این پرسش بیش از 3دهه است که اذهان بسیاری را به‌خود مشغول کرده است. این شخصیت برجسته دینی- سیاسی 2بار به لبنان رفت و بازگشت اما از آخرین باری که به این کشور رفت، بیش از 30 سال می‌گذرد درحالی‌که تا بدین لحظه به لبنان بازنگشته است.ماجرا زمانی آغاز شد که امام‌موسی صدر در تلاش برای آگاه‌سازی دولت‌ها و رهبران کشورهای عربی از شرایط بغرنج ملت لبنان و نیز اوضاع جاری در این کشور در پی خودداری رژیم صهیونیستی از اجرای قطعنامه 425 شورای امنیت درباره لزوم عقب‌نشینی نیروهای این رژیم از مناطق مرزی در لبنان، به کشورهای سوریه، عربستان سعودی، اردن، الجزایر و بالاخره لیبی (در تاریخ 25 اوت 1978) سفر کرد و پس از سفر به همین کشور بود که دیگر اثری از امام موسی صدر و دو‌همراهش یعنی شیخ حسن یعقوب و عباس بدرالدین، مدیر خبرگزاری لبنان یافته نشد.از آن روزگار تاکنون تلاش‌ها برای یافتن ردپایی از امام موسی صدر راه به جایی نبرده است. هر بار که شخصیت‌های لبنانی از مقام‌های لیبی خواستار ارائه ادله و مدارک و شواهدی درباره او شده‌اند، لیبیایی‌ها به شیوه‌های مزورانه و متفاوت اعلام کرده‌اند که نقشی در غیبت امام موسی صدر نداشته‌اند و وی به جای دیدار با معمر قذافی رهبر لیبی، عازم ایتالیا شده است.
اما امام موسی صدر کیست؟ امام موسی صدر در سال 1928 در شهر قم در ایران ولادت یافت و پس از تحصیلات مقدماتی در این شهر، در سال 1941 به حوزه علمیه پیوست. علم‌اندوزی وی در حوزه علمیه قم بیش از یک دهه به طول انجامید. همزمان یعنی در سال 1950 در دانشکده حقوق‌دانشگاه تهران پذیرفته شد و توانست در سال 1953 لیسانس حقوق اقتصاد خود را از این دانشگاه دریافت کند. او علاوه بر 2زبان فارسی و عربی، به زبان‌های انگلیسی و فرانسه تسلط یافت و پس از رحلت پدرش در 1954 به عراق رفت و سپس در مجمع اداری جمعیت همایش نشر در نجف‌اشرف عضو شد.
پس از 2سال اقامت در نجف‌اشرف، برای نخستین بار در سال 1956 عازم لبنان شد سپس برای ادامه تحصیل خود به شهر مقدس نجف بازگشت. از آنجا نیز در سال 1958 راهی شهر قم شد و در راه‌اندازی مجله مکتب اسلام سهیم شد و سردبیری آن را به دست گرفت.
برای آگاهی بیشتر از شرایط بغرنج مردم لبنان، یک بار دیگر در 1960 راهی لبنان شد و یک ماه در آنجا اقامت گزید. در سال 1969 به‌عنوان رئیس شورای‌عالی شیعیان لبنان انتخاب شد و 6 سال این مسئولیت را به‌عهده داشت و پس از آن بود که به امام معروف شد. در آغاز سال 1975 مجددا در این منصب ابقا شد. بسیاری از نهادهای اجتماعی و مراکز آموزشی و درمانگاه‌ها و مراکز نهضت سوادآموزی را در لبنان راه‌اندازی کرد و فعالیت‌های آگاهی‌ساز و در‌عین حال هشدار‌دهنده‌‌اش درباره خطرات حملات صهیونیست‌ها به جنوب لبنان، جنبه و بعدی ملی در این کشور یافت. وی فارغ از هرگونه نگاه مذهب‌گرایانه، در سال 1971 کمیته‌ای مرکب از رهبران دینی مسیحی و مسلمان جنوب لبنان ایجاد کرد.
در 18 مارس 1974 تظاهراتی را علیه نادیده گرفتن مناطق روستایی از سوی دولت لبنان رهبری کرد و پس از یک سلسله تظاهرات، جنبش محرومان را با شعار مبارزه دائم تا محرومیت‌زدایی از لبنان پایه‌گذاری کرد.
در جریان جنگ داخلی لبنان، گروه‌های مقاومت لبنان شاخه نظامی جنبش امل را بنیان نهاد. این شاخه نظامی در کنار جنبش ملی لبنان و مقاومت فلسطین علیه طرح‌های تقسیم کشور و ساکن کردن فلسطینیان برای همیشه در لبنان، مبارزه کرد.
معمای بی پاسخ
اما امام موسی صدر اکنون کجاست؟ پس از آنکه‌لیبی مدعی شد که امام موسی صدر بدون دیدار با معمر‌قذافی، این کشور را به قصد رم پایتخت ایتالیا ترک گفته است، دادستانی کل ایتالیا تحقیقات گسترده‌ای را در این زمینه آغاز کرد که در نهایت به مفتوح گذاردن این پرونده رأی داد.
در سال 2004 یک مقام مراکشی در گفت‌وگو با روزنامه الرای العام کویت، از پیشنهاد لیبی برای پرداخت بیش از یک میلیارد دلار به لبنان به‌منظور مختومه اعلام کردن این پرونده تاریخی پرده برداشت. این مقام مراکشی افزوده بود که شیعیان لبنان در واکنش به این امر، خواستار اعلام شفاف سرنوشت امام موسی صدر شدند و برخی نیز خواستار روی‌آوری به دستگاه قضایی به‌منظور پیگیری این پرونده شده‌اند، اما هیچ کدام دریافت پول و غرامت در این زمینه را نپذیرفته‌اند.در تابستان امسال، معمر قذافی، رهبر لیبی فرصت برگزاری نشست سران اتحادیه عرب در طرابلس را مغتنم شمرد و از عمرو موسی، دبیر کل این اتحادیه خواست تا میانجیگری در این زمینه را بپذیرد. لیبی مدارکی را که از نگاه آنان پیوندی ناگسستنی با پرونده غیبت امام موسی صدر دارد، به عمرو موسی ارائه داد که در آن مجددا همان موضوع عزیمت ایشان از لیبی به مقصد ایتالیا تکرار شده بود.
عمرو موسی هر چند با شماری از مقام‌های لبنانی از جمله نبیه‌بری، رئیس پارلمان لبنان و رهبر جنبش امل این کشور دیدار کرد اما این مقام‌ها همچنان بر مشخص شدن سرنوشت امام موسی صدر تأکید کردند.
در نتیجه این پرونده، روابط دو‌کشور لبنان و لیبی فراز و نشیب‌های فراوانی داشته است. محدود کردن سفر شهروندان لبنانی به این کشور و فراخوانی سفیر لیبی در لبنان در پی مستثنی کردن نام وی از مقام‌های دعوت شده به مراسم افتتاح جلسات پارلمان لبنان شناخته شده‌ترین این رویدادهاست.
اما این روابط زمانی رو به تیرگی بیشتر گرایید که یک قاضی لبنانی در سال 2008 با متهم کردن لیبی به دست داشتن در پرونده امام موسی صدر و 2 همراهش در سفر به طرابلس در جریان جنگ داخلی لبنان، خواستار صدور حکم اعدام معمر بن محمد ابو منیار القذافی، رهبر لیبی شد. شرکت نکردن قذافی در نشست سران عرب در بیروت در سال 2002 به‌علت همین پرونده و نیز بستن سفارت لیبی در بیروت در سال 2003 به‌دنبال اعمال فشار بر این کشور برای پرده برداشتن از تمام موارد مبهم این پرونده، از جمله پیچ و‌خم‌های دیگر روابط بیروت و طرابلس در سایه این پرونده بوده است.
تلاش برای پرده‌پوشی
اما در این میان، سیف الاسلام معمر قذافی، فرزند ارشد قذافی در اوت سال‌جاری میلادی و همزمان با سی‌و‌دومین سالگرد غیبت امام موسی صدر، تحقیقاتی را در این زمینه انجام داد. برخی منابع مطبوعاتی با پرده برداشتن از این خبر، اعلام کردند که تحقیقات سیف‌الاسلام در این زمینه به پیشرفت‌های خوبی نیز رسیده است. با این حال، تاکنون خبری از این نتایج به منابع خبری درز نکرده است.آخرین رویداد مربوط به این پرونده، صدور حکم محاکمه معمر قذافی، رهبر لیبی در مارس آینده میلادی در لبنان به اتهام دست داشتن در این پرونده تاریخی است.
غالب غانم، رئیس شورای عدالت لبنان در 19 دسامبر جاری حکم محاکمه معمر قذافی و معاونانش در آن زمان را در چهارم مارس آینده به‌علت ارتباط داشتن با پرونده غیبت امام موسی صدر، صادر کرد.اقدام‌های اخیر لیبی از جمله واسطه قرار دادن عمرو موسی، پیشنهاد پرداخت مبالغی کلان به‌عنوان غرامت در این پرونده و بالاخره تحقیقات اخیر سیف‌الاسلام در این زمینه، از نگاه ناظران سیاسی اینگونه تعبیر می‌شود که معمر قذافی در فرایند انتقال قدرت به فرزندش سیف الاسلام می‌کوشد تا تمامی موانع را از پیش رویش بردارد. وی در این راستا، ماجرای لاکربی را با پرداخت غرامت به اسکاتلند بدون اذعان به دست داشتن در منفجر کردن هواپیما خاتمه داد و اکنون به‌دنبال یافتن راه حلی نهایی برای رهایی از این امر، از طریق پرداخت غرامت بدون پذیرفتن هرگونه مسئولیت است؛ اقدامی که درباره پرونده امام موسی صدر مصداق نمی‌یابد.