنده نشده و ضخیم‌تر شوند. این پوسته‌ها کوچک بوده و از لحاظ شکل، چندضلعی هستند.
این بیماری بیشتر قسمت‌های تحتانی پاها را درگیر می‌کند و ممکن است باعث تیرگی پوست شما شود. البته در برخی موارد این بیماری ممکن است باعث پوسته‌پوسته‌شدن عمیق پوست و شکاف‌های دردناک روی کف دست‌ها و کف پاها شود.
کودکان مبتلا به اختلالات وراثتی معمولاً در زمان تولد پوست طبیعی دارند اما در چند سال اول زندگی پوسته‌پوسته‌شدن و زمختی(خشنی) پوست آنها پیشرفت می‌کند که با بالارفتن سن، ممکن است ناپدید شود و در زمان پیری مجدداً برگردد.
اگزما، التهاب ساده و غیرمسری پوست است و در آن جوش‌هایی همراه با خارش که خشک یا آبدار هستند، سطح پوست را می‌پوشانند.
این بیماری باعث خشکی، پوسته‌پوسته‌شدن و شکاف‌های عمیق، التهاب، و خارش پوست شده و ممکن است در مواردی منجر به خونریزی شود. این بیماری بیشتر در بزرگسالان ایجاد می‌شود و بیشتر ساق پاها، روی ران و دست‌ها را درگیر می‌کند.
کمی احتیاط کنید
مواردی که پیش از این مطرح شد، به انواعی از بیماری‌های پوستی اختصاص داشت؛ حال آن‌که بیشتر موارد خشکی پوست، به علت عوامل محیطی رخ می‌دهد.
آب و هوا: معمولا پوست شما در زمستان یا زمانی که میزان دما و رطوبت کاهش می‌یابد خشک می‌شود، اما عکس این موضوع نیز درست است یعنی وقتی که شما در نواحی بیابانی زندگی می‌کنید نیز خشکی پوست اتفاق می‌افتد.
گرمای مرکزی و تهویه هوا: اینها ممکن است از شگفتی‌های تکنولوژیک باشند اما بدبختی‌های امراض پوستی نیز هستند. در حقیقت گرمای مرکزی، بخاری‌های چوب‌سوز، بخاری‌های مخصوص گرم‌کردن فضای آزاد و شومینه‌ها، همگی رطوبت هوا و رطوبت پوست شما را می‌گیرند.
تمیزی و پاکیزگی بیش از حد: آبی که به پوست شما می‌رسد مانند یک شمشیر یا تیغ دولبه است؛ از یک سو چربی و رطوبت سلول‌ها را حفظ می‌کند اما زمانی که شما در آن غوطه‌ور می‌شوید، تاثیر عکس دارد.
دوش‌گرفتن و حمام‌کردن مداوم – به‌ویژه زمانی که شما دوست دارید آب دوش داغ باشد و حمام‌کردن‌تان طولانی شود- چربی موجود در پوست را تجزیه می‌کند؛ بنابراین اگر به طور مداوم در استخر‌هایی که از کلر زیاد استفاده می‌کنند شنا کنید یا هر روز از صابون‌ها و پاک کننده‌های قوی استفاده کنید، پوست شما خشک می‌شود.
داروها: داروهایی مثل داروهای مدر و آنتی‌هیستامین‌ها نیز تأثیر خشک‌کنندگی دارند.
کمبودهای غذایی: استفاده طولانی‌مدت از رژیم‌های غذایی کم‌چربی - به خصوص محدود در چربی‌های امگا3(روغن ماهی)، کمبود روی و ویتامین «آ» نیز سبب خشکی پوست می‌شود.کم‌شدن آب بدن: اسهال و استفراغ شدید، تب بالا، عرق‌کردن زیاد در طول ورزش و ننوشیدن مایعات کافی می‌تواند باعث شود که بدن شما به جای دریافت مایعات، آنها را از دست بدهد. یکی از اولین علائم کم‌شدن آب بدن، ازدست‌رفتن خاصیت ارتجاعی پوست است.
عوامل خطرزا
خشکی پوست تقریباً یک مسأله جهانی است و عوامل مشخصی باعث می‌شوند تا سفتی، پوسته‌شدن و خطوط و شیارهای نازک در پوست پیشرفت کند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
سن: یک رژیم سالم، شامل ورزش و کاهش استرس می‌تواند به جوان‌ترماندن شما به مدت طولانی‌تر کمک کند. با این حال علیرغم تلاش‌های زیاد شما، پوست‌تان احتمالاً بارها تغییراتی داشته است.
همان‌طور که سن شما بالاتر می‌رود، پوست‌تان خشک‌تر می‌شود چرا که غده‌های مولد چربی بدن، فعالیت‌شان کمتر شده و چربی زیرپوستی کاهش می‌یابد. در این حالت پوست شما عملکرد حفاظتی‌اش را از دست می‌دهد.
جنسیت: اگر چه خصوصیات پوست هر شخص با سنش تغییر می‌کند، اما رطوبت پوست مردان نسبت به خانم‌ها مدت زمان بیشتری باقی می‌ماند و معمولا مردان کاهش نسبتاً کمی در چربی پوست و عوارض جدی مثل عفونت (مخصوصاً زیر پوست) و یا قانقاریا (خوره) را تجربه می‌کنند.
آب و هوای زمستان: ترکیب دمای سرد بیرون و هوای خشک داخل، تأثیر زیان‌آور فوق‌العاده‌ای بر پوست شما دارد. هوای بادی تا حد زیادی این مشکل را تشدید می‌کند.
سیگار کشیدن: استفاده از تنباکو به خودی خود باعث خشکی پوست نمی‌شود اما چنین و چروک را به‌ویژه در اطراف چشم‌ها و لب بالا افزایش می‌دهد. افراد سیگاری نسبت به افراد غیرسیگاری هم‌سن خود، چینوچروکهای بیشتری دارند.
با پزشک خود مشورت کنید
در بیشتر موارد، خشکی پوست با درمان‌های متداولی که از سوی متخصصان ارائه می‌شود، قابل درمان است اما اگر پوست‌تان علیرغم تلاش‌های فراوان بهبود نیافته، خشکی و خارش پوست مانع خواب شما می‌شود، زخم باز دارید یا از محل خراش، عفونت خارج می‌شود، دکتر شما احتمالاً آزمایش‌هایی را تجویز و در مورد سابقه پزشکی شما سوالاتی را می‌کند اما در صورتی که پزشک‌تان مشکوک باشد که خشکی شما نتیجه شرایط پزشکی مثل از کار افتادن یا نقص غده تیروئید یا دیابت است آزمایشات تشخیصی دقیق‌تری را به شما پیشنهاد می‌کند.
اگر آزمایشات مشکلات جدی‌تری را نشان دهند، ممکن است لازم باشد به پزشکان دیگری از جمله متخصصان امراض پوستی که در اختلالات پوست تخصص دارند مراجعه کنید.
مراقبت از خود
اگر چه رسیدن به یک پوست بی‌عیب‌ونقص امکان‌پذیر نیست، اما سنجش‌های زیر می‌توانند رطوبت و سلامت پوست شما را تا حدی حفظ کنند:
1 - برای بیشتر افراد، حمام‌کردن و دوش‌گرفتن روزانه، مشکلی را پیش نمی‌آورد اما اگر پوست شما خیلی خشک است، حمام‌کردن یک روز در میان بهتر است. توجه داشته باشید که بیشتر ماندن شما در آب باعث می‌شود چربی‌های محافظ پوست از بین بروند.
به همین دلیل، کل شست‌وشو فقط باید چند دقیقه طول بکشد و حمام‌ها و دوش‌گرفتن‌ها باید زیر 15دقیقه باشد و بهتر است به جای آب داغ از آب گرم استفاده شود و به‌ویژه زمانی که صورت خود را می‌شویید این زمان کمتر نیز بشود.
2 - صبح‌ها صورت خود را با آب سرد بشویید و فقط در شب از شست‌وشودهنده‌ها استفاده کنید. از صابون‌های قوی و خشک اجتناب کنید.
اگر پوست خشکی دارید، بهتر است از کرم‌های پاک‌کننده یا پاک‌کننده‌های ملایم پوست و ژل‌های حمامی که حاوی مرطوب‌کننده است، استفاده کنید.
اگر احساس می‌کنید بدون صابون پوست‌تان تمیز نمی‌شود، صابون‌های ملایمی‌که چربی و روغن اضافه دارند را انتخاب کنید.
3 - سعی کنید برای هر قسمت بدن از صابون‌ها و پاک‌کننده‌های مخصوص استفاده کنید؛ مثلاً برای صورت، زیر بغل و دست‌ها و پاها هر کدام صابون و پاک‌کننده خاص خود را به کار ببرید.
4 - در وان حمام، خود را نشویید وپوست خود را مالش ندهید. بهتر است برای شستن پوست خود از دست‌هایتان یا اسفنج استفاده کنید تا این که به آن لیف بزنید؛ اگر چه لیف می تواند به از بین بردن سلول های مرده پوست کمک کند، اما برای پوست‌های خشک بسیار تحریک کننده است.