پس از مدت‌ها فشار کشورهای غربی که با برنامه‌ریزی چند ساله جلو رفت و احتمالا به نتیجه می‌رسد، مردم جنوب سودان امروز سرانجام به پای صندوق‌های رای می‌روند تا درباره استقلال این منطقه یا ادامه یکپارچگی سودان تصمیم بگیرند. این همه‌پرسی در حالی برگزار می‌شود که نگرانی‌های فراوانی از شعله‌ور شدن درگیری‌های جدید در این کشور درصورت اعلام استقلال جنوب سودان پس از سال‌ها جنگ داخلی وجود دارد.
عمر البشیر، رئیس‌جمهوری سودان روز گذشته در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی الجزیره با تاکید بر این مسئله اعلام کرد که بخش جنوب این کشور درصورت استقلال با بی‌ثباتی روبه‌رو خواهد شد.وی با اشاره به اینکه بخش جنوبی سودان تجربه کافی برای اداره یک کشور مستقل را ندارد و با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند، نسبت به بی‌ثباتی در این منطقه درصورت اعلام استقلال هشدار داد.
وی گفت: ثبات در منطقه جنوب برای ما بسیار مهم است چون بی‌ثباتی در این منطقه بر شمال تاثیر خواهد گذاشت. اگر در همسایگی شما جنگ باشد شما هیچگاه در صلح به سر نخواهید برد.عمر البشیر اعلام کرد: نواحی جنوبی از سال 1959 درگیر جنگ بوده است و این منطقه توانایی رسیدگی به امور شهروندان یا تاسیس دولت یا حاکمیت را ندارد. عمر البشیر همچنین هشدار داد درصورتی که رهبران جنوب بخواهند به زور مالکیت منطقه مرزی نفت‌خیز ابیه را از آن خود کنند جنگ در خواهد گرفت.
برگزاری این همه‌پرسی نتیجه توافق فراگیر صلحی است که در سال 2005 میان مقام‌های شمال و جنوب به امضا رسید و به بیش از 3 دهه جنگ داخلی در این کشور پایان داد. براساس این توافقنامه برای مشروعیت داشتن این همه‌پرسی حداقل 60 درصد واجدین شرایط شرکت در انتخابات باید در این رای‌گیری شرکت کنند.
در این همه‌پرسی تنها ساکنان جنوب سودان حق رای دارند و به همین خاطر در روزهای گذشته هزاران نفر از مردم که به خاطر جنگ به شمال مهاجرت کرده بودند برای شرکت در همه پرسی به این منطقه بازگشته‌اند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که احتمال اینکه براساس این همه‌پرسی جوبا به جدیدترین پایتخت جهان تبدیل شود، بسیار بالاست. رئیس‌جمهوری سودان هم روز گذشته با اشاره به اینکه تمایل جنوبی‌ها به جدایی قابل‌فهم است، گفت: بسیاری از جنوبی‌ها به‌خاطر این از جدایی‌طلبان حمایت می‌کنند که سال‌ها با مشکلات جنگ طولانی مدت در این منطقه دست و پنجه نرم کرده‌اند. آنها از آوارگی و جنگ صدمه دیده‌اند و اکنون تصور می‌کنند که پایان تمام این مشکلات با جدایی از شمال امکان‌پذیر می‌شود.
رئیس‌جمهوری سودان هفته گذشته هم به جوبا، شهر مرکزی جنوب سودان سفر کرد و از مردم این منطقه خواست که به ادامه اتحاد کشورشان در مقابل تجزیه رای دهند. با وجود این عمرالبشیر تاکید کرد که به رای مردم منطقه احترام گذاشته و در صورتی که استقلال جنوب سودان موجب برقراری یک صلح واقعی در هر دو بخش سودان شود، از آن استقبال خواهد کرد.
وی همچنین از حکومت جنوب خواست با گروه‌های مسلح مخالف دولت در دارفور که به جنوب سودان گریخته‌اند، همکاری نکند. در این سفر رئیس‌جمهوری سودان با سلواکر، رهبر منطقه جنوب سودان درباره اختلاف‌های دو طرف گفت‌وگو کرد. هرچند همه‌پرسی سرنوشت ساز سودان برگزار می‌شود اما هنوز مقام‌های شمال و جنوب مسائل حل نشده مختلفی از جمله وضعیت منطقه ابیه و ترسیم خطوط مرزی 2 منطقه را دارند. با وجود این تابو امبکی، رئیس‌جمهوری سابق آفریقای جنوبی و رئیس کمیته سودان در اتحادیه آفریقا به تازگی ابراز امیدواری کرد که این مسائل میان دو طرف تا 9 جولای (زمان پایان توافقنامه صلح فراگیر) حل شود.
مسئله منابع نفتی که بخش عمده آن در جنوب سودان قرار دارد یک موضوع راهبردی به حساب می‌آید و این احتمال وجود دارد که اختلاف درباره مسائل مختلف بار دیگر آتش جنگ را در سودان روشن کند. تحلیلگران می‌گویند که وجود نفت در جنوب سودان یکی از دلایل اصلی فشار کشورهای غربی و حمایت آنها از جدایی این منطقه از سودان است. هر جا که نفت باشد، چشم طمع غرب هم وجود دارد و معادلات آن منطقه را براساس منافع خود تغییر می‌دهد. دولت آمریکا با اشاره به احتمال وقوع درگیری در سودان پس از این همه‌پرسی به اتباع خود درباره سفر به این کشور هشدار داده است.
بیشتر منابع نفتی سودان در جنوب این کشور قرار دارند اما تاسیسات تولید و انتقال نفت در شمال این کشور مستقر هستند. منابع نفتی مهم‌ترین موضوعی است که آمریکا و رژیم صهیونیستی به خاطر آن به حمایت از جدایی طلبان جنوب سودان در سال‌های گذشته دست زده‌اند. گزارش‌های مختلفی در این رابطه و حمایت از تجزیه سودان به‌ویژه از سوی کشورهای غربی وجود دارد.
سرهنگ موشه فرجی، نویسنده کتاب نقش موساد در آفریقا در این باره می‌گوید: رژیم اسرائیل سال‌هاست که از طریق 3 کشور همسایه سودان یعنی زئیر، اتیوپی و اوگاندا درصدد نفوذ به این کشور برآمده است. ماموران موساد در این سه کشور ماموریت یافتند تا تماس‌های خود را با رهبران جریان‌های جدایی طلب جنوب سودان آغاز کنند. با آغاز دوره کودتاها در سودان، موساد روابط خود را با شورشیان جنوب سودان تقویت کرد؛ به‌نحوی که در دوره هرج و مرج بعد از کودتای ژنرال ابراهیم عبود، این روابط جنبه رسمی به‌خود گرفت و موساد از طریق برخی کشورهای همسایه نخستین محموله تسلیحاتی‌اش را تسلیم شورشیان جنوب سودان کرد.
این محموله شامل 1000 قبضه مسلسل از نوع یوزی، 50 خمپاره انداز 60 میلی‌متری از نوع سولتام، تعداد زیادی مین‌های زمینی از صنایع نظامی رژیم صهیونیستی و50 مسلسل سنگین از نوع براونینگ بود. همچنین تعدادی از مشاوران نظامی صهیونیست هم در سال‌های بعد برای آموزش وکمک به جنبش جدایی‌طلب جنوب سودان به این منطقه رسیدند و در امر سامان دادن به شاخه نظامی آنچه به جنبش مقاومت جنوب سودان شهرت یافته کمک شایانی کردند. علاوه بر این، گزارش‌های مختلفی درباره ارسال تسلیحات برای شورشیان دارفور از سوی رژیم صهیونیستی وجود دارد.
اعلام استقلال جنوب سودان تسلط کشورهای خارجی حامی جدایی‌طلبان را بر منابع نفتی این منطقه بیشتر خواهد کرد اما بدون شک وضعیت سختی را برای مردم این منطقه به دنبال خواهد داشت. جنوب سودان بیش از 8 میلیون نفر جمعیت دارد اما مردم این منطقه هنوز از امکانات اولیه زندگی مانند مدرسه، خدمات بهداشتی و حتی مسیرهای مناسب رفت‌وآمد برخوردار نیستند. کشورهای غربی در حالی بر طبل جدایی این منطقه می‌کوبند که همه اذعان دارند این منطقه به هیچ عنوان آمادگی جدایی و داشتن دولتی جدید را ندارد. تجزیه سودان تنها مشکلات و خشونت‌های بیشتر را برای این کشور به ارمغان خواهد آورد.
اعلام نام کشور جدید پیش از برگزاری همه‌پرسی
درحالی‌که همه‌پرسی سودان قرار است امروز برگزار شود، برخی مقام‌های این منطقه از مدت‌ها پیش اقدام به انتخاب اسم برای آن پس از جدایی کرده‌اند. گفته می‌شود که مهم‌ترین گزینه برای نام این منطقه، سودان جدید است. گفته می‌شود با توجه به اینکه «سودان جدید» شعار جنبش جان گارانگ (از مخالفان رئیس‌جمهوری سودان که در حادثه سقوط هواپیما کشته شد) بود، احتمال اینکه این نام برای جنوب سودان پس از جدایی انتخاب شود، بسیار زیاد است. جمهوری نیل، سودان جنوبی و آماتونگ هم نام‌های دیگر مطرح شده در این رابطه هستند. آماتونگ، نام همان کوهی است که در سال 2005 هواپیمای جان گارانگ پس از امضای توافقنامه صلح به آن برخورد کرد.
گاهشمار وقایع سودان
1955-1899: سودان تحت حکومت مشترک انگلیس و مصر.
1956: سودان استقلال یافت.
1962: شروع جنگ داخلی در جنوب به رهبری جنبش آنیانیا.
1969: کودتای نظامی به رهبری جعفر نمیری.
1972: براساس توافقنامه صلح آدیس‌آبابا میان دولت و جنبش آنیا نیا، جنوب سودان به منطقه خودمختار تبدیل شد.
1993: شورای فرماندهی انقلاب که 3 سال قبل به قدرت رسیده‌بود، عمر البشیر را به ریاست‌جمهوری انتخاب کرد.
2002: مذاکرات صلح برای حل اختلاف دولت و جنوب سودان در کنیا آغاز شد تا جنگ داخلی 19 ساله در این منطقه پایان یابد. در پایان این سال شورشی‌های منطقه دارفور در غرب سودان علیه دولت دست به حمله زدند و خواستار توجه دولت شدند.
2005: دولت و شورشیان جنوب توافقنامه صلحی برای آتش‌بس دائمی جهت تقسیم قدرت و ثروت منطقه امضا کردند. در قانون اساسی تغییراتی ایجاد شد که خودمختاری وسیعی به جنوب می‌داد.
2010: رهبران شمال و جنوب سودان بر سر چگونگی برگزاری همه‌پرسی جدایی جنوب به توافق رسیدند.