نیروهای دولتی هند ماه‌هاست که تظاهرات گسترده مردم این منطقه را به‌شدت سرکوب می‌کنند. با وجود اینکه سیاست‌های کنونی هند در قبال کشمیر با شکست مواجه شده است، این نشست 3روزه نیز در حالی پایان یافت که مقامات دهلی نو نشان دادند تمایلی برای مطرح کردن راهبردی جدید به‌منظور حل و فصل ناآرامی‌ها در این منطقه ندارند.
بهترین سناریو برای هند، بازگشت به دوره نسبتا آرامی است که از سال 2004 تا 2008 میلادی در کشمیر حکمفرما بود. اگر چه هند و پاکستان پیشرفت اندکی در حل و فصل ادعاهای خود بر سر مالکیت این سرزمین داشتند اما خط کنترلی که در سال 1971 میلادی میان کشمیر تحت کنترل هند و پاکستان ایجاد شد، حکم یک مرز واقعی را داشت. دهلی نو سرمایه‌هایی برای توسعه منطقه مرزی مربوط به‌خودش اختصاص داد. یکی از دلایل دهلی نو برای انجام این کار، برقراری آتش‌بس موقت در آن منطقه بود. نیروهای ارتش هند گروه‌های جدایی طلب محلی را سرکوب می‌کردند و به‌نظر می‌رسید که پاکستان در مقابل فشار آمریکا برای توقف اعزام نیروهای مرگبار خود به منطقه مرزی هند تسلیم شده بود. مقامات سرینگر و حتی بعضی از رهبران جدایی طلب آن دوره را به یاد می‌آورند. در آن دوره به‌نظر می‌رسید که درگیری‌های غیرقابل کنترل، دیگر پایان یافته است. مقامات سالخورده‌تر از درگیری خسته شده بودند و افراد جوان را هم نمی‌شد به جنگ فرستاد.
«میر واعظ عمرفاروق» رهبر جناح میانه روی «کنفرانس حریت» کشمیر در این باره می‌گوید: تا سال 2007 میلادی این دیدگاه وجود داشت که شاید نسل بعدی واقعا تمایلی به ادامه این راه نداشته باشد. اکنون می‌توانید به «ساچین تندولکار» بازیگر سرشناس کریکت و «شاهرخ خان» هنرپیشه هندی نگاه کنید و شرکت‌های زیادی را در سراسر این کشور ببینید که نشان‌دهنده پیشرفت هند است. همه مردم درباره گسترش صنعت فناوری اطلاعات یا همان (آی تی) صحبت می‌کنند و شرکت‌های مهمی هم در این راستا تاسیس شده است.
2 حادثه‌ای که در سال 2008 میلادی در هند اتفاق افتاد، آرامش این کشور را بر هم زد. تظاهرات گسترده‌ای که در ماه ژوئن در سرینگر علیه تصمیم جنجال برانگیز دهلی نو مبنی بر اختصاص زمین به یک گروه مذهبی هندو برگزار شد، نشان داد که خشم و نفرت مردم کشمیر نسبت به دولت هند مثل همیشه شدید است. حملات تروریستی نوامبر 2008میلادی در بمبئی نیز نشان داد که شبکه‌های شبه‌نظامیانی که مرکز آنها در پاکستان واقع شده است، فقط فعالیت خود را متوقف کرده‌اند ولی هنوز از بین نرفته‌اند.
قتل عام و کشتار مردم بمبئی باعث شد که هند، تمام مذاکرات خود با پاکستان را به حالت تعلیق در آورد. از سوی دیگر، آمریکا و دولت‌های غربی به دهلی نو پیوستند و حمایت پاکستان از گروه‌های جهادی را محکوم کردند. هند نیز در مورد موضوع کشمیر مقاومت کرد و نمی‌خواست درباره این موضوع با پاکستان گفت‌وگو کند. این در حالی است که، اسلام آباد نتوانست از حمایت گروه‌های جهادی که علیه هند می‌جنگیدند دست بردارد و این امر را ثابت کند. تجدید موضع سرسختانه هند در قبال پاکستان منجر به نادیده گرفتن مسائل کشمیر شد و خشم مردم آن منطقه که در تظاهرات سال 2008 افزایش یافته بود، بار دیگر برانگیخته شود. تظاهرات گذشته در کشمیر باعث شد کسانی که امروزه به سوی نیروهای ارتش هند، سنگ پرتاب می‌کنند، سرچشمه‌های جنبش خود را به یاد بیاورند. یکی از تظاهرکنندگان در مصاحبه با نشریه تایم گفت: میلیون‌ها نفر از مردم کشمیر به خیابان‌ها ریختند و ما را هم مجبور کردند به طرف نیروهای پلیس هند سنگ پرتاب کنیم و چاره‌ای غیر از انجام این کار نداشتیم.
نتیجه انجام آن کار باعث شد که تعداد تلفات مردم کشمیر در تابستان امسال به میزان هشدار‌دهنده‌ای افزایش یابد. بیش از 100 نفر از مردم آن منطقه از آغاز ماه ژوئن تاکنون کشته شدند و پلیس و نیروهای شبه‌نظامی هند با تظاهرکنندگانی که سنگ پرتاب می‌کنند با خشونت زیادی برخورد می‌کنند. «آشوک بحوریا» محقق مؤسسه مطالعات و تجزیه و تحلیل مسائل دفاعی در دهلی نو می‌گوید: ماهیت تظاهرات اخیر در کشمیر باعث تعجب مقامات هندی شده است. در مقایسه با درگیری‌ها و خشونت‌های مسلحانه دهه 1990 میلادی، این یک شورش صلح آمیز است که از حمایت‌های گسترده‌ای نیز برخوردار است. وی می‌افزاید: نیروهای مسلح هند نمی‌دانند چه کاری باید انجام دهند. نبود راهکارهای مشخص باعث شده که سربازان هندی کارهایی را که همیشه انجام داده‌اند دوباره تکرار کنند و از هر فشاری که فکر می‌کنند لازم است برای سرکوب تظاهرات استفاده می‌کنند. به‌دلیل اینکه قانون مصونیت قضایی نیروهای مسلح و ویژه از سربازان هندی حمایت می‌کند، آنها از تحت تعقیب و محاکمه قرار گرفتن کوچک‌ترین هراسی به‌خود راه نمی‌دهند.
مردم کشمیر به‌دلیل افزایش رفتارهای خشونت آمیز سربازان هندی علیه تظاهرکنندگانی که مسلح نیستند، انتقادهای گسترده‌ای از آنها کردند؛ به‌خصوص هنگامی که این خشونت‌ها باعث مرگ کودکان خردسال می‌شود، به مقامات دهلی نو ثابت می‌کند که نمی‌توانند خشم و عصبانیت مردم کشمیر را کاملا نادیده بگیرند.«پالانیاپان چیدامبارام» وزیر کشور هند که در داخل، یک مقام امنیتی افراطی و جنگ طلب به حساب می‌آید، از اصلاح قانون مصونیت قضایی نیروهای مسلح و ویژه آن کشور حمایت کرد تا امکان لغو این قانون در برخی از مناطق کشمیر به‌وجود آید اما وی با مخالفت سرسختانه ارتش آن کشور روبه‌رو شده است.
تظاهرات اخیر کشمیر بر سیاست هند تاثیر گذاشته و باعث احیای جنبش جدایی‌طلب کشمیر شده است. رهبران جنبش جدایی طلب دریافته‌اند که برپایی تظاهرات گسترده علیه دولت هند، می‌تواند تاثیرات بسیار مؤثرتری در مقایسه با وقوع تروریسم داشته باشد و فشارهای سیاسی بر این دولت را افزایش دهد. جوانانی که به سوی نیروهای ارتش هند سنگ پرتاب می‌کنند بر این امر اصرار می‌ورزند که جنبش آنها هیچ رهبری ندارد اما چهره‌های شناخته شده جدایی طلب با آنها همکاری می‌کنند. «سید علی شاه گیلانی» یکی از رهبران ارشد جدایی طلبان کشمیر هند، ماه گذشته در مصاحبه با نشریه تایم، مدعی شد که وی ریاست این جنبش را بر عهده دارد. گیلانی یک تقویم هفتگی را برای برپایی تظاهرات و تعطیل کردن کارها طراحی کرده است اما وی نمی‌تواند کنترلی بر تظاهرات خودجوش مردم در خیابان‌ها داشته باشد.
تظاهرکنندگانی که سنگ پرتاب می‌کنند به گیلانی احترام می‌گذارند اما آنها با کارهایشان نشان دادند که وی نفوذ اندکی دارد. پس از وقوع چندین حادثه و آتش زدن خودروهای دولت هند که تظاهرکنندگان مسئول آن بودند، گیلانی در تاریخ 4 آگوست خواستار توقف ناآرامی‌ها و بازگشت مردم کشمیر به سوی تظاهرات مسالمت آمیز شد. وی در این باره به تظاهرکنندگان گفت: ما با آتش زدن اموال دولتی به اعتبار و وجهه خودمان لطمه می‌زنیم. تقریبا بلافاصله پس از آنکه او این سخنان را اظهار داشت، با انتقادها و عکس‌العمل‌های شدید مردم روبه‌رو شد و در اینترنت هم این اقدام وی را محکوم کردند. مردم کشمیر، گیلانی را محکوم به سیاست بازی کردند و در نتیجه او مجبور شد از موضع خود عقب‌نشینی کند.
این سؤال که چه کسی تظاهرکنندگان کشمیری را رهبری و هدایت می‌کند، اهمیت زیادی دارد. هر چقدر گیلانی و جدایی طلبان افراطی دیگر نقش مهم‌تری داشته باشند، مقامات جنگ طلب هندی می‌توانند راحت‌تر بگویند که تظاهرات تابستان امسال کشمیر اصلا جنبش گسترده صلح آمیزی نبود و بار دیگر آشوبگران دردسر‌سازی که از طرف پاکستان حمایت می‌شوند باعث ایجاد ناآرامی در این منطقه شدند. دیدار این هفته قانونگذاران هندی از کشمیر باعث شد که سیاستمداران آن کشور، خشم واقعی جوانان کشمیر را با چشم خود از نزدیک ببینند. مردم کشمیر در دیدار با سیاستمداران هندی در شهر «تنگمرگ» که احساسات انسانی در آن موج می‌زد، ناامیدی خود را از وضع به‌وجود آمده اعلام کردند. آنها تصریح کردند، مقامات هندی بر این امر اصرار می‌ورزند که کشمیر بخشی از هند به حساب می‌آید اما نسبت به اینکه مردم کشمیر جاسوسان پاکستانی باشند شک و تردید دارند و از این بدگمانی به‌عنوان بهانه‌ای برای کاربرد تاکتیک‌های امنیتی علیه آنها استفاده می‌کنند. یکی از جوانان کشمیری از مقامات دهلی نو پرسید: اگر ما بخشی از جامعه هند هستیم، پس چرا شما دردهای ما را احساس نمی‌کنید؟
به‌نظر رسید که حتی بعضی از ملی گرایان هند که در آن هیات اعزامی بودند، پیام مردم کشمیر را فهمیدند. «آرون جیتلی» یکی از رهبران حزب راستگرای بهارتیا جاناتا (بی.جی.پی.) پس از این سفر در مصاحبه با خبرنگاران گفت: بزرگترین ناراحتی مردم کشمیر این است که سیاستمداران هندی مدام به آنها می‌گویند جاسوس‌های پاکستان هستند.
اگر مقامات سیاسی هند و رهبران محلی کشمیر گام نخست را برای رسیدن به تفاهم بردارند، پاکستان نیز وارد این مسئله می‌شود. شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان، ماه گذشته از جامعه بین‌الملل درخواست کرد که در موضوع کشمیر دخالت کنند. این امر باعث شد که «اس.ام کریشنا» همتای هندی وی، پنجشنبه از اسلام آباد درخواست کند قبل از آنکه به هند دستور دهد که چه کاری باید بکند، نیروهای پاکستانی را از بخش‌های مشخص آن منطقه خارج کند. وزیران امور خارجه هند و پاکستان در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک شرکت کردند اما سخنان تندی که علیه یکدیگر اظهار داشتند روند مذاکرات میان 2 کشور را که قبلا با مشکل روبه‌رو شده بود، پیچیده‌تر کرد.
با وجود این، دهلی نو هنوز هم فرصت دارد که گام‌های مهمی برای رسیدن به صلح بردارد. هندوستان تایمز چهارشنبه هفته گذشته در گزارشی اعلام کرد، دولت محلی کشمیر تصمیم گرفته است براساس درخواست‌هایی که تظاهرکنندگان مطرح کرده‌اند، 300 نفر از فعالان سیاسی را که در ماه‌های اخیر دستگیر شده بودند، آزاد کند. طرح لغو قانون مصونیت قضایی نیروهای مسلح هند هنوز هم در دست بررسی است اما دولت هند فکر می‌کند که حوادث خونین تابستان امسال در کشمیر به ابزار استخدام نیروهای جهادی تبدیل شده است. این گروه که مسئولیت حمله 19 سپتامبر به بزرگترین مسجد دهلی نو را بر عهده گرفته است، اعلام کرد که دامن زدن به ناآرامی‌های تابستان امسال در کشمیر یکی از اهداف و انگیزه‌هایش بوده است. اگر دولت هند نتواند خشم تظاهرکنندگان کشمیری را که به سوی نیروهای ارتش آن کشور سنگ پرتاب می‌کنند کاهش دهد، پس از مدتی ممکن است یکی از گروه‌های جهادی که در آن منطقه فعالیت می‌کند، راهی برای دوباره شعله ور کردن خشم مردم بیابد.
تایم