اقبال محمدی، نماینده مریوان در مجلس، در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد.
- پیش از گفت‌وگو درباره بحرانی که دریاچه زریبار با آن درگیر است، درباره ویژگی‌های توریستی این دریاچه صحبت کنیم. چقدر توانسته‌ایم از ظرفیت گردشگری این دریاچه استفاده کنیم؟
می‌توان به یقین گفت که ناموفق بوده‌ایم. ماموستا شریف، یکی از شاعران استان کردستان در توصیف این دریاچه بیتی دارد؛
«زریبار و بهاری/ بهشت و کردی واری».
در فصل بهار کوه‌هایی که دریاچه را مهار کرده‌اند، جنگل‌های سرسبز بلوط اطراف دریاچه و آب شیرین زریبار، جلوه‌های طبیعی شگفتی را به نمایش می‌گذارند. اگر چنین دریاچه‌ای در کشوری مثل ترکیه وجود داشت سالانه میلیاردها دلار از آن درآمدزایی می‌کردند.
دریاچه وان هیچ وقت نمی‌تواند خصوصیات زیست‌محیطی و زیبایی دریاچه زریبار را داشته باشد، اما ترکیه سالانه 20میلیارد دلار درآمد توریستی از این دریاچه دارد، در حالی که ما نه تنها از ظرفیت توریستی دریاچه زریبار استفاده اصولی و علمی نمی‌کنیم، به سمت تخریب و نابودی‌‌اش گام برمی‌داریم. به‌نظر من اگر مدیریت جامع، اصولی و علمی در زریبار حاکم و اجرا شود، مطمئنا علاوه بر حفظ دریاچه در تقویت گردشگری و جذب توریست هم ثمربخش خواهد بود، همچنین این دریاچه می‌تواند به‌عنوان دروازه توسعه گردشگری غرب کشور مورد توجه قرار بگیرد.
- چه عواملی حیات این دریاچه را با بحران روبه‌رو کرده است؟
زریبار دریاچه‌ای است که اکوسامانه بسته و شکننده‌ای دارد، آبش از چشمه‌های کارستیک و خودجوش کف دریاچه تامین می‌شود و غیر از آب‌های فصلی که از چشمه‌های کوه‌های مجاور در زمستان به این دریاچه می‌ریزد، هیچ رودخانه‌ای به زریبار منتهی نمی‌شود.
با توجه به بسته بودن اکوسامانه آن باید مسئولان و مردم در بهره‌برداری از این دریاچه با احتیاط و براساس اصول علمی عمل کنند. متأسفانه در 3 دهه گذشته بهره‌برداری بی‌رویه از آب زریبار برای کشاورزی، زمین‌های منابع طبیعی و تاسیسات تفرجگاهی، همچنین صید و شکار بی‌رویه، دریاچه را به سمت تخریب برده است؛ خشکسالی‌های پی‌درپی چند سال گذشته هم به‌عنوان یک کاتالیزور در تخریب این دریاچه عمل کرده و باعث شده است که الان دریاچه در مرحله بحران و تخریب قرار بگیرد.
- اعضای مجمع نمایندگان کردستان یا خود شما به‌عنوان نماینده مریوان چه اقداماتی برای خروج از این بحران انجام داده‌اید؟
هم‌وغم ما این است که دریاچه را حداقل از وضع بحران نجات دهیم و براساس اصول علمی برای حفظ و نگهداری این سرمایه ملی که به‌عنوان امانتی از نسل گذشته به ما رسیده است، تلاش کنیم و به نسل آینده بسپاریم.
در این راستا جلسات متعددی با رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست برگزار کردیم و از مسئولان ذی‌ربط نیز برای بازدید از این دریاچه دعوت کردیم تا از این بحران آگاه شوند.
نتایجی که از این جلسات تاکنون به‌دست آمده است یکی معرفی دریاچه به‌عنوان یک تالاب بین‌المللی است و دیگری تخصیص مبلغ یک‌میلیارد و 200 میلیون تومان در سال 89 برای احیای دریاچه.
- این اعتبار از کدام منبع تامین شده است؟
500 میلیون تومان از دفتر معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی در قالب اعتبارات بودجه اختصاص داده شد. از طرف سازمان محیط‌زیست هم در قالب بودجه خاص زیست‌محیطی و حفاظت از تالاب‌ها و آب‌های داخلی یک بار اعتبار 200 میلیون تومانی و یک‌بار هم اعتبار 500 میلیون تومانی به احیای این تالاب تخصیص یافت.
- یکی از معضلات اصلی این دریاچه ورود پساب‌ها از روستاهای اطراف و محله‌هایی در شهر مریوان است. آیا نمی‌توان اقدامی برای ممانعت از ورود این پساب‌ها انجام داد؟
با وزارت نیرو برای جلوگیری از ورود پساب‌های 17 روستای مجاور این دریاچه رایزنی کردیم که مبالغ کلانی هم برای کنترل پساب‌های این روستاها اختصاص پیدا کرد. افزون بر این، در قالب همان 500 میلیون تومانی که از معاونت برنامه‌ریزی به این دریاچه اختصاص یافته یک دستگاه لایروب با کاربری آبی- خاکی از خارج خریداری شده است. قرار است شرکت فروشنده این دستگاه، متخصص استفاده از آن را به مریوان اعزام کند و یک نفر را آموزش دهند تا لایروبی را شروع کنیم.
از سوی دیگر یکی از معضلات مهم این دریاچه ورود پساب‌های بخشی از شهرستان مریوان بود که خوشبختانه آن معضل را هم از باقیمانده مبلغی که گرفته بودیم، رفع کردیم. یعنی پساب‌ها را به کانال اصلی فاضلاب شهر مریوان که در 2 ماه گذشته عملیات ساختش شروع شده است،هدایت کردیم. همچنین برنامه‌ریزی شده است که از آن دستگاه لایروب برای قطع نیزارها استفاده کنیم. یعنی نیزارها را که در کف دریاچه رشد بی‌رویه دارند، مهار کنیم.
- درباره برداشت بی‌رویه از آب دریاچه برای مصارف کشاورزی و صنعتی هم سخن گفتید؛ یک سری چاه‌های عمیق هم در جوار دریاچه حفر شده است. این چاه‌ها چه تاثیری روی دریاچه دارد؟
هم برای مصرف شرب، هم برای مصرف کشاورزی برداشت‌های غیراصولی از این دریاچه می‌شود. اکنون تمام آب شرب مورد‌نیاز 108 هزار شهروند مریوانی از آب دریاچه تامین می‌شود، چاه‌هایی نیز در دشت مجاور این دریاچه حفر شده است،در حالی‌که این دشت به‌عنوان منبع سفره‌های آب زیرزمینی، در مواقع بحرانی و خشکسالی دریاچه را تغذیه می‌کند. علاوه بر اینها، حفر چاه‌های غیرمجاز و بعضا مجاز در حاشیه دریاچه برای آبیاری دشت زریبار، استفاده بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی را تشدید کرده است که خود باعث افت آب دریاچه و کاهش عمق آن می‌شود و پیامدهایی مانند آلودگی آب، کدر شدن و کاهش کیفیت را به‌دنبال دارد. در دورانی که دانش‌آموز بودیم در عمق یک متری و 2 متری دریاچه هم می‌شد، ماهی‌ها را دید، اما اکنون در عمق 20 سانتی‌متری هم نمی‌توانیم موجودی را مشاهده کنیم، زیرا آب دریاچه کدر شده و غلظت آلودگی‌هایش بالا رفته است. از این رو، به همه مسئولان هشدار می‌دهیم که باید اول دریاچه را از مرگ حتمی نجات دهیم و در مرحله بعد تدابیری برای بازگشت دریاچه به روزهایی که آب هم شیرین و هم روشن‌تر بود، بیندیشیم.
- اخیرا آتش‌سوزی‌هایی در جنگل‌های مریوان رخ داد. دلایل این آتش‌سوزی چه بود و خسارت‌هایی که به جنگل‌های این شهرستان زد چه مقدار است؟
بهار امسال از یک سو وضع بارندگی به نسبت خوب بود و از سوی دیگر جلوگیری از ورود دام به جنگل‌ها و مراتع مشجر پوشش گیاهی خوبی را در جنگل‌ها فراهم کرد که در فصل تابستان با گرم شدن هوا، بستر برای آتش سوزی مناسب شد. از اواخر بهار تاکنون به‌صورت موردی روزانه در بعضی نقاط آتش‌سوزی داشتیم که اغلب غیرعمدی بود، اما برخی از آتش‌سوزی‌ها هم عمدی بود که متأسفانه مسئولان در شناسایی عوامل آتش سوزی تعلل می‌کنند. با وجود آن‌که ما ستاد بحران تشکیل دادیم، اگر انجمن‌های مردمی نبودند و مشارکت داوطلبانه شهروندان وجود نداشت، خسارت بیشتر از این می‌شد.
- چقدر خسارت وارد شد؟
به‌طور متوسط 50 سال زحمت و نگهداری لازم است تا یک نهال بلوط به درختی تبدیل شود که توانایی جلوگیری از فرسایش خاک و بهبود وضع خاک را داشته باشد. رشد درخت بلوط کند و احیای آن خیلی سخت است. به‌نظر من اگر بخواهیم خسارت ناشی از آتش‌سوزی را محاسبه کنیم با ریال قابل محاسبه نیست.